*just published! 🎈
Κάσελ, documenta 15, 20 Ιουνίου 2022 (AFP).
ΤΕΥΧΟΣ #11 ΔΕΚΕΜΒΡΙΟΣ 2022 [ΦΘΙΝΟΠΩΡΟ 2022]
Υποβολή σχολίου
Κάσελ, documenta 15, 20 Ιουνίου 2022 (AFP).
Tag Archives: #institutions
Κάσελ, documenta 15, 20 Ιουνίου 2022 (AFP).
[*Corpus; abstracts #11]
ΠΕΡΙΛΗΨΕΙΣ #11
Περιοδικό
Ιστορία της Τέχνης
Corpus
Σταύρος Αλιφραγκής
Ανακατασκευές της ιδανικής σοσιαλιστικής πόλης του μέλλοντος: αρχιτεκτονική, κινούμενη εικόνα και θεωρία του σχεδιασμού στην ΕΣΣΔ του Μεσοπολέμου
Η παρούσα μελέτη επιχειρεί μια ερμηνεία της κινηματογραφικής εικονογραφίας της πόλης στο έργο του Ντίζγκα Βέρτοφ Ο Άνθρωπος με την Κινηματογραφική Μηχανή (ΕΣΣΔ, 1929), με ταυτόχρονη αντιπαράθεση της ρητορικής της εποχής περί αστικών κέντρων στην ΕΣΣΔ. Υποστηρίζεται ότι ο κινηματογράφος του Βέρτοφ επιδιώκει να αρθρώσει έναν συνεκτικό λόγο γύρω από το φαινόμενο της πόλης, επεξεργαζόμενος έμμεσα στοιχεία από την αντιπαράθεση αρχιτεκτόνων και πολεοδόμων πάνω σε ζητήματα χωροταξικής οργάνωσης και αστικής ανάπτυξης. Στο δίλημμα «πόλη vs μη-πόλη», ο Βέρτοφ πρότεινε ένα υβριδικό μοντέλο αστικότητας, συνθέτοντας το καλειδοσκοπικό πορτραίτο της ιδανικής, σοσιαλιστικής πόλης του μέλλοντος μέσα από αποσπασματικά ψήγματα πόλεων του παρόντος και του παρελθόντος.
Ο Σταύρος Αλιφραγκής είναι αρχιτέκτων μηχανικός. Ολοκλήρωσε τη διδακτορική του διατριβή στο Πανεπιστήμιο του Κέιμπριτζ (2004-2009), με θέμα την αναπαράσταση της ιδανικής σοσιαλιστικής πόλης στον κινηματογράφο του Ντζίγκα Βέρτοφ και τη μεταδιδακτορική του έρευνα στο Τμήμα Αρχιτεκτόνων Μηχανικών του Πανεπιστημίου Θεσσαλίας, με θέμα τη δημιουργία βάσεων δεδομένων κινούμενης εικόνας και ήχου για την πόλη. [sa346@otenet.gr]
Ευγενία Αλεξάκη
Εκθέσεις που έγραψαν τη δική τους ιστορία (της τέχνης). Πολιτικές της μνήμης και τεχνοϊστορικά αφηγήματα στην πρώτη documenta
Η ιστοριογραφία των πρώτων εκθέσεων της documenta είχε, μέχρι πρόσφατα, επικεντρωθεί στο ρόλο της σε σχέση με την εδραίωση της νεοσύστατης Ομοσπονδιακής Δημοκρατίας της Γερμανίας (Δυτική Γερμανία) καθώς και στο πώς η documenta λειτούργησε ως ένα κατεξοχήν εργαλείο της πολιτιστικής πολιτικής των ΗΠΑ στον Ψυχρό Πόλεμο. Παρόλο που η πρώτη documenta (1955) είχε προβληθεί ως η έκθεση «Stunde Null», ως η εκδήλωση που είχε σκοπό να αποκαταστήσει το καθεστώς των τεχνών που είχαν καταστραφεί από το εθνικοσοσιαλιστικό καθεστώς (1933-1945), ο δυτικογερμανικός μύθος της «Stunde Null» δεν είχε αμφισβητηθεί όσον αφορά ειδικά την documenta και οι βιογραφίες ορισμένων από τους ιδρυτές της παρέμειναν σε μεγάλο βαθμό ανεξερεύνητες και ασύνδετες με τον ρόλο που μπορεί να διαδραμάτισαν στη διαμόρφωση και καθιέρωση μιας από τις πιο επιδραστικές διεθνείς διοργανώσεις σύγχρονης τέχνης. Με φόντο τη συνεχιζόμενη έρευνα σχετικά με το ναζιστικό παρελθόν ορισμένων από τους πρωταγωνιστές των πρώτων εκδηλώσεων της documenta, μια έρευνα που κυριάρχησε στην πρόσφατη έκθεση του Γερμανικού Ιστορικού Μουσείου με τίτλο «documenta. Politics and Art (Deutsches Historisches Museum, Βερολίνο, 18 Ιουνίου 2021 – 9 Ιανουαρίου 2022)», το παρόν άρθρο εξετάζει τι είδους ιστορία της τέχνης παρουσιάστηκε το 1955, δέκα χρόνια μετά το τέλος του Β’ Παγκοσμίου Πολέμου στο Κάσελ της Δυτικής Γερμανίας. Ποιοι καλλιτέχνες, και όχι μόνο καλλιτέχνες, έγραψαν αυτή την ιστορία; Τίνος η ιστορία ξεχάστηκε; Ποια είναι τα «ντοκουμέντα» και ποιοι οι μύθοι πίσω από τα έργα τέχνης που παρουσιάστηκαν σε αυτή την ιστορική έκθεση; Και ποιες πολιτικές/ιδεολογικές, καλλιτεχνικές, θεσμικές ή ακόμη και προσωπικές παράμετροι καθόρισαν τις ιστορικές αφηγήσεις της τέχνης των πρώτων εκδόσεων της documenta και πώς αυτές με τη σειρά τους επηρέασαν τις κύριες εκδοχές της ιστορίας της γερμανικής τέχνης του 20ού αιώνα και του ευρωπαϊκού μοντερνισμού;
Η Ευγενία Αλεξάκη είναι διδάκτωρ ιστορίας της τέχνης του Freie Universität Berlin. Εργάζεται ως διδάσκουσα στο Πανεπιστήμιο Δυτικής Αττικής και στο Πανεπιστήμιο Δυτικής Μακεδονίας. Ως υπότροφος του Ιδρύματος Fulbright πραγματοποίησε έρευνα σε ζητήματα κριτικού οπτικού γραμματισμού (visual literacy) στο Πανεπιστήμιο Columbia της Νέας Υόρκης. Η τρέχουσα έρευνά της επικεντρώνεται στον ρόλο της τέχνης στη διεργασία του επώδυνου και τραυματικού ιστορικού παρελθόντος και σε σύγχρονες καλλιτεχνικές προτάσεις μνημόνευσης του Ολοκαυτώματος και των ναζιστικών εγκλημάτων. Από το 2020 έχει την επιμέλεια του εικαστικού-ερευνητικού σχεδίου της Άρτεμης Αλκαλάη «Έλληνες Εβραίοι επιζώντες του Ολοκαυτώματος». [eugeniaalexaki@yahoo.gr]
Άννα Αδρασκέλα
“Ut pictura poesis”: λόγος και εικόνα στη γαλλική θεωρία της τέχνης του 18ου αιώνα
Η εναρκτήρια φράση της Ποιητικής του Οράτιου, «Ut pictura poesis», υπήρξε αντικείμενο διαφορετικών ερμηνειών και επί αιώνες αποτέλεσε τη βάση μίας διαμάχης ανάμεσα στον λόγο και την εικόνα η οποία είχε σημαίνουσες συνέπειες για την ιστορία και τη θεωρία της τέχνης. Στο παρόν κείμενο θα εξεταστούν ορισμένες όψεις αυτής της διαμάχης με σημείο εστίασης την περί τέχνης συζήτηση στη Γαλλία τον 18ο αιώνα ενώ θα επισημανθεί και το ιστορικό όριο τούτης της αντιπαράθεσης, την ίδια ακριβώς περίοδο.
Η Άννα Αδρασκέλα είναι υποψήφια διδάκτωρ στην Ανωτάτη Σχολή Καλών Τεχνών. Τα ερευνητικά της ενδιαφέροντα εστιάζονται στην ιστορία και ιστοριογραφία της τέχνης. [anadraskela@yahoo.gr]
The World’s Most Prestigious Art Exhibition Is Over. Maybe Forever. The German mega-show Documenta closes this weekend. Whatever comes next, it will never be what it was before. 🤓👇 #NYT
Πρόσκληση σε διαδικτυακή Επιστημονική Ημερίδα με θέμα *Ο θεσμός των Πανελληνίων Καλλιτεχνικών Εκθέσεων 1938-1987* #PanArtExh
15 Οκτωβρίου 2021, ώρα 10.00 – 21.00
σύνδεσμος του Zoom για την εγγραφή στο Webinar
https://us02web.zoom.us/meeting/register/tZUudO2srz0rEtCWS4q9J09s7SXtbdoif8U9
σύνδεσμος για το Live Streaming στο Youtube
https://youtu.be/olya6h-lsxw
Στην Ημερίδα συμμετέχουν με ανακοινώσεις οι:
Ευγένιος Δ. Ματθιόπουλος, Λευτέρης Σπύρου, Αφροδίτη Κουκή,
Άννυ Μάλαμα, Αρετή Αδαμοπούλου, Αλέξανδρος Τενεκετζής,
Άρτεμις Ζερβού, Δημήτρης Παυλόπουλος, Άνη (Αναστασία) Κοντογιώργη,
Σπύρος Μοσχονάς, Γιάννης Μπόλης.
Η Επιστημονική Ημερίδα διοργανώνεται στο πλαίσιο του Ερευνητικού Προγράμματος με θέμα: «Ο θεσμός των Πανελληνίων Καλλιτεχνικών Εκθέσεων, 1938-1987», που υλοποιείται στο Ινστιτούτου Μεσογειακών Σπουδών (Ι.Τ.Ε.) με χρηματοδότηση του ΕΛ.ΙΔ.Ε.Κ.
Το πρόγραμμα διευθύνει ο καθηγητής ιστορίας της τέχνης Ευγένιος Ματθιόπουλος σε συνεργασία με τους μεταδιδακτορικούς ερευνητές Λευτέρη Σπύρου και Σπύρο Μοσχονά και την υποψηφία διδάκτορα Αφροδίτη Κουκή.
Βρείτε εδώ επισυναπτόμενα το Πρόγραμμα της Ημερίδας, τις Περιλήψεις των Ανακοινώσεων και το Δελτίο Τύπου:
ΗΜΕΡΙΔΑ – Θεσμικές Προσεγγίσεις σε εκφάνσεις του Νεότερου Υλικού Πολιτισμού – 2 Μαρτίου 2018 — Εταιρεία Ελλήνων Ιστορικών Τέχνης (Ε.Ε.Ι.Τ.)
Θεσμικές Προσεγγίσεις σε εκφάνσεις του Νεότερου Υλικού Πολιτισμού Αθήνα, Εθνικό και Ιστορικό Μουσείο (Παλαιά Βουλή), Παρασκευή 2 Μαρτίου 2018 Εδώ μπορείτε να κατεβάσετε το ΔΕΛΤΙΟ ΣΥΜΜΕΤΟΧΗΣ και το ΠΡΟΓΡΑΜΜΑ (PDF).
[*εικαστικές τέχνες και αρχιτεκτονική κατά την επταετία 1967-1974] #onedayconference
Θεσσαλονίκη Αμφιθέατρο Μακεδονικού Μουσείου Σύγχρονης Τέχνης (εντός ΔΕΘ) Παρασκευή, 28 Απριλίου 2017 (9.00 – 19.00) Είσοδος ελεύθερη Η Εταιρεία Ελλήνων Ιστορικών Τέχνης (ΕΕΙΤ) και το Τμήμα Αρχιτεκτόνων Μηχανικών του Αριστοτελείου Πανεπιστημίου Θεσσαλονίκης, σε συνεργασία με το Μακεδονικό Μουσείο Σύγχρονης Τέχνης, με αφορμή τα 50 χρόνια από την επιβολή της Δικτατορίας της […]
#callforpapers [*Εικαστικές τέχνες και αρχιτεκτονική στην Επταετία 1967-1974: Θεσμοί και ιδεολογίες, ρωγμές και αδράνειες]
Η Εταιρεία Ελλήνων Ιστορικών της Τέχνης και το Τμήμα Αρχιτεκτόνων του ΑΠΘ, σε συνεργασία με το Μακεδονικό Μουσείο Σύγχρονης Τέχνης, οργανώνουν ημερίδα με θέμα:
Εικαστικές τέχνες και αρχιτεκτονική στην Επταετία 1967-1974:
Θεσμοί και ιδεολογίες, ρωγμές και αδράνειες
την Παρασκευή 28 Απριλίου 2017, 9πμ – 6μμ, στο αμφιθέατρο του Μακεδονικού Μουσείου Σύγχρονης Τέχνης (εντός πάρκου ΔΕΘ) στη Θεσσαλονίκη
Η ημερίδα φιλοδοξεί να εξετάσει:
1. τις εκθέσεις, την εκδοτική δραστηριότητα και τους αρχιτεκτονικούς διαγωνισμούς 1967- 1974
2. τις δημόσιες παραγγελίες και τη στάση του καθεστώτος
3. τη δράση των Ελλήνων καλλιτεχνών και αρχιτεκτόνων στην Ελλάδα και στο εξωτερικό 4. ζητήματα ειδολογίας και περιοδολόγησης των εικαστικών τεχνών κατά τη δικτατορία.
Σας καλούμε να υποβάλετε περίληψη 200 λέξεων της πρότασης συμμετοχής σας με ανακοίνωση (20′), καθώς και ένα βιογραφικό σημείωμα λίγων σειρών μέχρι την 31η Ιανουαρίου 2017 στις ηλεκτρονικές διευθύνσεις:
liayoka@arch.auth.gr και mpikasp@arch.auth.gr
Για τις ομιλήτριες και τους ομιλητές που θα μεταβούν στη Θεσσαλονίκη από άλλες περιοχές της Ελλάδας, προβλέπεται κάλυψη από την ΕΕΙΤ των εξόδων της μετακίνησης και της διαμονής έως 150 ευρώ.
Οργανωτική επιτροπή:
Ελένη Βασδέκη (υποψ. διδάκτορας)
Λία Γυιόκα (αναπλ. καθηγ. Τμ. Αρχιτεκτόνων) Νικόλαος Καλογήρου (πρόεδρος Τμ. Αρχιτεκτόνων) Παναγιώτης Μπίκας (διδάσκων, Τμ. Αρχιτεκτόνων) Μιγκέλ Φερνάντες (μεταδιδακτορικός ερευνητής)
Strange Cities: Athens #sgt #ExhibitionReview
Παράξενες πόλεις: Αθήνα
20 Απριλίου – 28 Ιουνίου 2015
Διπλάρειος Σχολή (πλ. Θεάτρου 3)
H Διπλάρειος Σχολή από την οδό Θεάτρου
Αν κάτι έχει ενδιαφέρον στις εκθέσεις που πλέον πραγματοποιούνται στην Ελλάδα, είναι σαφώς η –σχεδόν αναπόφευκτη πια– πολυσήμαντη κριτική προσέγγιση που επιβάλλουν. Ίσως επειδή οι καιροί είναι ιδιαίτεροι, ίσως επειδή οι συνθήκες και οι υπάρχουσες δομές είναι ιδιότυπες.
Η έκθεση «Παράξενες πόλεις: Αθήνα» (“Strange Cities: Athens”)[1] διοργανώθηκε από τη Στέγη Γραμμάτων και Τεχνών του Ιδρύματος Ωνάση στη Διπλάρειο Σχολή[2].
Έχοντας ήδη γνωστοποιηθεί ότι η Αθήνα θα (συν)υπάρξει έδρα της Ντοκουμέντα του Κάσσελ (“Documenta 14: Learning From Athens”[3]) το 2017, είναι σαφές ότι η πόλη αυτή πλέον αποτελεί ένα καίριο γεωγραφικό και πολιτισμικό σημείο διεθνούς ενδιαφέροντος, στοιχείο που μόνο καλό μπορεί να θεωρηθεί.
Την ίδια αυτή περίοδο στη χώρα έχουν προκύψει πολύμορφα ζητήματα πολιτικής και οικονομικής διαχείρισης σε πολιτιστικούς φορείς, ιδρύματα, μουσεία και οργανισμούς που σχετίζονται με τη σύγχρονη εικαστική σκηνή[4]· για το λόγο αυτό, εκθέσεις όπως οι «Παράξενες Πόλεις: Αθήνα», απαιτούν διττή προσέγγιση, προκειμένου κανείς να είναι δίκαιος και αντικειμενικός απέναντι σε έργα, καλλιτέχνες, αλλά και επιμελητές, συνεργάτες., διοργανωτές. Για το λόγο αυτό, η κριτική αυτής της έκθεσης δεν είναι μία, αλλά στην ουσία δύο: μία προσέγγιση αφορά στα έργα, στο στήσιμο, στη διαχείριση του πεδίου της έκθεσης καθαυτής, ενώ μια δεύτερη αφορά στη διαχείριση της έκθεσης, εντός των συνθηκών της πόλης στην οποία και αναφέρεται.
Η επιμελητική ομάδα Double Decker (Wilhelm Finger, Μελίτα Σκαμνάκη) με έδρα το Λονδίνο, με διεθνή και εδραιωμένη δραστηριοποίηση στο πεδίο των εφαρμοσμένων, κυρίως, τεχνών[5], αποφάσισε να ενεργοποιήσει ένα ενδιαφέρον σκεπτικό, αρχαιολογικής-ανθρωπολογικής βάσης και λογικής: χρησιμοποίησε ‘σπαράγματα’ πολιτισμού, τα οποία –με ποικίλους συνειρμούς– αφορούν στην πόλη της Αθήνας. Πιο συγκεκριμένα, ζητήθηκε από 25 καλλιτέχνες, που ζουν στο εξωτερικό και ποτέ δεν επισκέφθηκαν την Αθήνα, να δημιουργήσουν ένα έργο για αυτήν. Προκειμένου να έχουν αφορμές προσέγγισης της πόλης[6], τους δόθηκε ένα κουτί «ερεθισμάτων», χωρίς ωστόσο καμία εικόνα της Αθήνας. Ειδικότερα, περιείχε τα παρακάτω:
- Το ποίημα «Γιασεμί» του Γιώργου Σεφέρη
- Δύο κεφάλαια από το βιβλίο του Πέτρου Μάρκαρη Η Αθήνα της μίας διαδρομής
- Το τραγούδι «Μια πόλη μαγική» του Μάνου Χατζιδάκι
- Το μουσικό κομμάτι «2» του Κωνσταντίνου Βήτα από την ομώνυμη παράσταση
- Μια συνταγή για γεμιστά
- 12 αρχεία ήχων της πόλης της Αθήνας
Το υλικό βρισκόταν και στη διάθεση του επισκέπτη στην είσοδο της έκθεσης.
Η επιλογή αυτών των «σημείων» της πόλης, με μια πρώτη ανάγνωση, είναι επαρκώς ενδιαφέρουσα, αφενός μεν γιατί φανερώνει τις κατευθύνσεις που ενδιαφέρουν την επιμελητική ομάδα, αφετέρου δε γιατί επιχειρεί να αποτινάξει τις στερεοτυπικές συσχετίσεις με τη συγκεκριμένη πόλη: στέκεται μακριά από τις τυπικές αρχαιολαγνικές ταυτίσεις και ενεργοποιεί μια εκ νέου δυναμική αντιμετώπισης αυτού του εξ-αποστάσεως-εργαστηρίου «έμπνευσης». Επελέγησαν, λοιπόν, 25 και πλέον καλλιτέχνες, που δραστηριοποιούνται σε διάφορα πεδία των εφαρμοσμένων τεχνών και, για να χρησιμοποιήσουμε τα λόγια των επιμελητών, έχουν «εμφανείς επιρροές από τη μόδα»[7]. Σε μια δεύτερη ματιά, είναι ευδιάκριτη (όσο, ενδεχομένως και εύλογη) μια αποσπασματικότητα και μια ελαφρότητα, που δεν περνούν απαρατήρητες, ειδικά αν κάποιος παρακολουθήσει και την πορεία και διάρθρωση της έκθεσης με τα έργα που προέκυψαν.
Πιο συγκεκριμένα, οι προσεγγίσεις των καλλιτεχνών –ερμηνείες/μεταφράσεις των ερεθισμάτων που οι επιμελητές πρότειναν– ανταποκρίνονται ιδιότυπα, εντέλει, στο σκεπτικό: στο σύνολό τους τα έργα στέκονται ως απολύτως ελεύθερες μεταφράσεις της ιδέας της Αθήνας, με εμφανές πάντα το ιδίωμα κάθε καλλιτέχνη, όπως π.χ. τα μαγικά κολάζ του Seb Jarnot, οι φωτογραφικές μεταλλάξεις της Amy Friend, τα εντυπωσιακά διαδραστικά έργα της ομάδας Amana, η μινιμαλιστική και τρυφερή φωτογραφική προσέγγιση της Angela Moore.
Συχνά, αυτές οι μεταφράσεις έχουν μια εύλογη ροπή στο να δομούνται πάνω σε στερεότυπα που οι καλλιτέχνες είχαν ήδη σχηματισμένα για την Αθήνα (ίσως για και την Ελλάδα, συνολικότερα), όπως π.χ. το ψηφιακό κολάζ των Craig Redman & Karl Maier, η ευφυής βιντεο-εγκατάσταση του Fernanda Rappa, οι μαγικές εικονογραφήσεις του Tom Radclyffe, ή το χαριτωμένο animation της Emma Löfström.
Προς το τέλος δε, της περιήγησης στην έκθεση, περιμένει μια ευχάριστη έκπληξη τον επισκέπτη, η βιντεο-εγκατάσταση του φωτογράφου Χρήστου Σαρρή: έκπληξη, καθώς δεν αναφέρεται ή διευκρινίζεται με κάποιον τρόπο πουθενά η συμμετοχή του στην έκθεση και ευχάριστη, γιατί πρόκειται για μια ευφυή καταγραφή σκέψεων σχετικά με την Αθήνα, από Έλληνες άλλων περιοχών, που ποτέ δεν την έχουν επισκεφθεί.
Για τον επισκέπτη, ειδικότερα, υπήρχε στο τέλος της διαδρομής κι ένα αυτοσχέδιο στούντιο, προκειμένου να μπει και το κοινό στη διαδικασία να στήσει το δικό του φωτογραφικό σκηνικό, με αφορμή την πόλη της Αθήνας –πάντα με τη βοήθεια των εξυπηρετικότατων εποπτών της έκθεσης.
Το υλικό τεκμηρίωσης (ένα έντυπο χωρίς εκτενείς αναφορές στα έργα, όσο περισσότερο στο σύνολο της έκθεσης και στο πρόγραμμα δράσεων όλης της διοργάνωσης και διαθέσιμο ψηφιακά επίσης στην ιστοσελίδα της διοργάνωσης) ήταν περιορισμένο, ωστόσο για τον επισκέπτη ήταν πολύ βοηθητική η παρουσία κειμένων για κάθε έργο και βιογραφικών στοιχείων για κάθε καλλιτέχνη μέσα στον εκθεσιακό χώρο.
Άποψη του εκθεσιακού χώρου με έργα του Adam Dix (αριστερά) και του Kit Miles Studio (δεξιά)
Άποψη του εκθεσιακού χώρου. Διακρίνονται έργα του Michael Mann
Στρέφοντας κανείς την προσοχή στο σύνολο της έκθεσης και στη δομή της, δεν μπορεί παρά να παρατηρήσει ότι η επιμέλεια έχει πολλές ιδιαιτερότητες, άλλοτε λογικές, άλλοτε, όμως, παράδοξες. Πιο συγκεκριμένα, είναι λογικό για έναν χώρο δύστροπο, σε κακή κατάσταση και με απομεινάρια προηγούμενων χρήσεων και εκθέσεων, να σχηματιστεί μια εκθεσιακή διαδρομή, η οποία λειτούργησε αποτελεσματικά: υπήρχαν πάγκοι για ξεκούραστα διαλείμματα, επαρκής και σαφής σήμανση, ευανάγνωστες λεζάντες τεκμηρίωσης των έργων (σε πολύ μεγάλες διαστάσεις). Αλλά και οι παραδοξότητες δεν έλειπαν: οι λευκές μεταλλικές κατασκευές που στήθηκαν, πάνω στις οποίες αναρτήθηκαν πολλά από τα έργα, ήταν εξαιρετικά μεγάλων διαστάσεων και, παρά την προσπάθεια που έγινε να συμπληρώνονται από τμήματα-διαδρόμους λευκού μουσαμά στο δάπεδο, η απόπειρα εντέλει δεν κατασκεύαζε έναν πιο φιλόξενο χώρο. Μπορεί να υπήρξαν πολλοί και ίσως δικαιολογημένοι οι λόγοι μια τέτοιας επιλογής, αλλά στο σύνολό τους δεν ανέδειξαν τα ίδια τα έργα. Σε άλλες περιπτώσεις, πίσω από ένα έργο υπήρχε π.χ. ένα παράθυρο, ένα καλοριφέρ ή ένας χάρτης της Ελλάδας. Παρότι κανείς αντιλαμβάνεται τις δυσκολίες που έχει το στήσιμο μιας έκθεσης σύγχρονης τέχνης σε έναν χώρο όπως αυτός, σαφώς και δινόταν η εντύπωση ότι το κτήριο εντέλει δεν είχε ληφθεί επαρκώς υπόψη ούτε από τους αρχιτέκτονες που ανέλαβαν το σχεδιασμό, ούτε από τους επιμελητές. Παρουσιάστηκαν έργα κατά τρόπο τέτοιο, ώστε συχνά να φωτίζονται και από το εξωτερικό φως της μέρας, από τα μεγάλα παράθυρα του κτηρίου και η ανά περιπτώσεις αντανάκλαση σε εμπόδιζε να δεις το έργο. Για μια σειρά κατασκευών και δομών, που σαφώς φαίνεται να προέκυψαν με αρκετή μελέτη και υψηλό προϋπολογισμό, οι προσδοκίες –εύλογα υψηλές– δεν ικανοποιούνταν.
Ως προς τις τακτικές και τις στρατηγικές της συγκεκριμένης έκθεσης, σαφώς και είναι πολύ σημαντική η πλαισίωσή της από πολλές και καλά προγραμματισμένες δράσεις, πολύμορφη και καλοδομημένη προβολή[8]. Ορισμένες δράσεις διατήρησαν τη λογική της διαδραστικότητας και της εμπλοκής με την πόλη σε επαρκές επίπεδο, όπως π.χ. οι «Αόρατες Διαδρομές» σε συνεργασία με το περιοδικό «Σχεδία», η «Αθήνα των Περιηγητών» σχετικά με περιηγητές προηγούμενων αιώνων, καθώς και όλα τα εκπαιδευτικά προγράμματα για παιδιά (μεταξοτυπίας, animation κ.ά.). Άλλες ήταν πιο επιφανειακού χαρακτήρα και πιο ψυχαγωγικής λογικής: το «Φτιάξε το δικό σου ‘βρώμικο’» ή το «Bike Cities: Ποδηλατικές διαδρομές στην Αθήνα που οδηγούν στην έκθεση Strange Cities», θυμίζουν μια προσέγγιση της πόλης τουριστική, που ψηλαφεί μεν ευχάριστα, όμως δεν αγγίζει ουσιαστικά το χαρακτήρα της Αθήνας.
Εντέλει, υπήρξε περισσότερο εμφανής μια εξωραϊστική διάθεση στην προσέγγιση της πόλης, παρά μια προσέγγιση διεισδυτική στην ουσία της. Αυτό το χαρακτηριστικό, καθόλου κακό σε επίπεδο αρχικών προθέσεων, μοιάζει ωστόσο ακατάλληλο και αταίριαστο με τη δεδομένη χρονική περίοδο για τη συγκεκριμένη πόλη, που στέκεται όντως ‘παράξενη’, απέναντι στην παρούσα πραγματικότητα, έχοντας και πολλές ανοιχτές πολιτισμικές και κοινωνικές πληγές.
Δεν είναι, φυσικά, υποχρεωτικό, οι πληγές μιας πόλης να διαφαίνονται μέσα από εκθέσεις εφαρμοσμένων τεχνών. Από την άλλη όμως, δε γίνεται και να κρύβονται «κάτω από το χαλί», με τον εξωραϊσμό ενός ορόφου, στη Διπλάρειο Σχολή, σε μια γειτονιά όπως η πλατεία Θεάτρου (που έχει τη δική της εντελώς διαφορετική ζωή και τον ιδιότυπο χαρακτήρα), μέσα από τη γνώριμη και προβλέψιμη λογική του gentrification στο κέντρο της Αθήνας.
Η Στέγη Γραμμάτων και Τεχνών υποστηρίζει την καλλιτεχνική δημιουργία και αυτό ήταν, είναι και θα παραμείνει από μόνο του εξαιρετικά σημαντικό, σπουδαίο και αναγκαίο. Εντούτοις, ίσως είναι σκόπιμο, τα κριτήρια κάθε καλλιτεχνικής παρέμβασης που αναλαμβάνει, ειδικά όταν αυτή στρέφεται στον περίπλοκο αστικό και πολιτισμικό χαρακτήρα μιας πόλης και σε συγκεκριμένες εποχές, να είναι επικεντρωμένα και σε άλλα δεδομένα της πραγματικότητας. Έτσι, θα μπορεί πραγματικά να προσφέρει στην πόλη ουσιαστικά και όχι αποσπασματικά και να επιβεβαιώνει την χορηγική της δράση με μεγαλύτερη διεισδυτικότητα «για την κοινή εμπειρία που λέγεται πόλη», παραθέτοντας τα εύστοχα λόγια της Αφροδίτης Παναγιωτάκου από το χαιρετισμό της στο έντυπο της έκθεσης[9].
Αρετή Λεοπούλου [leopareti@gmail.com]
Ιστορικός τέχνης – Επιμελήτρια του Κέντρου Σύγχρονης Τέχνης Θεσσαλονίκης (Κρατικό Μουσείο Σύγχρονης Τέχνης – Συλλογή Κωστάκη)
[1] Πληροφοριακό υλικό στο website της ΣΓΤ: http://www.sgt.gr/gr/programme/event/1834 (Πρόσβαση: 27/05/2015)
[2] Πρβ. και http://www.diplareios.edu.gr/ (Πρόσβαση: 27/05/2015)
[3] Άρθρο της Zoë Lescaze, “Documenta 14 Will Be Held in Athens and Kassel”, ARTnews (online), 06/10/2014: http://www.artnews.com/2014/10/06/documenta-14-will-be-held-in-athens-and-kassel/ (Πρόσβαση: 27/05/2015)
[4] Αρκεί να θυμηθεί κανείς τα διοικητικά, πολιτικά και οικονομικά ζητήματα του ΕΜΣΤ μέσα στο χειμώνα του 2014-15 (πρβ. και «Ανοιχτή ρήξη ανάμεσα στο Δ.Σ του ΕΜΣΤ και την Διευθύντρια Αννα Καφέτση», Το Βήμα, 15/10/2014: http://www.tovima.gr/culture/article/?aid=641549 και Δημήτρης Ρηγόπουλος, «Θα χάσει το ραντεβού και με το 2015 το ΕΜΣΤ;», Καθημερινή, 05/06/2015: http://www.kathimerini.gr/818031/article/politismos/eikastika/8a-xasei-to-rantevoy-kai-me-to-2015-to-emst) ή όσα προέκυψαν μέσα από αλλαγές κυβερνήσεων/υπουργών τον τελευταίο χρόνο, πρβ. και Άντζελα Δημητρακάκη, «Αριστερά και σύγχρονη τέχνη: Προς έναν δημόσιο διάλογο για την ‘πρώτη φορά’», Popaganda.gr, 21.05.2015: http://popaganda.gr/aristera-ke-sigchroni-techni-pros-enan-dimosio-dialogo-gia-tin-proti-fora/ (Πρόσβαση: 22/05/2015)
[5] Πρβ. και το website τους http://www.double-decker.org.uk/profile/
[6] «Ένα κουτί έμπνευσης στάλθηκε στους καλλιτέχνες αυτούς με σκοπό να αφυπνίσει τη φαντασία τους και να την κατευθύνει στους δρόμους μιας πόλης, που κανένας τους δεν έχει δει, αλλά όλοι φέρουν στο φαντασιακό τους» και έντυπο έκθεσης “Η Στέγη στην πλατεία Θεάτρου, Strange Cities: Athens”, 20/04-20/06/2015, Ίδρυμα Ωνάση/Στέγη Γραμμάτων και Τεχνών (χωρίς σελιδαρίθμηση)
[7] Ό.π., έντυπο έκθεσης “Η Στέγη στην πλατεία Θεάτρου, Strange Cities: Athens”
[8] Είναι χαρακτηριστική, της επιτυχημένης προβολής, η πληθώρα εικόνων και πληροφοριών στα μέσα κοινωνικής δικτύωσης σχετικά την έκθεση και τις δράσεις της π.χ. με τη χρήση του hashtag #ΙΙΕΚ ΔΙΠΛΑΡΕΙΟΣ, π.χ.: https://instagram.com/explore/locations/436607558/ (Πρόσβαση: 21/08/2015)
[9] Πρβ. και πρώτη σελίδα στο έντυπο έκθεσης “Η Στέγη στην πλατεία Θεάτρου, Strange Cities: Athens”, 20/04-20/06/2015, Ίδρυμα Ωνάση/Στέγη Γραμμάτων και Τεχνών (χωρίς σελιδαρίθμηση)
ΙΣΤΟΡΙΑ ΤΗΣ ΤΕΧΝΗΣ 