ΠΕΡΙΛΗΨΕΙΣ #1
Περιοδικό
Ιστορία της Τέχνης
Corpus
Ελεονώρα Βρατσκίδου
Αρχαιολογία και ιστορία της τέχνης στην Ελλάδα τον 19ο αιώνα: η διδασκαλία του Γρηγόριου Παπαδόπουλου και του Στυλιανού Κωνσταντινίδη στο Σχολείο των Τεχνών(I)
To παρόν δοκίμιο διερευνά τις θεσμικές ρίζες της ιστορίας της τέχνης στην Ελλάδα του 19ου αιώνα, εστιάζοντας στα μαθήματα που διδάσκονταν στο Σχολείο των Τεχνών του Πολυτεχνείου, το πρόδρομο «σχήμα» της μετέπειτα Ανωτάτης Σχολής Καλών Τεχνών. Το πρώτο μέρος του εξετάζει τη διδασκαλία του ιστορικού, φιλολόγου και αρχαιολόγου Γρηγόριου Παπαδόπουλου (1818-1873) στο Σχολείο των Τεχνών από το 1844 έως το 1863. Ο Παπαδόπουλος απέρριψε ρητά τη διδασκαλία της «καθολικής ιστορίας» των αρχαίων πολιτισμών, κατά τα πρότυπα των ιταλικών και γαλλικών σχολών τέχνης, και αντιπρότεινε μία εις βάθος γνώση της αρχαίας ελληνικής τέχνης μέσω της μελέτης του αρχαίου ελληνικού πολιτισμού, έχοντας ως θεμέλιο στο οικοδόμημα της διδασκαλίας του το εγχειρίδιο αρχαιολογίας του Karl Otfried Müller, Handbuch der Kunst der Arhchaölogie (1830). Η εργασία εξετάζει επίσης ζητήματα όπως η κεντρικότητα των εικόνων στην προσέγγιση του Παπαδόπουλου και οι ρομαντικές θεωρητικές βάσεις της, η δημιουργία μιας καλλιτεχνικής ορολογίας, και η σχέση των παράλληλων διδασκαλιών στο Σχολείο των Τεχνών και στο Πανεπιστήμιο Αθηνών.
Το δεύτερο και τελευταίο μέρος του κειμένου της Ελεονώρας Βρατσκίδου, που αφορά τη διδασκαλία και τη σκέψη του Στυλιανού Κωνσταντινίδη, θα δημοσιευθεί στο μεθεπόμενο τεύχος του περιοδικού.
Η Ελεονώρα Βρατσκίδου είναι διδάκτωρ της École des Hautes Études en Sciences Sociales (E.H.E.S.S.), Παρίσι. Τα τρέχοντα ερευνητικά της ενδιαφέροντα εστιάζονται στη διδασκαλία της ιστορίας της τέχνης στις ακαδημίες καλών τεχνών τον 19ο αιώνα. [evratskidou@gmail.com]
Εύα Φωτιάδη
Ο επιμελητής εκθέσεων σύγχρονης τέχνης και ο «κανόνας» του δημιουργικού υποκειμένου
Η συγγραφή της ιστορίας της επιμελητικής δραστηριότητας στον χώρο της σύγχρονης τέχνης έχει βασιστεί κυρίως στη μελέτη του έργου λίγων πρωτοπόρων επιμελητών όπως ο Harald Szeemann, η Lucy Lippard και ο Seth Siegelaub, οι οποίοι έχουν αποκτήσει το κύρος του «δημιουργού», ενίοτε συγκρινόμενοι με τον καλλιτέχνη ως δημιουργό. Ωστόσο μέσα από μια συστηματική ιστορική μελέτη πρωτοπόρων εγχειρημάτων στην επιμέλεια εκθέσεων σύγχρονης τέχνης –και ιδιαίτερα εκείνων χάρη στα οποία η επιμελητική δραστηριότητα καθιερώθηκε ως ανεξάρτητο επάγγελμα– διαπιστώνει κανείς ότι η εικόνα του χαρισματικού επιμελητή ως «δημιουργού» είναι ως ένα βαθμό κατασκευασμένη. Πολύ συχνά, σημαντικά καινοτόμα εγχειρήματα στην ιστορία της επιμέλειας εκθέσεων προέκυψαν από εγχειρήματα συλλογικά, όχι ατομικά, ακόμη και αν στην ιστορία τους τέθηκε η σφραγίδα του ονόματος του επικεφαλής επιμελητή.
Η Εύα Φωτιάδη είναι λέκτορας σύγχρονης τέχνης και θεωρίας στο Πανεπιστήμιο του Άμστερνταμ και στην Ακαδημία Gerrit Rietveld. Τα ερευνητικά της ενδιαφέροντα κινούνται γύρω από εφήμερες μορφές τέχνης, τη σχέση τέχνης και πολιτικής καθώς και την ιστορία της επιμέλειας εκθέσεων σύγχρονης τέχνης. Το 2009 δημοσίευσε το βιβλίο The Game of Participation in Art and the Public Sphere (Μάαστριχτ, Shaker Publishing). [s.e.fotiadi@uva.nl]
Αλέξανδρος Τενεκετζής
Οι μεταμορφώσεις της μνήμης: η δημόσια γλυπτική στην Ευρώπη του μεσοπολέμου
Οι «μεταμορφώσεις» της δημόσιας μνήμης αναφορικά με τον πρώτο παγκόσμιο πόλεμο, οι ιδεολογικές και πολιτικές μεταβολές και η πρόσληψη του παρελθόντος από διάφορες κοινωνικές ομάδες μέσα σε συγκεκριμένες ιστορικές συνθήκες, επηρέασαν την κατασκευή των σχετικών μνημείων σε δημόσιο χώρο. Ιδιαίτερη σημασία σε αυτό το σημείο έχουν τα δημόσια μνημεία τα οποία ανεγέρθηκαν στις πρωτεύουσες των κρατών που είχαν διαδραματίσει ηγετικό ρόλο στον πόλεμο (Γερμανία, Αγγλία, Γαλλία) – μνημεία με πολιτική και ιδεολογική φόρτιση, με επίσημο και εθνικό παρά τοπικό χαρακτήρα. Με το τέλος του πρώτου παγκοσμίου πολέμου, του πρώτου «βιομηχανικού» πολέμου, γεννήθηκε σε όλες σχεδόν τις χώρες η ανάγκη μνημόνευσης των νεκρών, για πρώτη φορά όμως των ανώνυμων πεσόντων στο μέτωπο, των απλών πολιτών και όχι των αυτοκρατόρων ή των στρατιωτικών ηγετών. Στο συγκεκριμένο άρθρο εξετάζονται ακριβώς η ταυτότητα και το περιεχόμενο των μνημείων που κατασκευάστηκαν για αυτό το σκοπό.
Ο Αλέξανδρος Τενεκετζής είναι διδάκτωρ του Πανεπιστημίου Κρήτης. Αυτή την περίοδο προετοιμάζει την έκδοση της διατριβής του που έχει ως θέμα τα μνημεία για τον δεύτερο παγκόσμιο πόλεμο στην «ψυχροπολεμική» Ευρώπη. [ateneketzis@ims.forth.gr]
Άρης Σαραφιανός
Τέχνη και ανατομία στη Βασιλική Ακαδημία του Λονδίνου: οι πολλαπλές αναπαραστάσεις του ανθρώπινου σώματος την εποχή της συντηρητικής αντίδρασης (Ι)
Το 1808, η Βασιλική Ακαδημία Τεχνών του Λονδίνου εξέλεξε νέο καθηγητή ανατομίας μετά από τη σφοδρή σύγκρουση μεταξύ δύο χειρουργών που προέρχονταν από αντίθετα στρατόπεδα του χειρουργικού επαγγέλματος: του Anthony Carlisle και του Charles Bell. Η «μάχη» έληξε με τον θρίαμβο του Carlisle, του υποψηφίου με τα ευγενέστερα διαπιστευτήρια. Ωστόσο, τα κύρια ζητήματα πάνω στα οποία οι δύο χειρουργοί συγκρούστηκαν συνέχισαν να πολώνουν για δεκαετίες τόσο τις καλλιτεχνικές όσο και τις ιατρικές κοινότητες της εποχής. Ο Carlisle διατήρησε τη θέση του μέχρι το 1824 και το σύνολο των αδημοσίευτων διαλέξεών του που βρίσκονται στο Βασιλικό Κολλέγιο των Χειρούργων της Αγγλίας, αποτελεί ένα πλούσιο και σπάνιο αλλά τελείως αδιερεύνητο μνημείο κριτικού περί τέχνης λόγου. Στο πρώτο μέρος αυτού του δοκιμίου, εξετάζεται το υλικό αυτό ως ένα μοναδικό «σημείο εισόδου» στην ιστορική και θεωρητική κατασκευή του επίσημου συστήματος της «ευγενούς ανατομίας» που επικράτησε στη Βασιλική Ακαδημία. Ειδικότερα, ο συγγραφέας εστιάζει στις πολιτικές και επαγγελματικές λειτουργίες αυτού του συστήματος ως αποτελεσματικού εργαλείου για μια «συντηρητική σκλήρυνση» ενάντια στις ριζοσπαστικές προκλήσεις που αναδύονται κατά την ίδια περίοδο από άλλες ανταγωνιστικές προσεγγίσεις σε ό,τι αφορά την οπτική και γλωσσική διαχείριση του ανθρώπινου σώματος.
Το δεύτερο και τελευταίο μέρος του κειμένου του Άρη Σαραφιανού, που αφορά τη δραστηριότητα και τη θεωρία του Sir Charles Bell, θα δημοσιευθεί στο επόμενο τεύχος του περιοδικού.
Ο Άρης Σαραφιανός είναι λέκτορας ιστορίας της τέχνης στο Πανεπιστήμιο Ιωαννίνων. Τα ερευνητικά του ενδιαφέροντα αφορούν τη διεπιστημονικού και διεπαγγελματικού χαρακτήρα «διαπλοκή» μεταξύ της ιστορίας της τέχνης και της ιστορίας των βιοϊατρικών επιστημών. [asarafia@cc.uoi.gr]
Data
Ευγενία Αλεξάκη
Αξιολόγηση της έρευνας στις ανθρωπιστικές επιστήμες: δεδομένα και προβληματισμοί από το χώρο της ιστορίας της τέχνης
Η κατάρτιση του ευρωπαϊκού καταλόγου αξιολόγησης επιστημονικών περιοδικών European Reference Index for the Humanities (ERIH, 2007 & 2011) ενίσχυσε και στην Ευρώπη τον προβληματισμό αναφορικά με τις μεθόδους εκείνες που μπορούν να εξασφαλίσουν μια αξιόπιστη μέτρηση της αποδοτικότητας ερευνητών, πανεπιστημίων και ερευνητικών κέντρων στις ανθρωπιστικές επιστήμες. Στο παρόν άρθρο παρουσιάζονται οι επιφυλάξεις της διεθνούς κοινότητας αναφορικά με την εφαρμογή της βιβλιομετρικής ανάλυσης για την αξιολόγηση του ερευνητικού έργου στις ανθρωπιστικές επιστήμες, η αντίδραση της Διεθνούς Ένωσης Ερευνητικών Ινστιτούτων Ιστορίας της Τέχνης RIHA καθώς και η πρόταση της Ένωσης για την αξιολόγηση της έρευνας στην ιστορία της τέχνης.
H Ευγενία Αλεξάκη είναι διδάσκουσα (ΣΕΠ) στο Ελληνικό Ανοικτό Πανεπιστήμιο. Η τρέχουσα έρευνά της επικεντρώνεται σε ζητήματα διδακτικής της ιστορίας της τέχνης και στον κριτικό οπτικό εγγραμματισμό. [eugeniaalexaki@yahoo.gr]
ΙΣΤΟΡΙΑ ΤΗΣ ΤΕΧΝΗΣ 