[*Corpus; abstracts #2]

ΠΕΡΙΛΗΨΕΙΣ #2

Περιοδικό

Ιστορία της Τέχνης

Corpus

Γιάννης Μπόλης

Καλλιτεχνικές εκθέσεις, σύλλογοι, εταιρείες και ενώσεις στην Αθήνα του 19ου αιώνα

Οι σπουδαστικές εκθέσεις του Βασιλικού Σχολείου των Τεχνών (Πολυτεχνείο) κατά την περίοδο λειτουργίας του (1844-62) υπό τη διεύθυνση του αρχιτέκτονα Λύσανδρου Καυταντζόγλου, καθώς και τα καλλιτεχνικά τμήματα των γενικών εκθέσεων των Ολυμπίων (1858, 1870, 1875, 1888) αποτελούσαν τη μοναδική ευκαιρία των Ελλήνων καλλιτεχνών να παρουσιάσουν τα έργα τους σε μια επίσημη, κρατική διοργάνωση τον 19ο αιώνα. O συγγραφέας, στο παρόν κείμενό του, αναλύει το πώς οι μεμονωμένες εκθέσεις που πραγματοποιούνται στις τελευταίες δεκαετίες του αιώνα, οργανώνονται, κατά κύριο λόγο, από εταιρείες και ομάδες φιλότεχνων οι οποίες έρχονται να υποκαταστήσουν την απουσία καλλιτεχνικών θεσμών και οργανωμένων κρατικών δομών. Ταυτοχρόνως, γίνεται σαφές ότι οι προσπάθειες των καλλιτεχνών να οργανωθούν από μόνοι τους σε συλλόγους, παρότι δεν απουσιάζουν παντελώς, έχουν εντέλει περιορισμένη δυναμική.

O Γιάννης Μπόλης είναι διδάκτωρ ιστορίας της τέχνης (ΑΠΘ) και εργάζεται ως επιμελητής στο Κρατικό Μουσείο Σύγχρονης Τέχνης-Συλλογή Κωστάκη. Έχει συγγράψει δύο μελέτες για την ελληνική χαρακτική του 19ου αιώνα και μονογραφίες για έλληνες καλλιτέχνες, έχει επιμεληθεί εκθέσεις ελληνικής τέχνης και έχει συνεργαστεί στην οργάνωση και την παραγωγή διεθνών εκθέσεων. [bolis@greekstatemuseum.com]

Άρης Σαραφιανός

Τέχνη και ανατομία στη Βασιλική Ακαδημία του Λονδίνου: οι πολλαπλές αναπαραστάσεις του ανθρώπινου σώματος την εποχή της συντηρητικής αντίδρασης (ΙΙ)

Σε αυτό το άρθρο εξετάζεται η δομή αλλά και οι άρρητες προθέσεις που εγκλείονται σε ορισμένα συστήματα ανατομικής διδασκαλίας και εικαστικής αναπαράστασης, ευθέως ανταγωνιστικών ως προς τις επίσημες εκδοχές που εξετάστηκαν στο πρώτο μέρος του κειμένου, το οποίο δημοσιεύθηκε στο προηγούμενο τεύχος του περιοδικού. Ειδικότερα, παρουσιάζεται η «ανατομία της έκφρασης» του Charles Bell, η οποία πρότεινε ένα ετερόδοξο σύστημα ανατομικής επεξεργασίας της ανθρώπινης μορφής καθόσον η υπερ-φυσιοκρατική και ακραία αισθησιοκρατική φύση της, αποτέλεσε ευθεία αντιστροφή των νοητικών, αφαιρετικών και συντηρητικών τάσεων των επίσημων ανατομικών προτύπων. Το άρθρο στοχεύει να αποδείξει ότι οι ανατομικές αντι-προτάσεις του Bell αγκάλιασαν όλο το φάσμα του καλλιτεχνικού φαινομένου, αντιστρέφοντας τις αρχές της επίσημης καλλιτεχνικής διδασκαλίας, της επικρατούσας αισθητικής που την υποστήριζε, αλλά και των κατεστημένων μοντέλων που όριζαν τη δέουσα αισθητηριακή οικονομία παραγωγής και θέασης έργων τέχνης. Μάλιστα, στο παρόν δοκίμιο, υποστηρίζεται η άποψη ότι η έμφαση της ανατομίας του Bell στη σωματική βία των μορφών που στοχεύει στην αισθητηριακή ενεργοποίηση έργου και θεατή, συνδύασε με μοναδικό τρόπο το αίτημα για οπτική πιστότητα του έργου με ζητήματα που σχετίζονται με την εκφραστική του δύναμη, ορίζοντας, έτσι, ένα πρώιμο γενεαλογικό σημείο αναφοράς των μεταγενέστερων ρεαλιστικών και εξπρεσιονιστικών φιλοδοξιών της ευρωπαϊκής πρωτοπορίας. Επιπλέον, όπως καταδεικνύεται εδώ, η διαμάχη μεταξύ Bell και Carlisle για τη νομιμότητα της αφαίρεσης ή του ρεαλισμού στην τέχνη αποτέλεσε αναπόσπαστο μέρος μιας ευρύτερης πολιτικής σύγκρουσης μεταξύ συντηρητικής αντίδρασης και φιλελεύθερης μεταρρύθμισης. Διαβάζοντας προσεκτικά τις διαμάχες στον Τύπο της εποχής προκύπτει αβίαστα το συμπέρασμα ότι το σύστημα του Bell επενδύθηκε με πολλαπλά πολιτικά φορτία και χρήσεις. Μάλιστα, αντιμετωπίστηκε, από τη μία πλευρά, ως εργαλείο υπονόμευσης της κυρίαρχης ελίτ –της διαφθοράς και της ευνοιοκρατίας αλλά και των περιοριστικών τρόπων συμπεριφοράς και ζωής που την χαρακτήριζαν– ενώ, παράλληλα, κατάφερε να συμπυκνώσει μία σειρά από δημόσιες προσδοκίες για τον εκδημοκρατισμό της καλλιτεχνικής παραγωγής και κατανάλωσης. Από την ίδια άποψη, είναι πράγματι αξιοσημείωτο ότι αυτός ο εκδημοκρατισμός των τεχνών και της συγκίνησης που εισηγήθηκε η ανατομική κριτική του Bell, διασταυρώθηκε, αυτή την περίοδο, άρρηκτα με ελπίδες για τον ευρύτερο θεσμικό εκδημοκρατισμό της κοινωνίας. Συνολικά, τα δύο μέρη του συγκεκριμένου δοκιμίου επιχείρησαν να καταδείξουν ότι το σώμα και οι πολλαπλές του επιφάνειες και λειτουργίες αναδεικνύονται, αυτή την εποχή, σε μία προνομιακή, υλική και οικεία οθόνη προβολής μιας σειράς από αντικρουόμενες προσεγγίσεις στο ζήτημα της διαχείρισης της ζωής, σε όλες της τις εκφάνσεις. Αποδεικνύεται, έτσι, ο ευρύς βιο-πολιτικός ορίζοντας παρόμοιων επιστημονικών και καλλιτεχνικών διαφωνιών, και, ειδικότερα, η ιστορική τους λειτουργία ως σημείων σύγκλισης αντικρουόμενων βιολογικών μοντέλων, ιατρο-αισθητηριακών οικονομιών, τύπων καλλιτεχνικής έκφρασης και τρόπων βιο-πολιτικής υπόστασης, με εξίσου ανταγωνιστικές πολιτικές και επαγγελματικές φιλοδοξίες.

Ο Άρης Σαραφιανός είναι επίκουρος καθηγητής ιστορίας της τέχνης στο Πανεπιστήμιο Ιωαννίνων. Τα ερευνητικά του ενδιαφέροντα αφορούν τη διεπιστημονικού και δι-επαγγελματικού χαρακτήρα «διαπλοκή» μεταξύ της ιστορίας της τέχνης και της ιστορίας των βιοϊατρικών επιστημών. [asarafia@cc.uoi.gr]

Παναγιώτης Μπίκας

Για τον T. J. Clark

Το παρόν κείμενο επιχειρεί την κριτική αποτίμηση του έργου του T. J. Clark, μέλους της Καταστασιακής Διεθνούς (1966-1967), εστιάζοντας ειδικότερα σε άρθρα και σε βιβλία του που έχουν δημοσιευθεί από τη στιγμή της έκδοσης της μελέτης του The Absolute Bourgeois: Artists and Politics in France μέχρι και την κυκλοφορία του βιβλίου του The Painting Of Modern Life. Paris in the Art of Manet and his Followers. Με βάση τις σκέψεις του Guy Debord σχετικά με το Θέαμα (Spectacle) και την καθημερινή ζωή, ο Clark επιχείρησε να εμπλουτίσει την παραδοσιακή κοινωνική ιστορία της τέχνης. Στην προσπάθειά του να συνδέσει την τέχνη με την πολιτική, ο Clark ενδιαφέρθηκε, κατά κύριο λόγο, για τη γαλλική τέχνη του 19ου αιώνα, σε μια κρίσιμη χρονική στιγμή για την ανάδυση ενός νέου τύπου καπιταλισμού.

O Παναγιώτης Μπίκας είναι διδάκτωρ ιστορίας της τέχνης (ΑΠΘ) και εργάζεται ως επιμελητής στο Τελλόγλειο Ίδρυμα Τεχνών ΑΠΘ. Τα ερευνητικά του ενδιαφέροντα εστιάζονται στη σχέση τέχνης και πολιτικής, στην ελληνική ζωγραφική του 19ου αιώνα και στην ιστορία των εικονογραφημένων εντύπων. [mpikasp@yahoo.com]