ΠΕΡΙΕΧΟΜΕΝΑ #12

ΠΕΡΙΕΧΟΜΕΝΑ #12

Περιοδικό

Ιστορία της Τέχνης

CORPUS

Μαριάννα Καράλη, ακαδημαϊκή υπότροφος, Πανεπιστήμιο Κρήτης

«Σταχυολογώντας το φευγαλέο: η φωτογραφία στην υπηρεσία ενός ιμπρεσιονιστή ζωγράφου στην Ελλάδα του 1900»

Λία Γυιόκα. αναπληρώτρια καθηγήτρια ιστορίας και θεωρίας της τέχνης και του Πολιτισμού, ΑΠΘ

«Ο (κοινωνικός) ρεαλισμός στον Ερχομό της μικρής υπηρέτριας και τα ειδολογικά όρια της νεοελληνικής ηθογραφίας του 19ου αιώνα»

Δημήτρης Κεχρής, υποψήφιος διδάκτωρ ιστορίας και θεωρίας του κινηματογράφου, Ιόνιο Πανεπιστήμιο

 «Allan Sekula: Μηχανισμοί σημασιοδότησης της τεχνικής εικόνας και κριτικός ρεαλισμός»

TRANSLATIO

Meyer Shapiro Η φύση της αφηρημένης τέχνης (1937)

Μετάφραση: Άννυ Μάλαμα

ΞΕΝΙΑ

[Εδώ φιλοξενούνται κείμενα ιστορικών τέχνης που δραστηριοποιούνται εκτός Ελλάδας και έχουν κατά κανόνα γραφτεί σε ξένη γλώσσα. Τα κείμενα αυτά είτε είναι γραμμένα ειδικά για το περιοδικό είτε έχουν δημοσιευθεί την τελευταία πενταετία και αποτελούν ευγενική παραχώρηση του συγγραφέα τους. Τα κείμενα επιλέγονται και μεταφράζονται με ευθύνη της Σύνταξης.]

Dario Gamboni, ομότιμος καθηγητής ιστορίας της τέχνης, Université de Genève

«Οπτική ασάφεια και ερμηνεία»

Μετάφραση: Κάτια Παπανδρεοπούλου, επίκουρη καθηγήτρια ιστορίας της τέχνης, Πανεπιστήμιο Πατρών

IN MEMORIAM

Andrew Hemingway, ομότιμος καθηγητής ιστορίας της Τέχνης, University College London *με τη συμβολή των Stephen Eisenman, Paul Jaskot, Barbara McCloskey και James van Dyke

«Otto Karl Werckmeister 1934-2023»

Μετάφραση: Μίμης Αλεξάνδρου,BA in Art History, Fordham University

EXCURSUS

Παναγιώτης Κ. Ιωάννου

«Ο Giordano Bruno και οι εικόνες»

ΠΗΓΕΣ / ΤΕΚΜΗΡΙΑ [Σε αυτό το τμήμα του περιοδικού δημοσιεύονται γραπτά τεκμήρια, εκδομένα ή ανέκδοτα, που υπέχουν θέση πρωτότυπης πηγής για την ιστορία της τέχνης. Εδώ θα περιλαμβάνεται λοιπόν ενδεικτικά «από τη μια, ένα παλαιότερο σώμα κειμένων περί τέχνης όπως τεχνικές οδηγίες για καλλιτέχνες, εγχειρίδια και οδηγούς για ειδήμονες, βιογραφίες καλλιτεχνών και κείμενα θεωρίας της τέχνης πριν από τη συγκρότηση μιας επιστημονικής ιστορίας της τέχνης [Kunstwissenschaft] και, από την άλλη, νεότερα περί τέχνης γραπτά, στο μέτρο που δεν διεκδικούν επιστημονικο-ακαδημαϊκό καθεστώς» [1] . Τα δημοσιευμένα τεκμήρια –όταν είναι ξενόγλωσσα– παρουσιάζονται σε ελληνική απόδοση ενώ τα αδημοσίευτα μεταγράφονται ή/και μεταφράζονται. Η δημοσίευση ή/και η μετάφραση των τεκμηρίων πραγματοποιείται με την ευθύνη της Σύνταξης, συνοδεύεται από σύντομη εισαγωγή και, όταν κρίνεται απαραίτητο, από πραγματολογικές παρατηρήσεις. Ο στόχος της δημοσίευσης των πηγών και των τεκμηρίων είναι διττός: από τη μια συλλέγεται ένα σώμα κειμένων χρήσιμων για την έρευνα ή τη διδασκαλία της ιστορίας της τέχνης και από την άλλη δίνεται ένα έναυσμα για την ενεργοποίηση του ενδιαφέροντος γύρω από ζητήματα που τις περισσότερες φορές, τουλάχιστον στη χώρα μας, δεν έχουν επαρκώς συζητηθεί.]

E. H. Gombrich, “Kunstliteratur” στο Atlantisbuch der Kunst: eine Enzyklopädie der bildendenKünste, Ζυρίχη, Atlantis Verlag, 1952, σσ. 665-679, αγγλ. μτφρ. Max Marmor, “The literature of art”, Art Documentation, 11, (1), Άνοιξη 1992, σσ. 3-8, το παράθεμα σ.3.

Giorgio Vasari O Βίος του Giorgione από το Καστελφράνκο, Βενετσιάνου ζωγράφου (1550, 1568)

Mετάφραση – σχόλια: Παναγιώτης Κ. Ιωάννου

Roger de Piles Η πλάστιγγα των ζωγράφων (1708)

Εισαγωγή – μετάφραση: Άννα Αδρασκέλα, υποψήφια διδάκτωρ ιστορίας της τέχνης, ΑΣΚΤ

ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦΙΚΑ

[Σε αυτό το τμήμα του περιοδικού παρουσιάζονται, με ευθύνη της Σύνταξης, πληροφορίες οι οποίες οροθετούν από βιβλιογραφική άποψη συγκεκριμένα ερευνητικά ζητήματα που αφορούν την ιστορία και τη θεωρία της τέχνης. Τα διάσπαρτα βιβλιογραφικά δεδομένα που συγκεντρώνονται εδώ και τα σύντομα συνοδευτικά σχόλια δεν στοχεύουν στη διεξοδική καταγραφή και αξιολόγηση των βιβλιογραφικών πληροφοριών αλλά στον λειτουργικό προσανατολισμό του χρήστη τους.]

Johann Joachim Winckelmann, Ιστορία της αρχαίας τέχνης. Πρώτες εκδόσεις και μεταφράσεις

Νίκος Δασκαλοθανάσης

ΒΙΒΛΙΑ

Νίκος Χατζηνικολάου, ομότιμος καθηγητής ιστορίας της τέχνης, Πανεπιστήμιο Κρήτης

Evgenios D. Matthiopoulos (επιμ.), Art History in Greece: Selected Essays

Νίκος Χατζηνικολάου

Μαρία Βακονδίου, Όλγα Γκράτζιου (επιμ.), Η γλυπτική στη βενετική Κρήτη (1211-1669)

Αρετή Αδαμοπούλου, καθηγήτρια ιστορίας της τέχνης, Πανεπιστήμιο Ιωαννίνων

Έλενα Χαμαλίδη, Ιστορίες στο μεταίχμιο. Μοντερνισμός και πραγματικότητα στη μεταπολεμική ελληνική τέχνη

Γιάννης Κονταράτος, αναπληρωτής καθηγητής του Τμήματος Εικαστικών Τεχνών, ΑΣΚΤ

Κώστας Χριστόπουλος, Ο εθνοκεντρικός λόγος στη νεοελληνική τέχνη. Το έθνος ως εργαλείο ανάλυσης της τέχνης στη μεταπολεμική Ελλάδα

Μαρία Γ. Μόσχου, διδάκτωρ ιστορίας της τέχνης, ΕΚΠΑ

Σωτήρης Ε. Σπαθάρης, Τα απομνημονεύματά μου. Ανέκδοτα αυτοβιογραφικά κείμενα του λαϊκού καλλιτέχνη με εισαγωγή, επιμέλεια και επεξηγηματικά σχόλια του Γιάννη Κόκκωνα

Βασιλική Πετρίδου, ομότιμη καθηγήτρια ιστορίας της αρχιτεκτονικής, Πανεπιστήμιο Πατρών

Γιάννης Τσιώμης, Η Αθήνα ξένη στον εαυτό της. Η γέννηση μιας νεοκλασικής πρωτεύουσας

Σαπφώ Α. Μορτάκη, διδάκτωρ ιστορίας της τέχνης, ΑΠΘ

Ζωή Γοδόση, Οι εικαστικές τέχνες στη Φλώρινα την εποχή της Μεταπολίτευσης

Σπύρος Πετριτάκης, ακαδημαϊκός υπότροφος, ΑΣΚΤ

Andrei Pop, Δάσος Συμβόλων: Τέχνη, επιστήμη και αλήθεια στον μακρό 19ο αιώνα

Γεράσιμος Δ. Παγκράτης, καθηγητής ιστορίας και πολιτισμού της Ιταλίας, ΕΚΠΑ

Αλμπέρτο Μάριο Μπάντι, Risorgimento Μια ιστορία της ιταλικής εθνικής ενοποίησης 1796-1861

VARIA

Galina Dekova, μέλος της Βουλγαρικής Ακαδημίας Επιστημών ‒ Παναγιώτης Κ. Ιωάννου

«Μία άγνωστη προσωπογραφία του Λύσανδρου Καυταντζόγλου»

ΒΙΒΛΙΟΠΑΡΟΥΣΙΑΣΗ: Γλαύκη Γκότση, Βλέμματα γυναικών στην τέχνη (1850-1900)

ΒΙΒΛΙΟΠΑΡΟΥΣΙΑΣΗ

Σας προσκαλούμε στην παρουσίαση του βιβλίου της

Γλαύκης Γκότση 

Βλέμματα γυναικών στην τέχνη (1850-1900),

εκδόσεις Νησίδες.

Η εκδήλωση θα πραγματοποιηθεί την 

Τετάρτη 1 Μαρτίου 2023, ώρα 7 μ.μ.

στην αίθουσα συνεδρίων της ΕΣΗΕΜ-Θ (Στρατηγού Καλλάρη 5, 3ος όροφος)

Ομιλήτριες: 

Σάσα Λαδά, ομότιμη καθηγήτρια αρχιτεκτονικής, Α.Π.Θ.

Ηρώ Κατσαρίδου, ιστορικός τέχνης, διευθύντρια MOMUS, Μουσείου Φωτογραφίας Θεσσαλονίκης

Γλαύκη Γκότση, ιστορικός τέχνης – συγγραφέας                       

ΤΕΥΧΟΣ #11 ΔΕΚΕΜΒΡΙΟΣ 2022 [ΦΘΙΝΟΠΩΡΟ 2022]

*just published! 🎈

Εικόνα εξωφύλλου: Taring Padi, Λαϊκή δικαιοσύνη,
Κάσελ, documenta 15, 20 Ιουνίου 2022 (AFP).

[*Corpus; abstracts #11]

ΠΕΡΙΛΗΨΕΙΣ #11

Περιοδικό

Ιστορία της Τέχνης

Corpus

Σταύρος Αλιφραγκής

Ανακατασκευές της ιδανικής σοσιαλιστικής πόλης του μέλλοντος: αρχιτεκτονική, κινούμενη εικόνα και θεωρία του σχεδιασμού στην ΕΣΣΔ του Μεσοπολέμου

Η παρούσα μελέτη επιχειρεί μια ερμηνεία της κινηματογραφικής εικονογραφίας της πόλης στο έργο του Ντίζγκα Βέρτοφ Ο Άνθρωπος με την Κινηματογραφική Μηχανή (ΕΣΣΔ, 1929), με ταυτόχρονη αντιπαράθεση της ρητορικής της εποχής περί αστικών κέντρων στην ΕΣΣΔ. Υποστηρίζεται ότι ο κινηματογράφος του Βέρτοφ επιδιώκει να αρθρώσει έναν συνεκτικό λόγο γύρω από το φαινόμενο της πόλης, επεξεργαζόμενος έμμεσα στοιχεία από την αντιπαράθεση αρχιτεκτόνων και πολεοδόμων πάνω σε ζητήματα χωροταξικής οργάνωσης και αστικής ανάπτυξης. Στο δίλημμα «πόλη vs μη-πόλη», ο Βέρτοφ πρότεινε ένα υβριδικό μοντέλο αστικότητας, συνθέτοντας το καλειδοσκοπικό πορτραίτο της ιδανικής, σοσιαλιστικής πόλης του μέλλοντος μέσα από αποσπασματικά ψήγματα πόλεων του παρόντος και του παρελθόντος.

Ο Σταύρος Αλιφραγκής είναι αρχιτέκτων μηχανικός. Ολοκλήρωσε τη διδακτορική του διατριβή στο Πανεπιστήμιο του Κέιμπριτζ (2004-2009), με θέμα την αναπαράσταση της ιδανικής σοσιαλιστικής πόλης στον κινηματογράφο του Ντζίγκα Βέρτοφ και τη μεταδιδακτορική του έρευνα στο Τμήμα Αρχιτεκτόνων Μηχανικών του Πανεπιστημίου Θεσσαλίας, με θέμα τη δημιουργία βάσεων δεδομένων κινούμενης εικόνας και ήχου για την πόλη. [sa346@otenet.gr]

Ευγενία Αλεξάκη

Εκθέσεις που έγραψαν τη δική τους ιστορία (της τέχνης). Πολιτικές της μνήμης και τεχνοϊστορικά αφηγήματα στην πρώτη documenta

Η ιστοριογραφία των πρώτων εκθέσεων της documenta είχε, μέχρι πρόσφατα, επικεντρωθεί στο ρόλο της σε σχέση με την εδραίωση της νεοσύστατης Ομοσπονδιακής Δημοκρατίας της Γερμανίας (Δυτική Γερμανία) καθώς και στο πώς η documenta λειτούργησε ως ένα κατεξοχήν εργαλείο της πολιτιστικής πολιτικής των ΗΠΑ στον Ψυχρό Πόλεμο. Παρόλο που η πρώτη documenta (1955) είχε προβληθεί ως η έκθεση «Stunde Null», ως η εκδήλωση που είχε σκοπό να αποκαταστήσει το καθεστώς των τεχνών που είχαν καταστραφεί από το εθνικοσοσιαλιστικό καθεστώς (1933-1945), ο δυτικογερμανικός μύθος της «Stunde Null» δεν είχε αμφισβητηθεί όσον αφορά ειδικά την documenta και οι βιογραφίες ορισμένων από τους ιδρυτές της παρέμειναν σε μεγάλο βαθμό ανεξερεύνητες και ασύνδετες με τον ρόλο που μπορεί να διαδραμάτισαν στη διαμόρφωση και καθιέρωση μιας από τις πιο επιδραστικές διεθνείς διοργανώσεις σύγχρονης τέχνης. Με φόντο τη συνεχιζόμενη έρευνα σχετικά με το ναζιστικό παρελθόν ορισμένων από τους πρωταγωνιστές των πρώτων εκδηλώσεων της documenta, μια έρευνα που κυριάρχησε στην πρόσφατη έκθεση του Γερμανικού Ιστορικού Μουσείου με τίτλο «documenta. Politics and Art (Deutsches Historisches Museum, Βερολίνο, 18 Ιουνίου 2021 – 9 Ιανουαρίου 2022)», το παρόν άρθρο εξετάζει τι είδους ιστορία της τέχνης παρουσιάστηκε το 1955, δέκα χρόνια μετά το τέλος του Β’ Παγκοσμίου Πολέμου στο Κάσελ της Δυτικής Γερμανίας. Ποιοι καλλιτέχνες, και όχι μόνο καλλιτέχνες, έγραψαν αυτή την ιστορία; Τίνος η ιστορία ξεχάστηκε; Ποια είναι τα «ντοκουμέντα» και ποιοι οι μύθοι πίσω από τα έργα τέχνης που παρουσιάστηκαν σε αυτή την ιστορική έκθεση; Και ποιες πολιτικές/ιδεολογικές, καλλιτεχνικές, θεσμικές ή ακόμη και προσωπικές παράμετροι καθόρισαν τις ιστορικές αφηγήσεις της τέχνης των πρώτων εκδόσεων της documenta και πώς αυτές με τη σειρά τους επηρέασαν τις κύριες εκδοχές της ιστορίας της γερμανικής τέχνης του 20ού αιώνα και του ευρωπαϊκού μοντερνισμού;

Η Ευγενία Αλεξάκη είναι διδάκτωρ ιστορίας της τέχνης του Freie Universität Berlin. Εργάζεται ως διδάσκουσα στο Πανεπιστήμιο Δυτικής Αττικής και στο Πανεπιστήμιο Δυτικής Μακεδονίας. Ως υπότροφος του Ιδρύματος Fulbright πραγματοποίησε έρευνα σε ζητήματα κριτικού οπτικού γραμματισμού (visual literacy) στο Πανεπιστήμιο Columbia της Νέας Υόρκης. Η τρέχουσα έρευνά της επικεντρώνεται στον ρόλο της τέχνης στη διεργασία του επώδυνου και τραυματικού ιστορικού παρελθόντος και σε σύγχρονες καλλιτεχνικές προτάσεις μνημόνευσης του Ολοκαυτώματος και των ναζιστικών εγκλημάτων. Από το 2020 έχει την επιμέλεια του εικαστικού-ερευνητικού σχεδίου της Άρτεμης Αλκαλάη «Έλληνες Εβραίοι επιζώντες του Ολοκαυτώματος». [eugeniaalexaki@yahoo.gr]

Άννα Αδρασκέλα

“Ut pictura poesis”: λόγος και εικόνα στη γαλλική θεωρία της τέχνης του 18^ου αιώνα

Η εναρκτήρια φράση της Ποιητικής του Οράτιου, «Ut pictura poesis», υπήρξε αντικείμενο διαφορετικών ερμηνειών και επί αιώνες αποτέλεσε τη βάση μίας διαμάχης ανάμεσα στον λόγο και την εικόνα η οποία είχε σημαίνουσες συνέπειες για την ιστορία και τη θεωρία της τέχνης. Στο παρόν κείμενο θα εξεταστούν ορισμένες όψεις αυτής της διαμάχης με σημείο εστίασης την περί τέχνης συζήτηση στη Γαλλία τον 18^ο αιώνα ενώ θα επισημανθεί και το ιστορικό όριο τούτης της αντιπαράθεσης, την ίδια ακριβώς περίοδο.

Η Άννα Αδρασκέλα είναι υποψήφια διδάκτωρ στην Ανωτάτη Σχολή Καλών Τεχνών. Τα ερευνητικά της ενδιαφέροντα εστιάζονται στην ιστορία και ιστοριογραφία της τέχνης. [anadraskela@yahoo.gr]

Γλαύκη Γκότση, Βλέμματα γυναικών στην τέχνη (1850-1900)

Μόλις κυκλοφόρησε από τις εκδόσεις Νησίδες το βιβλίο της Γλαύκης Γκότση Βλέμματα γυναικών στην τέχνη (1850-1900).

Το βιβλίο παρουσιάζει το γυναικείο κοινό της τέχνης κατά τον 19ο αιώνα στην Ελλάδα. Στις σελίδες του αποκαλύπτεται ένα σύνολο ανώνυμων και επώνυμων γυναικείων προσώπων, που ήρθαν σε επαφή με καλλιτεχνικά έργα και δημιουργούς, διατύπωσαν κρίσεις και εξέφρασαν τη γνώμη τους για το παρελθόν, το παρόν, ενίοτε και το μέλλον της τέχνης. Ποιες είναι οι γυναίκες αυτές και μέσα από ποιες διαδρομές καθίστανται θεάτριες της τέχνης; Ποιες εικαστικές παραστάσεις έλκουν ή απωθούν τα βλέμματά τους και κάτω από ποιες προϋποθέσεις; Με ποιον τρόπο και με τι είδους όρους αποτιμούν τα έργα που σχολιάζουν; Πώς τοποθετούνται απέναντι στις κυρίαρχες ιστορικές αφηγήσεις και αντιλήψεις περί καλλιτεχνικής δημιουργίας; Τα ερωτήματα αυτά επιχειρείται εδώ να απαντηθούν.

Με την αξιοποίηση δημοσιευμένων πηγών και αρχειακού υλικού η μελέτη εντοπίζει τις επισκέπτριες των καλλιτεχνικών εκθέσεων, αφουγκράζεται τις σχολιάστριες καλλιτεχνών και έργων, παρακολουθεί τις συγγραφείς πραγματειών και κειμένων για την αρχαία ή τη νεότερη τέχνη. Παράλληλα, εξετάζει τις απόψεις γνωστών προσωπικοτήτων της εποχής, όπως η Καλλιρρόη Παρρέν και η Καλλιόπη Κεχαγιά, αναδεικνύει την ποικιλία των ενδιαφερόντων και των θέσεων διαφορετικών θεατριών και επισημαίνει τον βαθμό στον οποίο το φύλο επηρεάζει τόσο το ύφος του λόγου και τα είδη της γραφής όσο και τη στάση του κοινού σε σχέση με θέματα όπως το γυμνό, οι εικαστικές απεικονίσεις γυναικείων μορφών, οι καλλιτέχνιδες.

The World’s Most Prestigious Art Exhibition Is Over. Maybe Forever. The German mega-show Documenta closes this weekend. Whatever comes next, it will never be what it was before. 🤓👇 #NYT

www.nytimes.com/2022/09/23/arts/design/documenta-15.html

περιοδικό Κρίση *Αφιέρωμα στις Μαρξιστικές προσεγγίσεις στην Ιστορία της Τέχνης

Κυκλοφόρησε το 10^ο τεύχος της εξαμηνιαίας επιστημονικής επιθεώρησης ΚΡΙΣΗ.

Στο περιοδικό ΚΡΙΣΗ δημοσιεύονται άρθρα τα οποία αποτελούν πρωτότυπες επιστημονικές συμβολές στο πεδίο τους. 

Το τεύχος περιλαμβάνει ειδικό αφιέρωμα με τίτλο «Μαρξιστικές προσεγγίσεις στην Ιστορία της Τέχνης» και φιλοξενεί τα παρακάτω άρθρα:

ΧΡΙΣΤΙΝΑ ΔΗΜΑΚΟΠΟΥΛΟΥ | Εισαγωγικό Σημείωμα: Μαρξιστικές προσεγγίσεις στην Ιστορία της Τέχνης.

ΝΙΚΟΣ ΧΑΤΖΗΝΙΚΟΛΑΟΥ | Ιστορία της τέχνης και πάλη των τάξεων: Μια ανάγνωση.

ΛΟΥΙΖΑ ΑΥΓΗΤΑ | Θεωρίες για τη ριζοσπαστικότητα της σύγχρονης τέχνης, ή, τι συμβαίνει όταν η ιστορία της τέχνης ξεχνά τον Μαρξισμό.

ANDREW HEMINGWAY | Class Consciousness and the Crowd in American Realist and Socialist Art, c. 1905-40

ΝΙΚΟΣ ΠΕΓΙΟΥΔΗΣ | Ο καλλιτέχνης ως παραγωγός: Για μια νέα προσέγγιση της καλλιτεχνικής ριζοσπαστικότητας

ANNA-MARIA KANTA |Proletarian Drawing: West German Pedagogy’s Communicative Turn in the 1970s

ΑΛΕΞΑΝΔΡΟΣ ΔΑΣΚΑΛΑΚΗΣ | Βιβλιοκρισία: Μιχαήλ Λίφσιτς. Η φιλοσοφία της τέχνης του Καρλ Μαρξ. Αθήνα: Τόπος, 2018

Στοιχεία για τους συγγραφείς των άρθρων:

Η Χριστίνα Δημακοπούλου είναι Δρ. Ιστορίας της Τέχνης (Ανωτάτη Σχολή Καλών Τεχνών).

Ο Νίκος Χατζηνικολάου είναι ομότιμος καθηγητής Ιστορίας της Τέχνης (Πανεπιστήμιο Κρήτης).

Η Λουίζα Αυγήτα είναι επίκουρη καθηγήτρια Ιστορίας της Τέχνης (Τμήμα Εικαστικών και Εφαρμοσμένων Τεχνών, Σχολή Καλών Τεχνών, ΑΠΘ).

Andrew Hemingway είναι ομότιμος καθηγητής Ιστορίας της Τέχνης (University College London).

 Ο Νίκος Πεγιούδης είναι Δρ. Ιστορίας της Τέχνης (University College London).

Η Άννα-Μαρία Κάντα είναι Δρ. Ιστορίας της Τέχνης (University College London).

Ο Αλέξανδρος Δασκαλάκης είναι Δρ. Φιλοσοφίας (Université Paris 1 Panthéon Sorbonne).

Αναλυτικές πληροφορίες για όλα τα τεύχη μπορείτε βρείτε στην ιστοσελίδα της ΚΡΙΣΗΣ (e-krisi.gr) –  Επικοινωνία: info@e-krisi.gr

Η ΚΡΙΣΗ κυκλοφορεί από τις εκδόσεις ΤΟΠΟΣ.

ΤΕΥΧΟΣ #10 ΔΕΚΕΜΒΡΙΟΣ 2021 [ΦΘΙΝΟΠΩΡΟ 2021]

*just published! 🤓💥

Ο Βλάσης Κανιάρης και ο Νίκος Κεσσανλής στην έκθεση «Τρεις
προτάσεις για μια νέα ελληνική γλυπτική», Θέατρο LaFenice, Βενετία, 1964. Ευγενική παραχώρηση Αρχείο Χρύσας Ρωμανού/Νίκου Κεσσανλή.

Vlassis Kaniaris and Nikos Kessanlis in the exhibition»Three
proposals for a new Greek sculpture», La Fenice Theatre, Venice, 1964. Courtesy: Chryssa Romanos/Nikos Kessanlis Archives.

[*Corpus; abstracts #10]

ΠΕΡΙΛΗΨΕΙΣ #10

Περιοδικό

Ιστορία της Τέχνης

Corpus

Ευγένιος Ματθιόπουλος

Φώτης Κόντογλου και Σπύρος Παπαλουκάς: το χρονικό και το πικρό τέλος μιας φιλίας

Στο άρθρο παρουσιάζεται συνοπτικά το χρονικό της φιλίας των δυο καλλιτεχνών από το 1913, που βρέθηκαν συμφοιτητές στη Σχολή Καλών Τεχνών της Αθήνας, μέχρι το 1927, τη χρονιά που συνεργάστηκαν για τη φιλοτέχνηση των σκηνικών της παράσταση του Βασιλικού, του Μάτεση, για την Επαγγελματική Σχολή Θεάτρου, σε σκηνοθεσία Φώτου Πολίτη. Τα σκηνικά, είχε δημιουγήσει εντέλει μόνος του ο Παπαλουκάς, ο οποίος, μετά την παράσταση, δημοσίευσε σχετική επιστολή στον τύπο επιχειρώντας να αποκαταστήσει την αλήθεια.

Ο Κόντογλου, με δική του επιστολή αντέδρασε έντονα και κατηγόρησε τον Παπαλουκά για καιροσκοπισμό. Τον κατηγόρησε επιπλέον, ότι διαμαρτυρήθηκε επειδή είχε ως στόχο τον αποκλεισμό του από το έργο της φιλοτέχνησης των αγιογραφιών της Μητρόπολης της Άμφισσας, ισχυριζόμενος ότι τα σχέδια για τον διαγωνισμό τα είχε φιλοτεχνήσει ο ίδιος, ενώ ο Παπαλουκάς τα είχε μόνο χρωματίσει.

Ο Ευγένιος Ματθιόπουλος είναι καθηγητής Ιστορίας της Τέχνης στο Τμήμα Ιστορίας-Αρχαιολογίας του Πανεπιστημίου Κρήτης και συνεργαζόμενος ερευνητής του Ινστιτούτου Μεσογειακών Σπουδών – Ι.Τ.Ε. Έχει δημοσιεύσει μελέτες και έχει επιμεληθεί συλλογικούς τόμους που αφορούν στην ιστορία της ελληνικής τέχνης, τον τεχνοκριτικό λόγο και ζητήματα ιστοριογραφίας και θεωρίας της ιστορίας της τέχνης: Η έννοια της «γενιάς» στην περιοδολόγηση της Ιστορίας, της Ιστορίας της Λογοτεχνίας και της Ιστορίας της Τέχνης, (ΠΕΚ, 2019). Parthénis. Η ζωή και το έργο του Κωστή Παρθένη (Κ. Αδάμ, 2008). J. Mita. Η ζωή και το έργο του Γιάννη Μηταράκη (Μουσείο Μπενάκη, 2006).Η τέχνη πτεροφυεί εν οδύνη (Ποταμός 2005) κ.ά. Την περίοδο αυτή μελετά τον θεσμό της Πανελλήνιας Καλλιτεχνικής Έκθεσης (1938-1987). [matthiopoulos@uoc.gr]

Βιργινία Μαυρίκα

Μεταξύ ρεαλισμού και προπαγάνδας: η στρατιωτική ζωγραφική του Georges Bertin Scott για τους βαλκανικούς πολέμους

Ο εξειδικευμένος στη στρατιωτική ζωγραφική Γάλλος Georges Bertin Scott (1873-1943), ως ανταποκριτής και εικονογράφος του περιοδικού L’ Illustration, ήταν ο μοναδικός δυτικοευρωπαίος ζωγράφος που απεικόνισε συστηματικά τους βαλκανικούς πολέμους του 1912-13. Κατά τη διάρκεια του α’ βαλκανικού πολέμου ακολούθησε τον βουλγαρικό στρατό και επικεντρώθηκε στις τραγικές πτυχές του πολέμου, ενώ στο β’ βαλκανικό πόλεμο ανέλαβε την απεικόνιση των ελληνικών επιχειρήσεων μετά από πρόσκλησητου βασιλιά Κωνσταντίνου, δίνοντας έμφαση στην προπαγανδιστική προβολή της στρατιωτικής δράσης του Έλληνα βασιλιά. Οι πολυάριθμες φωτογραφίες που λάμβανε στις εκστρατείες φανερώνουν τη χρήση αυτού του μέσου για την εξυπηρέτηση του ρεαλισμού στις συνθέσεις του, οι οποίες λειτουργούν πλέον και ως ιστορικές μαρτυρίες. Από την άλλη πλευρά, η σύγκριση φωτογραφιών και ζωγραφικών έργων αποκαλύπτει ενίοτε την  παραποίηση της πραγματικότητας προκειμένου να εξυπηρετηθούν ιδεολογικές σκοπιμότητες. Η δημοτικότητα που έχαιρε το έργο του ζωγράφου μεταξύ των μελών της βασιλικής οικογένειας και της μεγαλοαστικής κοινωνίας στην Ελλάδα πυροδότησε δημόσιες συζητήσεις σχετικά με τη “δικαιωματική” ενασχόληση των Ελλήνων με έργα εθνικών αγώνων και επικρίσεις για την προσκόλληση των ανώτερων κοινωνικών κύκλων της χώρας στην ακαδημαϊκή μορφολογία. Η αντιπαλότητα αυτή αντανακλούσε ανταγωνισμούς για την ανάληψη παραγγελιών για έργα τέχνης και μνημεία μετά τους βαλκανικούς πολέμους αλλά και βαθύτερες διαφορές στην άσκηση πολιτιστικής πολιτικής μεταξύ μοναρχίας και κυβέρνησης των Φιλελευθέρων. Ο Scott παρήγαγε κατά τη διάρκεια των βαλκανικών πολέμων ένα έργο που κινήθηκε με ευελιξία μεταξύ της ειδησεογραφικής καταγραφής, της απομυθοποιημένης παρουσίασης του πολέμου, της ιδεαλιστικής εξεικόνισής του, προσαρμοσμένο σε μεγάλο βαθμό στα αιτήματα των εκάστοτε παραγγελιοδοτών. Επιπλέον, το έργο του εκφράζει και προοικονομεί όψεις της ευρωπαϊκής ιστορίας και τέχνης λίγο πριν την έναρξη του Α’ Παγκοσμίου Πολέμου.

Η Βιργινία Μαυρίκα είναι διδάκτωρ ιστορίας της τέχνης του Εθνικού και Καποδιστριακού Πανεπιστημίου Αθηνών και εργάζεται στο Υπουργείο Πολιτισμού & Αθλητισμού. Έχει εργασθεί ως επιμελήτρια στο Μουσείο της Πόλεως των Αθηνών/Ίδρυμα Βούρου-Ευταξία και ως διδάσκουσα σε ελληνικά πανεπιστήμια. Τα ερευνητικά της ενδιαφέροντα επικεντρώνονται στις τέχνες και την αρχιτεκτονική κυρίως του 19ου και του πρώιμου 20ού αιώνα, τη νεοελληνική θρησκευτική ζωγραφική, την αντανάκλαση εθνικών και πολιτικών ιδεολογιών στην τέχνη, την ύστερη οθωμανική αρχιτεκτονική και την πολιτισμική διαχείριση. [vmavrika@gmail.com]

Μιχάλης Χατζηδάκης

“De ludo scaccorum”. Ερμηνευτικές αναγνώσεις της απεικόνισης του σκακιστικού παιχνιδιού στη δυτικοευρωπαϊκή τέχνη (IΙ)

H παρούσα μελέτη επιχειρεί να προσφέρει μια σειρά ερμηνευτικών αναγνώσεων της παρουσίας του σκακιστικού μοτίβου στη δυτικοευρωπαϊκή τέχνη του Μεσαίωνα της Αναγέννησης και του Μπαρόκ. Οι ιεραρχικές δομές που διέπουν το σκακιστικό παιχνίδι, προσφέρονταν ανέκαθεν για τη συγκρότηση μοντέλων μεταφορικής ερμηνείας, με συμβολικές-αλληγορικές, κοινωνιολογικές, ηθικοπλαστικές, θρησκευτικοπολιτικές αλλά και κοσμολογικές αναφορές. Η διπολικότητα άσπρου-μαύρου και ο δυαδικός αγωνιστικός-πολεμικός χαρακτήρας του παιχνιδιού -με την αποκλειστική αρωγή σε αντίθεση με άλλα τυχερά παιχνίδια- της κριτικής σκέψης, έμελλε να καταστήσουν το σκακιστικό μοτίβο ως ένα πρόσφορο και ιδιαίτερα δημοφιλές θέμα για αναστοχασμό πάνω σε ευρύτερα θεμελιώδη ζητήματα που αφορούν την παροδικότητα της ανθρώπινης ύπαρξης (memento mori) την (αιώνια) ερωτική πάλη αρσενικού-θηλυκού και στο πεδίο της πολιτικής εικονογραφίας την πολεμική επικράτηση σε περιόδους έντονων θρησκευτικοπολιτικών εντάσεων καιτην ιεραρχική δόμηση του κοινωνικού οικοδομήματος στην αναζήτηση ενός ορθότερου και δικαιότερου μοντέλου (απολυταρχικής) διακυβέρνησης.

Ο Μιχάλης Χατζηδάκης (Ph.D, 2012) είναι μεταδιδακτορικός επιστημονικός συνεργάτης στο Institut für Bild- und Kunstgeschichte στο Humboldt Universität zu Berlin. Τα ερευνητικά του ενδιαφέροντα περιστρέφονται γύρω από την τέχνη του Μεσαίωνα, της Ιταλικής Αναγέννησης και του Μπαρόκ, με ιδιαίτερη έμφαση στο πεδίο της πρόσληψης και μεταμόρφωσης της αρχαιότητας κατά την περίοδο της άνθησης των αρχαιογνωστικών σπουδών. Είναι συγγραφέας της μελέτης Ciriaco d’ Ancona und die Wiederentdeckung Griechenlands im 15 Jh. (Petersberg 2017).[michail.chatzidakis@culture.hu-berlin.de]

Κοινοποιήστε: