ΣΥΝΑΝΤΗΣΕΙΣ ΓΙΑ ΤΗΝ ΙΣΤΟΡΙΑ ΤΩΝ ΓΥΝΑΙΚΩΝ ΚΑΙ ΤΟΥ ΦΥΛΟΥ – Β’ ΚΥΚΛΟΣ #update ✌️

ΣΥΝΑΝΤΗΣΕΙΣ ΓΙΑ ΤΗΝ ΙΣΤΟΡΙΑ ΤΩΝ ΓΥΝΑΙΚΩΝ ΚΑΙ ΤΟΥ ΦΥΛΟΥ

Β΄ κύκλος  2022/23

Ε΄ Συνάντηση 

Οι Ιστορικοί για την Έρευνα στην Ιστορία των Γυναικών και του Φύλου σας προσκαλούν στην πέμπτη συνάντηση του Β΄ κύκλου των «Συναντήσεων για την Ιστορία των Γυναικών και του Φύλου».

Θέμα: Απεικονίσεις γυναικείων μορφών στην τέχνη: μέσα από τα βλέμματα των θεατριών του 19ου αιώνα

Ομιλήτρια η Γλαύκη Γκότση, ιστορικός τέχνης

Σχολιάστρια η Έφη Αβδελά, ιστορικός

Συντονίζει η Άννα Πούπου, ιστορικός κινηματογράφου

Την Τρίτη 28/3/2023, ώρα 19:00 

διαδικτυακά στον σύνδεσμο https://authgr.zoom.us/j/98997310674?pwd=ejlWV0Q3aU9oT0lVWTNjKzB0MVJyQT09

και στο 

https://www.facebook.com/studiesonmasculinityandfemininity.gr/

#MoreInfo 👇

Γλαύκη Γκότση*

Απεικονίσεις γυναικείων μορφών στην τέχνη: μέσα από τα βλέμματα των θεατριών του 19ου αιώνα

Από τη δεκαετία του 1970 και μετά οι εικαστικές παραστάσεις γυναικείων μορφών έχουν αποτελέσει αντικείμενο διερεύνησης και ανάλυσης από τις φεμινίστριες ιστορικούς, θεωρητικούς και κριτικούς της τέχνης. Ο φεμινιστικός λόγος ασκεί κριτική στις υπάρχουσες εικόνες γυναικών, επινοεί νέες μεθόδους ερμηνείας τους, ή προτείνει εναλλακτικούς τρόπους απεικόνισης, πέρα από τους κυρίαρχους ανδροκεντρικούς. Τι συνέβαινε άραγε κατά τον 19ο αιώνα; Πώς αντιμετωπίζονταν οι παραστάσεις γυναικών στη ζωγραφική και στη γλυπτική από το γυναικείο κοινό; Οι θεάτριες της εποχής εκείνης αποδέχονταν ή αμφισβητούσαν τα έργα των καλλιτεχνών; Ποιους τύπους γυναικείων μορφών απέρριπταν, ποιους προτιμούσαν και γιατί; Σε ποιο βαθμό η στάση και η επιχειρηματολογία τους συναρτώνται με το φύλο ή με τα σύγχρονά τους αιτήματα για χειραφέτηση; Τα παραπάνω ερωτήματα πραγματεύομαι στην εισήγηση αυτή, αντλώντας από το βιβλίο μου Βλέμματα γυναικών στην τέχνη (1850-1900) (Θεσσαλονίκη, Νησίδες 2022), όπου μελετώ το γυναικείο κοινό της τέχνης στον ελληνικό 19ο αιώνα.

* Η Γλαύκη Γκότση είναι ιστορικός τέχνης, ακαδημαϊκή υπότροφος του ΔΙΠΑΕ και μέλος ΣΕΠ του ΕΑΠ. Τα ερευνητικά ενδιαφέροντα και οι δημοσιεύσεις της αφορούν κυρίως ζητήματα της νεότερης και της σύγχρονης τέχνης μέσα από την οπτική της ιστορίας των γυναικών και του φύλου.

** Η Έφη Αβδελά είναι ιστορικός, Ομότιμη Καθηγήτρια Πανεπιστημίου Κρήτης.
Τα ερευνητικά της ενδιαφέροντα και οι δημοσιεύσεις της αφορούν την κοινωνική και πολιτισμική ιστορία του 20ού αιώνα και ειδικότερα την ιστορία του φύλου, του εγκλήματος και της ποινικής δικαιοσύνης, της νεότητας, των εθελοντικών συσσωματώσεων και της κοινωνικής προστασίας.

#CallForPapers – International Conference. Monuments for World War II: Memory and Oblivion in the Balkans and Central-East Europe

Memory and oblivion were key factors for moral and social reconstruction and stability in post-war Europe. Managing recent memories was not an easy task, as it was difficult to build a narration based on “Us” and “Others” after the German occupation. Under this light, one of the most delicate issues that soon arose was the erection of public monuments. Which moments of its recent history should each nation forget, and which were worthy of remembering and celebrating in the public domain? Decisions were tough, as recent events affected parts of the population in different ways, even within the same nation. Things were even more complicated in cases like Greece, where World War II was followed by a fierce Civil War (1946-1949), which is seen today as the first act of collision between the two victorious ideologies of Communism and Capitalism. The Cold War dynamics affected not only Greece, but all European countries in different ways. Essentially, the national identity of each state was renegotiated, under the light of the new international political coalitions. The memory of the recent past was central in these procedures.

This conference aims at highlighting the processes of remembering and of forgetting World War II in the Balkans and East-Central Europe by examining public monuments erected since 1945. The conference is addressing, but is not limited to, the following questions:

What were the dynamics for remembering World War II in Balkan countries and in East-Central Europe? Which events/persons were commemorated, in which period and why?

Which specific historical conditions and political necessities fueled the erection of public monuments in each case?

How was the “de-Nazification” of societies reflected in monuments and the public sphere?

When did monuments about the Holocaust begin to be erected, which events/persons connected to it are remembered and which is the preferred style in each case?

How are monuments of the Soviet era about World War II remembered today?

Interested contributors are invited to send proposals (500 words maximum) for a 20-minute presentation, along with a short CV (350 words maximum) in the same document. Proposals should be sent to the organizing committee(warsmonuments@gmail.com) by March 31, 2023. Selected contributors should submit their final manuscript (5.000-7.000 words, footnotes included) and PowerPoint presentation one week before the conference and should have acquired permission for publication of images for an open-access digital publication by January 2024. The conference will be conducted in English. All applicants will be notified by April 24, 2023 regarding acceptance of their proposal. 

The conference will take place on November 23 and 24, 2023 in Athens, Greece. It is part of the research project “WaRs: War and Resistance Monuments in Greece: Documentation of and Historical Approach to Public Monuments, 1945-today” at the University of Ioannina (Greece), funded by the Hellenic Foundation for Research and Innovation. 

Organizing committee:

Prof. Areti Adamopoulou, Department of Fine Arts & Art Sciences, University of Ioannina, Greece

Assis. Prof. Alexandros Teneketzis, Department of History and Archeology, University of Patras, Greece

Dr. Anna Maria Droumpouki, Research Associate, Institute of Eastern and South Eastern European History, Department of History, Ludwig-Maximilians-Universität, Munich

Dr. Konstantinos Argianas, Lecturer, Post-doc Researcher, Department of Fine Arts & Art Sciences, University of Ioannina,

Greece

Kostas Korres, PhD Candidate, Department of Primary Education, University of the Aegean, Greece

call_for_papers_wars_2023nDownload

ΒΙΒΛΙΟΠΑΡΟΥΣΙΑΣΗ: Γλαύκη Γκότση, Βλέμματα γυναικών στην τέχνη (1850-1900)

ΒΙΒΛΙΟΠΑΡΟΥΣΙΑΣΗ

Σας προσκαλούμε στην παρουσίαση του βιβλίου της

Γλαύκης Γκότση 

Βλέμματα γυναικών στην τέχνη (1850-1900),

εκδόσεις Νησίδες.

Η εκδήλωση θα πραγματοποιηθεί την 

Τετάρτη 1 Μαρτίου 2023, ώρα 7 μ.μ.

στην αίθουσα συνεδρίων της ΕΣΗΕΜ-Θ (Στρατηγού Καλλάρη 5, 3ος όροφος)

Ομιλήτριες: 

Σάσα Λαδά, ομότιμη καθηγήτρια αρχιτεκτονικής, Α.Π.Θ.

Ηρώ Κατσαρίδου, ιστορικός τέχνης, διευθύντρια MOMUS, Μουσείου Φωτογραφίας Θεσσαλονίκης

Γλαύκη Γκότση, ιστορικός τέχνης – συγγραφέας                       

*Συναντήσεις για την ιστορία των γυναικών και του φύλου -σειρά μηνιαίων εισηγήσεων και συζητήσεων

Οι Ιστορικοί για την Έρευνα στην Ιστορία των Γυναικών και του Φύλου* διοργανώνουν τη σειρά μηνιαίων εισηγήσεων και συζητήσεων «Συναντήσεις για την ιστορία των γυναικών και του φύλου». Με ευρεία ποικιλία θεμάτων, οι «Συναντήσεις» είναι ανοιχτές και απευθύνονται σε όλα τα ενδιαφερόμενα ακροατήρια. Θα ξεκινήσουν τον Ιανουάριο του 2022 διαδικτυακά, μέσω της πλατφόρμας Zoom, ενώ σχεδιάζεται να πραγματοποιηθούν αργότερα υβριδικά, με δυνατότητα διά ζώσης συμμετοχής σε χώρο που θα ανακοινωθεί.

Ο σύνδεσμος πρόσβασης στις συναντήσεις είναι:  https://authgr.zoom.us/j/98997310674?pwd=ejlWV0Q3aU9oT0lVWTNjKzB0MVJyQT09 .   

Το πρόγραμμα του πρώτου κύκλου των «Συναντήσεων για την ιστορία των γυναικών και του φύλου» έχει ως εξής:

Τετάρτη 26-1-2022, ώρα 19:00 

Φύλο και δουλεία (18ος-19ος αιώνας)

Μιλούν:

-Γιώργος Πλακωτός (ιστορικός, Πανεπιστήμιο Αιγαίου), «Γυναικεία υποτέλεια, δουλεία και τα όρια της εμπειρίας στο έργο της Anna Maria Falconbridge Two Voyages to Sierra Leone (1794)»
-Ευγενία Σηφάκη (θεωρητικός λογοτεχνίας, Πανεπιστήμιο Θεσσαλίας), «Ο διατλαντικός λόγος για την κατάργηση της δουλείας (abolitionist discourse) στον δραματικό μονόλογο της Elizabeth Barrett Browning The Runaway Slave at Pilgrim’s Point [Η φυγάς σκλάβα στον τόπο των προσκυνητών] (1848)»

Συντονίζει ο Κωστής Γκοτσίνας (ιστορικός, Γαλλική Σχολή Αθηνών)

Τρίτη 22-2-2022, ώρα 19:00 

Συζητώντας για το γυναικείο ζήτημα στην πρώιμη νεότερη Ιταλία

-Ομιλήτρια: Μαριτίνα Λεοντσίνη (μεταδιδακτορική ερευνήτρια, ΕΚΠΑ), «Ο κανονιστικός λόγος περί γυναικείας χηρείας και ο ρόλος της χήρας ως ‘παιδαγωγού’ στην πρώιμη νεότερη Ιταλία».

-Σχολιάστρια: Ανδρονίκη Διαλέτη (ιστορικός, Πανεπιστήμιο Θεσσαλίας)

Συντονίζει η Μαρία Πρέκα (ιστορικός)

Τρίτη 29-3-2022, ώρα 19:00 

Το φύλο στον Μεσοπόλεμο

-Ομιλήτρια: Μαρία Ρεπούση (ιστορικός, ΑΠΘ), «Οι ‘απειλητικές’ γυναίκες της δεκαετίας του 1920: λόγοι και αντίλογοι για τα σώματα, τα επαγγέλματα και τις ιδέες των γυναικών»

-Σχολιάστρια: Δήμητρα Σαμίου (ιστορικός)

Συντονίζει η Έφη Αβδελά (ιστορικός, Πανεπιστήμιο Κρήτης)

Τρίτη 19-4-2022, ώρα 19:00 

Δημόσιοι λόγοι για την ομοερωτική επιθυμία στην Ελλάδα του 19ου και των αρχών του 20ού αιώνα

Μιλούν:

-Γαβριέλλα Ασπράκη (κοινωνική ανθρωπολόγος – ιστορικός), «Ελληνικός έρως: ιατρικός λόγος για την ανδρική ομοφυλοφιλία στην Ελλάδα (τέλη 19ου-αρχές 20ού αιώνα)»

-Ελένη Φουρναράκη (ιστορικός, Πανεπιστήμιο Κρήτης), «Από τους ‘θήλεις εραστάς’ στις ‘ομοφρόνους της αρχαίας Λεσβίας Μεγίλλας’: Γυναικείες ερωτικές φιλίες υπό το φως της δημοσιότητας, στο γύρισμα του 19ου αιώνα»

Συντονίζει η Δήμητρα Βασιλειάδου (ιστορικός, Πανεπιστήμιο Αιγαίου)

Τρίτη 31-5-2022, ώρα 19:00 

Πηγές της Ιστορίας των Γυναικών – Βυζάντιο

-Ομιλήτρια: Άννα Μιχοπούλου (ερευνήτρια ιστορίας των γυναικών), «Μητερικόν: βίοι αγίων μητέρων, ζωές βυζαντινών γυναικών»

-Σχολιαστής: Δημήτρης Κυρίτσης (ιστορικός, Πανεπιστήμιο Κρήτης)

Συντονίζει η Σπυριδούλα (Ντένια) Αθανασοπούλου-Κυπρίου (εκπαιδευτικός, Δρ. Παν/μίου Μάντσεστερ)

* Οι Ιστορικοί για την Έρευνα στην Ιστορία των Γυναικών και του Φύλου αποτελούν το ελληνικό μέλος της Διεθνούς Ομοσπονδίας για την Έρευνα στην Ιστορία των Γυναικών (International Federation for Research in Women’s History, IFRWH). Δραστηριοποιούνται από το 2007 με οργάνωση ημερίδων και συνεδρίων, ενώ έχουν την ευθύνη για την «Ελληνική Βιβλιογραφία της Ιστοριογραφίας των Γυναικών και του Φύλου», που δημοσιεύεται στον διαδικτυακό τόπο της Ψηφιακής Βιβλιοθήκης Νεοελληνικών Σπουδών «Ανέμη».

Κοινοποιήστε:

ΤΕΥΧΟΣ #9 ΣΕΠΤΕΜΒΡΙΟΣ 2020 [ΚΑΛΟΚΑΙΡΙ 2020]

Loading…

Σωτήριος Παληλάρης, Φωτογραφίες κρατουμένων στις Κεντρικές Φυλακές Σμύρνης, 1920, ΓΑΚ-Κεντρική Υπηρεσία. Αρχείο Ύπατης Αρμοστείας Σμύρνης, Διεύθυνση Δικαιοσύνης / Sotirios Palilaris, Photographs of prisoners in the Central Prison of Smyrna, 1920, GAK-Central Service. Archive of the High Commission of Smyrna, Directorate of Justice

[*EDITORIAL #9]

EDITORIAL #9

Περιοδικό

Ιστορία της Τέχνης

 

Υπάρχει άραγε για μας σήμερα πιο επίκαιρο θέμα, σε πλανητική κλίμακα, από το «τέχνη και πανδημία»; Έχουν ήδη λεχθεί, γραφτεί και γίνει πολλά επ’ αυτού. Εδώ θα τεθεί το ζήτημα όχι ποια τέχνη μπορεί να αντιστοιχεί στην πανδημία αλλά ποιες καίριες μετατοπίσεις επιβάλλει σήμερα η πανδημία σε κάθε είδους τέχνη. Γιατί με όποια ειδικότερη μορφή κι εάν εκφραστεί η σχέση τέχνης – πανδημίας, ένα είναι βέβαιο: μια θεμελιώδης συνθήκη της τέχνης της εποχής μας, διακυβεύεται υπό το καθεστώς του Covid 19. Και αυτή η συνθήκη που σήμερα διακυβεύεται αφορά τη σχέση της τέχνης με τη διαδικασία της αναπαράστασης.

Από τις πρώτες δεκαετίες του 20^ού αιώνα, αλλά πιο συστηματικά από τις αρχές της δεκαετίας του 1960, η δυτική τέχνη αμφισβήτησε τον παραδοσιακό της ρόλο ως σύστημα οπτικής αναπαράστασης. Αυτός ο ρόλος, της είχε «ανατεθεί» ήδη από την εποχή της Αναγέννησης. Η κυριαρχία της ζωγραφικής στην ιστορία της τέχνης ‒οι περισσότεροι ιστορικοί τέχνης είναι πράγματι ιστορικοί της ζωγραφικής‒ το καταδεικνύει περίτρανα. Η ζωγραφική, ως υπόδειγμα των εικαστικών τεχνών, είναι η τέχνη που απευθύνεται κατεξοχήν στον ανθρώπινο οφθαλμό και προϋποθέτει μιαν απόσταση μεταξύ του θέματος που αναπαρίσταται και του τελικού αποτελέσματος της διαδικασίας της αναπαράστασης. Ο ζωγράφος κοιτάζει ένα τοπίο, νιώθει ένα συναίσθημα ή επινοεί μια ιδέα που παρίσταται απέναντί του, στην ψυχή του ή στο μυαλό του και εντέλει τα αναπαριστά επί του πίνακα που, όταν ολοκληρωθεί, αναρτάται ακριβώς απέναντι από τον θεατή, στο ύψος των ματιών του. Θα μπορούσε άραγε αυτή η σχέση μεταξύ παράστασης και αναπαράστασης να διαρραγεί; Θα ήταν δυνατόν να μην μεσολαβεί ουδεμία απόσταση ανάμεσα σε ένα υφιστάμενο πράγμα, σε ένα συναίσθημα, σε μια σκέψη, από τη μια, και στο εικαστικό έργο, από την άλλη; Θα ήταν εφικτό το έργο τέχνης να μην αναπαριστά πράγματα, συναισθήματα, ιδέες αλλά να είναι, να παρίσταται από μόνο του, αυτοστιγμεί, ως πράγμα, ως συναίσθημα, ως ιδέα; Χωρίς να είναι εύκολο να απαντήσει κανείς σε αυτό το ερώτημα, δεν μπορεί να αρνηθεί ότι ένας τέτοιος στόχος καθόρισε τις αναζητήσεις πολλών καλλιτεχνών της εποχής μας. Η έμφαση στη διαδικασία, στο ημιτελές, στο συμμετοχικό, η απόπειρα έκπτωσης του έργου τέχνης από το καθεστώς του ειδικού αντικειμένου και η μετακίνησή του προς τον κόσμο των τετριμμένων πραγμάτων, η ανάδυση μιας βούλησης σύμπτωσης του καλλιτεχνικού αποτελέσματος με την στιγμή της παραγωγής του, η ταύτιση του καλλιτεχνικού υποκειμένου (του καλλιτέχνη) με το καλλιτεχνικό αντικείμενο (το έργο τέχνης) μέσα από δρώμενα, δράσεις, επιτελέσεις, κάνουν σαφείς παρόμοιες προθέσεις.

Η πανδημία απειλεί εκ των πραγμάτων όλες αυτές τις προσπάθειες με τον πιο άμεσο τρόπο, επιβάλλοντας βάναυσα μια αιφνίδια επιστροφή στη διαμεσολαβημένη αναπαράσταση. Η κατάσταση αυτή αφορά φυσικά και το καλλιτεχνικό ακροατήριο. Κατά την έξαρση της πανδημίας και με την απαγόρευση των συναθροίσεων, όχι μόνο εκείνη η τέχνη που από τη φύση της υπάρχει για να πραγματοποιείται ενώπιον κοινού, όπως ας πούμε η περφόρμανς, επιτελείται κατά μόνας μα και η τέχνη των μουσείων εκτίθεται σε άδειες αίθουσες. Ένα κοινό που εμφανίζεται πάντοτε μετά το καλλιτεχνικό γεγονός, σε απόσταση ασφαλείας, μοιάζει λοιπόν να αρθρώνει την ιδανική καλλιτεχνική συνθήκη στην εποχή του Covid 19.

Η επίκληση της ομόχρονης μετάδοσης δεν αποτελεί φυσικά τη λύση αλλά, αντιθέτως, αναδεικνύει το πρόβλημα. Γιατί, φυσικά, έστω κι εάν μια μετάδοση είναι ομόχρονη με ένα καλλιτεχνικό γεγονός, πάντοτε το αναπαριστά, το αναμεταδίδει: η διαμεσολάβησή του αποτελεί το μέτρο της απόστασής μας από αυτό. Βεβαίως, θα ειπωθεί, μια τέτοια συνθήκη είναι πρόσκαιρη. Ναι, μάλλον. Όμως, τούτο θα κριθεί μόνο μετά το τέλος της πανδημίας. Γιατί δεν μπορούμε να παραβλέψουμε το γεγονός ότι η συνθήκη της πανδημίας απηχεί ‒και επιτείνει‒ καταστάσεις που μας ήταν ήδη γνώριμες πριν ακόμη ενσκήψει. Και που υπό τη συνθήκη της πανδημίας γίνονται τώρα απλώς ανάγλυφες. Η «αναμετάδοση» διεκδικεί παντού εδώ και καιρό την αλήθεια της εμπειρίας. Έτσι, στον χώρο της τέχνης, η πανδημία δεν αποτελεί αίτιο αυτής της νέας «ανάκλησης στην τάξη» της αναπαράστασης αλλά καθιστά επιτακτική, με όρους πλέον αναγκαιότητας, μια συνθήκη αναπαραστατικής απόστασης στην οποία είχαμε ήδη, σχεδόν οικειοθελώς, βυθιστεί. Με αυτόν τον τρόπο μπορεί να ερμηνευθεί και η απρόσμενη ανακάλυψη, από πολλούς, των θετικών στοιχείων της καραντίνας ή των πλεονεκτημάτων της τηλεδιάσκεψης. Κι ας μην το ξεχνάμε. Το νομοσχέδιο που στην ουσία απαγορεύει τις συναθροίσεις και τις διαδηλώσεις το οποίο πρόσφατα ψήφισε η παρούσα Βουλή, δεν συνδέεται καθόλου με την πανδημία. Η πανδημία απλώς το έκανε πιο εύπεπτο.

Η επένδυση στην απόσταση, δεν αποτελεί απαραιτήτως φυσικό σύμπτωμα μιας πανδημίας. Βεβαίως, κάθε πανδημία επιβάλλει κάποιου είδους απόσταση για λόγους λειτουργικούς, δηλαδή για τον περιορισμό της εξάπλωσης του ιού. Όμως μόνο τώρα η απόσταση ‒που φετιχοποιεί την αναπαράσταση‒ αποτελεί εγγενές χαρακτηριστικό της πανδημίας. Είναι, για παράδειγμα, βέβαιο ότι όταν ο Egon Schiele ζωγράφιζε το φθινόπωρο του 1918 εν μέσω του δεύτερου φονικού κύματος της πανδημίας της λεγόμενης ισπανικής γρίπης τον πίνακα με τίτλο Η οικογένεια, δεν είχε στο μυαλό του παρόμοια ζητήματα. Η θέση των αλληλοδιαπλεκόμενων σωμάτων ‒του δικού του, της νεαρής Edith και του (αναμενόμενου) μωρού τους‒ εντός του ασφυκτικά διαμορφωμένου δισδιάστατου χώρου πίνακα, μοιάζει να εξορκίζει την επιβεβλημένη απόσταση προοικονομώντας, μέσω μιας πίστης στην αλήθεια της αναπαράστασης, ένα κοντινό μέλλον όπου η πρόσκαιρα χαμένη εγγύτητα θα έχει ανακτηθεί (αυτό το μέλλον ωστόσο δεν θα έρθει ποτέ για το ζεύγος καθώς και ο Egon και η έγκυος Edith θα υποκύψουν στην πανδημία στα τέλη Οκτωβρίου 1918).

Το ίδιο ισχύει και για ζωγράφους παλαιότερων εποχών. Ό,τι τους απασχολεί κατά τη διάρκεια μιας πανδημίας έχει να κάνει με τις προτεραιότητές που θέτει το δικό τους ιστορικό περιβάλλον. Κι η απόσταση, δεν αποτελεί απαραιτήτως μια από αυτές τις προτεραιότητες. Βασικό μέλημα, για παράδειγμα, του φλωρεντινού καλλιτέχνη Οrcagna, όπως δείχνει ο Millard Meiss, είναι να συνδέσει τη βουβωνική πανώλη που αποδεκάτισε τον πληθυσμό της Ευρώπης στα μέσα του 14^ου αιώνα, με την ηθική κατάπτωση του ανθρώπου και το απολεσθέν κύρος της παπικής εκκλησίας. Ενώ ο Bronzino, δεν διστάζει, για αντίστοιχους λόγους, να αναπαραστήσει στην περίφημη Αλληγορία του, το φρικτό πρόσωπο της σύφιλης (εάν φυσικά η ερμηνεία του J. F. Conway είναι ορθή) καθώς η επιδημία είχε ξεκινήσει στη Νάπολη στα τέλη του 15^ου αιώνα κατά την ανακατάληψή της από τα στρατεύματα του Καρόλου H ˊ‒ εξ’ ου και η ονομασία της morbo gallico. Το έντονο ιατρικό μα και ποιητικό ενδιαφέρον που κατά τον 16^ο αιώνα είχε ενεργοποιήσει η επιδημία, καθοδηγεί εδώ τον χρωστήρα του Bronzino.

Τι σημαίνουν όλα αυτά; Επιβεβαιώνουν νομίζω το συμπέρασμα ότι παρά τη φυσική αναλογία που υπάρχει ανάμεσα σε όλα τα είδη της πανδημίας, η κάθε πανδημία αντιμετωπίζεται κάθε φορά με διαφορετικό τρόπο και έχει διαφορετικές ιστορικές συνέπειες. Σε ό,τι αφορά την τέχνη της εποχής μας ‒και όχι μόνον αυτήν‒ το ποιες συνέπειες από όσες ήδη περιγράφηκαν θα είναι μόνιμες, δεν μπορούμε να το γνωρίζουμε αυτή τη στιγμή. Θα το δείξει όμως σύντομα, η μετα-Covid 19 περίοδος.

 

Νίκος Δασκαλοθανάσης

ΠΕΡΙΕΧΟΜΕΝΑ #9

ΠΕΡΙΕΧΟΜΕΝΑ #9

Περιοδικό

Ιστορία της Τέχνης

CORPUS

Κώστας Ιωαννίδης, επίκουρος καθηγητής θεωρίας και κριτικής της τέχνης, ΑΣΚΤ

«Φωτογράφιση μουσουλμάνων κρατουμένων στις Κεντρικές Φυλακές Σμύρνης (1919-1922): εκσυγχρονισμός, γραφειοκρατία, βιοπολιτική και οι αποτυχίες τους»

Μιχάλης Χατζηδάκης, μεταδιδακτορικός επιστημονικός συνεργάτης, Institut für Bild- und Kunstgeschichte, Humboldt Universität zu Berlin

«“De ludo scaccorum”. Ερμηνευτικές αναγνώσεις της απεικόνισης του σκακιστικού παιχνιδιού στη δυτικοευρωπαϊκή τέχνη (I)»

Νίκος Δασκαλοθανάσης

«Μέγεθος και κλίμακα: μνημείο, μνήμη και μνημειακότητα στην αμερικανική μεταμινιμαλιστική γλυπτική»

ΞΕΝΙΑ

[Εδώ φιλοξενούνται κείμενα ιστορικών τέχνης που δραστηριοποιούνται εκτός Ελλάδας και έχουν κατά κανόνα γραφτεί σε ξένη γλώσσα. Τα κείμενα αυτά είτε είναι γραμμένα ειδικά για το περιοδικό είτε έχουν δημοσιευθεί την τελευταία πενταετία και αποτελούν ευγενική παραχώρηση του συγγραφέα τους. Τα κείμενα επιλέγονται και μεταφράζονται με ευθύνη της Σύνταξης. ]

Victor I. Stoichita, καθηγητής ιστορίας της τέχνης, Université de Fribourg / Universität Freiburg, Ελβετία
«Εξάτμιση και/ή συγκέντρωση: σχετικά με τις (αυτο)προσωπογραφίες των Manet και Degas»

Επιμέλεια-μετάφραση: Άννυ Μάλαμα

ΠΗΓΕΣ / ΤΕΚΜΗΡΙΑ

[Σε αυτό το τμήμα του περιοδικού δημοσιεύονται γραπτά τεκμήρια, εκδομένα ή ανέκδοτα, που υπέχουν θέση πρωτότυπης πηγής για την ιστορία της τέχνης. Εδώ θα περιλαμβάνεται λοιπόν ενδεικτικά «από τη μια, ένα παλαιότερο σώμα κειμένων περί τέχνης όπως τεχνικές οδηγίες για καλλιτέχνες, εγχειρίδια και οδηγούς για ειδήμονες, βιογραφίες καλλιτεχνών και κείμενα θεωρίας της τέχνης πριν από τη συγκρότηση μιας επιστημονικής ιστορίας της τέχνης [Kunstwissenschaft]και, από την άλλη, νεότερα περί τέχνης γραπτά, στο μέτρο που δεν διεκδικούν επιστημονικο-ακαδημαϊκό καθεστώς»[1].

Τα δημοσιευμένα τεκμήρια –όταν είναι ξενόγλωσσα– παρουσιάζονται σε ελληνική απόδοση ενώ τα αδημοσίευτα μεταγράφονται ή/και μεταφράζονται. Η δημοσίευση ή/και η μετάφραση των τεκμηρίων πραγματοποιείται με την ευθύνη της Σύνταξης, συνοδεύεται από σύντομη εισαγωγή και, όταν κρίνεται απαραίτητο, από πραγματολογικές παρατηρήσεις.

Ο στόχος της δημοσίευσης των πηγών και των τεκμηρίων είναι διττός: από τη μια συλλέγεται ένα σώμα κειμένων χρήσιμων για την έρευνα ή τη διδασκαλία της ιστορίας της τέχνης και από την άλλη δίνεται ένα έναυσμα για την ενεργοποίηση του ενδιαφέροντος γύρω από ζητήματα που τις περισσότερες φορές, τουλάχιστον στη χώρα μας, δεν έχουν επαρκώς συζητηθεί.]

---

[1]E. H. Gombrich, “Kunstliteratur” στο Atlantisbuch der Kunst: eine Enzyklopädie der bildendenKünste, Ζυρίχη, Atlantis Verlag, 1952, σσ. 665-679, αγγλ. μτφρ. Max Marmor, “The literature of art”, Art Documentation, 11, (1), Άνοιξη 1992, σσ. 3-8, το παράθεμα σ.3.

Giorgio Vasari, «Οι Βίοι του Giorgio Vasari. Εισαγωγή στις τρεις τέχνες του σχεδίου: ζωγραφική» (1550, 1568)

Μετάφραση, σχόλια: Παναγιώτης Κ. Ιωάννου

«Οι περί τέχνης αποφάσεις της Συνόδου του Τριδέντου (1564)»

Εισαγωγή, μετάφραση, σχόλια: Παναγιώτης Ιωάννου

«Ο Paolo Veronese ενώπιον της Ιεράς Εξέτασης: τα Πρακτικά της δίκης του (1573)»

Εισαγωγή, μετάφραση, σχόλια: Παναγιώτης Ιωάννου

«Η ιεράρχηση των ειδών (genres) στη γαλλική κλασικιστική θεωρία: δυο αποσπάσματα (1667, 1708)»

Μετάφραση: Παναγιώτης Παπαπάνος

Stéphane Mallarmé, «Οι ιμπρεσιονιστές και ο Édouard Manet (1876)»

Μετάφραση: Αναστασία Μιχοπούλου

George Anthony Dondero, «Κομμουνιστικοί χειρισμοί για τον έλεγχο της τέχνης στις ΗΠΑ», Μετάφραση: Νάσια Κλάρα /«H μοντέρνα τέχνη εγκλωβισμένη στον κομμουνισμό (1949)», Μετάφραση: Άννυ Μάλαμα

«Έλληνες σπουδαστές στην Ακαδημία Καλών Τεχνών της Βιέννης (19^ος αιώνας)»

Έρευνα – κείμενο: Σταύρος Πλυμάκης

ΒΙΒΛΙΑ

Τerry Smith, καθηγητής ιστορίας και θεωρίας της σύγχρονης τέχνης, University of Pittsburgh (Μετάφραση: Νότη Κλάγκα)

Terry Smith (εισαγωγή), Foteini Vlachou (Φωτεινή Βλάχου) The Disappointed Writer. Selected Essays

Χριστίνα Δημακοπούλου, διδάκτωρ ιστορίας της τέχνης, ΑΣΚΤ

Lev Manovich Η γλώσσα των νέων μέσων

Μένη Ραζή, διδάκτωρ κλασικών σπουδών, Πανεπιστήμιο της Βαρσοβίας

Βιργιλίου Αινειάδα

Δημήτρης Δαμάσκος, αναπληρωτής καθηγητής κλασικής αρχαιολογίας, Πανεπιστήμιο Πατρών

Nancy H. Ramage / Andrew Ramage, Ρωμαϊκή τέχνη. Από τον Ρωμύλο έως τον Κωνσταντίνο

Νίκος Καζέρος, Msc αρχιτεκτονικής, ΕΜΠ

Κωνσταντίνα Κάλφα, Αυτοστέγαση, τώρα! Η αθέατη πλευρά της αμερικάνικης βοήθειας στην Ελλάδα

ΕΚΘΕΣΕΙΣ

Κωνσταντίνος Στεφανής, διδάκτωρ ιστορίας της τέχνης, Τhe
London Consortium / Ειρήνη Μαρινάκη, διδάκτωρ ιστορίας της τέχνης, Τhe
London Consortium

Takis, Sculptor of magnetism, light and sound, Tate Modern, 3 Ιουλίου – 27 Οκτωβρίου 2019

Κώστας Ιωαννίδης, επίκουρος καθηγητής θεωρίας και κριτικής της τέχνης, ΑΣΚΤ

Avigdor Arikha: Μια ανάσα, Μουσείο Μπενάκη Ελληνικού Πολιτισμού, 19 Ιουνίου – 8 Σεπτεμβρίου 2019

Άννυ Μάλαμα

Christian Zervos & Cahiers d’Art. H Αρχαϊκή Στροφή, Μουσείο Μπενάκη, Κτήριο οδού Πειραιώς, 12 Δεκεμβρίου 2019 – 1 Μαρτίου 2020

© κειμένων: εκδόσεις futura / οι συγγραφείς

Με εξαίρεση τη χρήση αποσπασμάτων υπό την προϋπόθεση της ρητής αναφοράς της πηγής, δεν επιτρέπεται η αναδημοσίευση/αναπαραγωγή οποιουδήποτε τμήματος του περιοδικού χωρίς τη γραπτή άδεια του εκδότη.

[*Corpus; abstracts #9]

ΠΕΡΙΛΗΨΕΙΣ #9

Περιοδικό

Ιστορία της Τέχνης

Corpus

Κώστας Ιωαννίδης

Φωτογράφιση μουσουλμάνων κρατουμένων στις Κέντρικές Φυλακές Σμύρνης (1919-1922): εκσυγχρονισμός, γραφειοκρατία, βιοπολιτική και οι αποτυχίες τους

Από τον Οκτώβρη του 1919 μέχρι τον Αύγουστο του 1922 η Ύπατη Αρμοσεία της Σμύρνης οργάνωσε και έθεσε σε λειτουργία έναν μηχανισμό φωτογραφικής καταγραφής των ανδρών μουσουλμάνων κρατουμένων. Η έκταση του εγχειρήματος παρέμεινε χωρίς προηγούμενο και χωρίς αντίστοιχη συνέχεια στα χρονικά της ελληνικής διοίκησης μέχρι και τα μεταπολεμικά χρόνια. Το υλικό που φυλάσσεται στα Γενικά Αρχεία του Κράτους (Κεντρική Υπηρεσία) και τελεί υπό ταξινόμηση απαρτίζεται από 2000 περίπου φωτογραφίες, 48 βιβλία και 286 φακέλους. Στην παρούσα μελέτη διερευνώ τις ανάγκες που ένας τέτοιος μηχανισμός κλήθηκε να εξυπηρετήσει με βάση τα θεωρητικά πρότυπα στα οποία στηρίχτηκε (το έργο του Alphonse Bertillon και του Francis Galton). Διαπιστώνεται ότι η συγκεκριμένη αρχειακή ενότητα αποκλίνει σε κρίσιμα σημεία από τις συνήθεις, κυρίως φουκωικές, εννοιολογήσεις των μηχανισμών του είδους της. Επιλέγοντας να αντιμετωπίσω ισοβαρώς τις φωτογραφικές εικόνες και τα κείμενα από την καθημερινή γραφειοκρατική ρουτίνα της φυλακής, όλα αυτά συνδεόμενα στενά μεταξύ τους, επιχειρώ να βάλω τις βάσεις για μια φαινομενολογική ανάγνωση του υλικού με τη μορφή ενός μνημείου. Για λόγους που διερευνώ η δομή που οργανώθηκε στις Κεντρικές Φυλακές της Σμύρνης απέτυχε τελικά να λειτουργήσει σύμφωνα με τους σχεδιασμούς και εμφανίζεται σήμερα στα μάτια μας σαν μια ενότητα με επενέργεια στο θυμικό. 

Ο Κώστας Ιωαννίδης είναι επίκουρος καθηγητής θεωρίας και κριτικής της τέχνης στην ΑΣΚΤ. Έχει δημοσιεύσει μελέτες πάνω στην ιστοριογραφία και την κριτική των εικαστικών τεχνών και της φωτογραφίας σε συλλογικούς τόμους και επιστημονικά περιοδικά, τα βιβλία Σύγχρονη Ελληνική Φωτογραφία: Ένας Αιώνας σε Τριάντα Χρόνια (futura, 2008), Μία “Υπερόχως Νόθος Τέχνη: Ποιητικές της Φωτογραφίας. Τέλη 19ου-αρχές 20ου αιώνα (futura, 2019) και μαζί με την Εμμανουέλα Κάντζια το Τρεις εν Πλω (ΜΙΕΤ, 2018). Την τελευταία τριετία μελετά το αρχειακό υλικό από τις Κεντρικές Φυλακές της Σμύρνης (1919-1922) που περιέχει φωτογραφίες περίπου 2000 μουσουλμάνων κρατουμένων. Την έρευνα αυτή θα συνεχίσει στις ΗΠΑ ως υπότροφος του Ιδρύματος Clark το καλοκαίρι του 2021. [ionkostas@yahoo.com]

 

Μιχάλης Χατζηδάκης

“De ludo scaccorum”. Ερμηνευτικές αναγνώσεις της απεικόνισης του σκακιστικού παιχνιδιού στη δυτικοευρωπαϊκή τέχνη (I)

H παρούσα μελέτη επιχειρεί να προσφέρει μια σειρά ερμηνευτικών αναγνώσεων της παρουσίας του σκακιστικού μοτίβου στη δυτικοευρωπαϊκή τέχνη του Μεσαίωνα της Αναγέννησης και του Μπαρόκ. Οι ιεραρχικές δομές που διέπουν το σκακιστικό παιχνίδι, προσφέρονταν ανέκαθεν για τη συγκρότηση μοντέλων μεταφορικής ερμηνείας, με συμβολικές-αλληγορικές, κοινωνιολογικές, ηθικοπλαστικές, θρησκευτικοπολιτικές αλλά και κοσμολογικές αναφορές. Η διπολικότητα άσπρου-μαύρου και ο δυαδικός αγωνιστικός-πολεμικός χαρακτήρας του παιχνιδιού -με την αποκλειστική αρωγή σε αντίθεση με άλλα τυχερά παιχνίδια- της κριτικής σκέψης, έμελλε να καταστήσουν το σκακιστικό μοτίβο ως ένα πρόσφορο και ιδιαίτερα δημοφιλές θέμα για αναστοχασμό πάνω σε ευρύτερα θεμελιώδη ζητήματα που αφορούν την παροδικότητα της ανθρώπινης ύπαρξης (memento mori) την (αιώνια) ερωτική πάλη αρσενικού-θηλυκού και στο πεδίο της πολιτικής εικονογραφίας την πολεμική επικράτηση σε περιόδους έντονων θρησκευτικοπολιτικών εντάσεων καιτην ιεραρχική δόμηση του κοινωνικού οικοδομήματος στην αναζήτηση ενός ορθότερου και δικαιότερου μοντέλου (απολυταρχικής) διακυβέρνησης.

Ο Μιχάλης Χατζηδάκης είναι μεταδιδακτορικός επιστημονικός συνεργάτης στο DFG-Projekt «Bildkritik und pragmatische Bildkultur im europäischen Mittelalter. Die Libri Carolini und die karolingische Bildkunst“ στο Institut für Bild- und Kunstgeschichte στο Humboldt Universität zu Berlin. Τα ερευνητικά του ενδιαφέροντα περιστρέφονται γύρω από την τέχνη του Μεσαίωνα, της Ιταλικής Αναγέννησης και του Μπαρόκ, με ιδιαίτερη έμφαση στο πεδίο της πρόσληψης και μεταμόρφωσης της αρχαιότητας κατά την περίοδο της άνθησης των αρχαιογνωστικών σπουδών. Είναι συγγραφέας της μελέτης Ciriaco d’ Ancona und die Wiederentdeckung Griechenlands im 15 Jh., Πέτερσμπεργκ, Imhof Verlag 2017 [michail.chatzidakis@culture.hu-berlin.de].

 

Νίκος Δασκαλοθανάσης

Μέγεθος και κλίμακα: μνημείο, μνήμη και μνημειακότητα στην αμερικανική μεταμινιμαλιστική γλυπτική

Η παρούσα ανακοίνωση διερευνά την έννοια του μεγέθους ως βασική παράμετρο της μνημειακότητας. Εδώ υποστηρίζεται ότι στην μετα-μεσαιωνική καλλιτεχνική παράδοση η έννοια του μεγέθους ορίζεται σε σχέση με το ανθρώπινο μάτι ως όργανο οπτικής αντίληψης: ένα έργο τέχνης είναι μνημειακό εάν το μέγεθός του προσεγγίζει το σημείο του ανθρώπινου σώματος όπου βρίσκεται ο ανθρώπινος οφθαλμός, δηλαδή εάν η κατακόρυφη διάσταση του είναι πάνω από 1,60 μέτρα περίπου. Αυτή η συνθήκη επιβάλλεται στη δυτική γλυπτική μέχρι τη δεκαετία του εξήντα, όταν μια νέα γενιά καλλιτεχνών, οι μινιμαλιστές, αμφισβήτησαν την οπτική διάσταση της μνημειακότητας υπέρ μιας νέας αντίληψης του μεγέθους, βασισμένης όχι πλέον στην αντίληψη του ακίνητου ματιού αλλά, τώρα, στη φαινομενολογική σύλληψη του κινούμενου σώματος. Οι μεταμινιμαλιστές διερεύνησαν αυτή την ιδέα μέσω της δημιουργίας τεράστιων έργων σε απομονωμένα μέρη, τα οποία εκτείνονται όχι κάθετα αλλά οριζόντια, με τρόπο που μετατρέπει την παθητική πρακτική της όρασης σε μια ενεργή εμπειρία του σώματος. Ταυτόχρονα, οι μεταμινιμαλιστές αμφισβήτησαν τη λειτουργία του μουσείου ως τόπου ενατένισης οπτικών «αγαθών». Όμως εντέλει, το θεσμικό πλαίσιο κατόρθωσε να ενσωματώσει εκ νέου τούτα τα έργα μέσα από τεχνικές του θεάματος και να μετατρέψει τον επισκέπτη τους σε φιλότεχνο τουρίστα, του οποίου το σώμα μοιάζει να συνθλίβεται από το υπερφυσικό πλέον μέγεθος του περιβάλλοντος που δημιουργήθηκε από τον καλλιτέχνη. Κατά τη δεκαετία του ’90 τα ιδρύματα τέχνης προσαρμόστηκαν κατάλληλα στη νέα εμπειρία του μεγέθους και της μνημεικότητας με τη δημιουργία τεράστιων μουσειακών χώρων όπου γιγαντιαία έργα τέχνης μοιάζει να μιμούνται από την άποψη της κλίμακας ‒και με συμβολικό τρόπο– τη συνεχώς επεκτεινόμενη διάσταση του οικονομικού κεφαλαίου των χορηγών τους.

Matthew Rampley, A Legacy of Empire? Art and Architecture in Central Europe after 1918 #lecture #savethedate

Παρασκευή, 17 Μαΐου 2019, 6 μμ

Εθνικό Ίδρυμα Ερευνών
Αμφιθέατρο ‘ΛΕΩΝΙΔΑΣ ΖΕΡΒΑΣ’
Λεωφ. Βασ. Κωνσταντίνου 48, Αθήνα

Διάλεξη του καθηγητή Matthew Rampley
Καθηγητή Ιστορίας της Τέχνης στο University of Birmingham,
Art History Faculty Member, Masaryk University

A Legacy of Empire? Art and Architecture in Central Europe after 1918

Η διάλεξη θα δοθεί στα αγγλικά

Είσοδος ελεύθερη