ΤΕΥΧΟΣ #3 ΧΕΙΜΩΝΑΣ 2014

Κυκλοφόρησε το τρίτο τεύχος του περιοδικού Ιστορία της τέχνης (Χειμώνας 2014-2015). Πρόκειται για το μοναδικό στη χώρα μας περιοδικό ακαδημαϊκού και ερευνητικού προσανατολισμού με εξειδίκευση στο πεδίο της ιστορίας και της θεωρίας της τέχνης από την Αναγέννηση έως τις μέρες μας. Το περιοδικό, ένα πεδίο ανεξάρτητου επιστημονικού διαλόγου, απευθύνεται ταυτοχρόνως και στο συνεχώς αυξανόμενο κοινό των φιλότεχνων, στους φοιτητές, στους καλλιτέχνες, στους συλλέκτες, στους επαγγελματίες του χώρου (επιμελητές μουσείων, χώρων τέχνης, πολιτιστικών φορέων και ιδρυμάτων) και γενικότερα σε όλους εκείνους που επιθυμούν να προσεγγίσουν τα καλλιτεχνικά φαινόμενα με έναν έγκυρο και ουσιαστικό τρόπο αλλά και να ενημερωθούν κριτικά για τις νέες εκδόσεις, τις επιστημονικές και καλλιτεχνικές εκδηλώσεις, τις εκθέσεις και τα συνέδρια που πραγματοποιούνται εντός και εκτός Ελλάδας.

Στο τεύχος #3 (Δεκέμβριος 2014) το περιοδικό διευρύνει τον ορίζοντά του προς μια περιοχή που ανέκαθεν διατηρούσε με την ιστορία των εικαστικών τεχνών μια περίπλοκη σχέση: την ιστορία της αρχιτεκτονικής. Στο παρόν τεύχος περιλαμβάνεται λοιπόν η συναρπαστική ιστορία των CIAM, των Διεθνών Συνεδρίων Μοντέρνας Αρχιτεκτονικής, κατά την πρώτη –μεσοπολεμική– περίοδο της λειτουργίας τους. Το περιοδικό συμμετέχει επίσης –με κριτική διάθεση– στον εορτασμό του «Έτους Γκρέκο»– φιλοξενώντας ένα κείμενο του καθηγητή Fernando Marías, ενός από τους κορυφαίους μελετητές του έργου του Θεοτοκόπουλου (το κείμενο δημοσιεύεται εδώ για πρώτη φορά). Ακολουθεί μια νέα προσέγγιση για τη σχέση αρχαιολογίας και ιστορίας της τέχνης στην Ελλάδα τον 19ο αιώνα, ένα κείμενο για τις ελληνικές συλλογές έργων τέχνης στις πρώτες δεκαετίες 20ού αιώνα, μία άγνωστη συνεργασία του Γιάννη Τσαρούχη με το περιοδικό Ερυθρός Σταυρός της Νεότητος, όπου περιλαμβάνεται ίσως το πιο πρώιμα (1927) δημοσιευμένο έργο του, η ελληνική μετάφραση μιας βιογραφίας, είναι η πρώτη, του Μιχαήλ Αγγέλου που έγραψε στα λατινικά ο Paolo Giovio, μια επιστολή (1470) του ζωγράφου Francesco del Cossa στον Δούκα Borso d’Este, τεκμήρια για τη σχέση του Λύσανδρου Καυταντζόγλου με την Ακαδημία του Αγίου Λουκά στη Ρώμη και, φυσικά, κριτική παρουσίαση σημαντικών εκθέσεων και βιβλιοκριτική καθώς και η παρουσίαση πρόσφατων επιστημονικών συνεδρίων. Τέλος, πρέπει να τονισθεί η σημασία μιας πρωτότυπης καταγραφής που περιλαμβάνεται στο παρόν τεύχος: δημοσιεύεται εδώ ο κατάλογος των διδακτορικών διατριβών περί νεότερης τέχνης που υποστηρίχτηκαν σε ελληνικά ΑΕΙ μεταξύ των ετών 1973 και 2013· χαρτογραφείται έτσι για πρώτη φορά αυτό το ειδικό πεδίο όπως προκύπτει από την ακαδημαϊκή έρευνα τα τελευταία 40 χρόνια.

Τη διεύθυνση του περιοδικού έχει ο Νίκος Δασκαλοθανάσης, καθηγητής ιστορίας της τέχνης στην ΑΣΚΤ, ενώ τη συντακτική ομάδα απαρτίζουν ο Παναγιώτης Ιωάννου, επίκουρος καθηγητής ιστορίας της τέχνης στο Πανεπιστήμιο Κρήτης, η Τιτίνα Κορνέζου, επίκουρη καθηγήτρια ιστορίας της τέχνης στο Πανεπιστήμιο Κρήτης και η Άννυ Μάλαμα, επιμελήτρια της Εθνικής Πινακοθήκης.

Το περιοδικό κυκλοφορεί κάθε χειμώνα και καλοκαίρι από τις εκδόσεις futura και βρίσκεται στα κεντρικά βιβλιοπωλεία όλης της χώρας.

[*Editorial #3]

EDITORIAL #3

Περιοδικό

Ιστορία της Τέχνης

To 2014 ανακηρύχτηκε «έτος Γκρέκο» και ως τέτοιο χαιρετίστηκε σε όλη την Ευρώπη (αλλά και στις ΗΠΑ ακόμη και στην Ιαπωνία). Ειδικά όμως στην Ισπανία –όπου η επέτειος επικυρώθηκε μέσω ειδικής νομοθετικής ρύθμισης (39/2010, πρόσθετη πράξη αρ. 54)– παρατηρήθηκε μάλλον ο μεγαλύτερος ενθουσιασμός: η έκθεση του Τολέδο, η σημαντικότερη για τον ζωγράφο που έχει ποτέ πραγματοποιηθεί, σύμφωνα με την επίσημη ιστοσελίδα της διοργάνωσης, συγκέντρωσε πάνω από 1.000.000 επισκέπτες. Κι όμως, πρόκειται για τον επετειακό εορτασμό ενός θανάτου. Τι μπορεί να σημαίνει αυτό για τον δυτικό πολιτισμό; Υπογραμμίζεται έτσι η ανάγκη να μην απολεσθεί η μνήμη μέσω της υπενθύμισης μιας απώλειας; Επιβεβαιώνεται άραγε η τάση της ιστορίας της τέχνης να αντιλαμβάνεται ακριβώς την ίδια την ιστορία μέσω της δοξαστικής αναφοράς όχι σε συλλογικά αλλά σε ατομικά επιτεύγματα; Ή μήπως ανιχνεύεται εδώ –έστω και αποφατικά, μέσω της αναγωγής σε μια απουσία– η αγωνιώδης αναζήτηση μιας (ενιαίας;) ευρωπαϊκής ταυτότητας;

Φοβάμαι πως τίποτε από αυτά δεν συμβαίνει. Πρόκειται, νομίζω, μάλλον για μια ανάγκη να ενταχθούν στο πεδίο της ανταλλαγής και η μνήμη και η ιστορία και η ταυτότητα. Φοβάμαι ότι ο λόγος για τον οποίο τα τελευταία χρόνια επινοούνται διάφορες «επέτειοι» που να αιτιολογούν την «κατασκευή» ενός «έτους» –ας πούμε στην Ελλάδα το «έτος Καβάφη», το «έτος Παλαμά», γιατί όμως όχι το «έτος Παρθένη» ή το «έτος Γύζη» αποτελεί επίσης θέμα συζήτησης– φοβάμαι λοιπόν ότι όλα αυτά συνδέονται λιγότερο με ένα πραγματικό ενδιαφέρον για την ανάδειξη ενός έργου (θα γνωρίζουμε άραγε καλύτερα τη ζωγραφική του Θεοτοκόπουλου όταν παρέλθει το «έτος» του και ενώ ήδη στον ορίζοντα θα αναδύεται με αστραπιαία ταχύτητα ο εορτασμός ενός άλλου «έτους»;) και περισσότερο με ό,τι έχει αποκληθεί «πολιτιστική βιομηχανία». Κι εδώ οι επιλογές είμαι μάλλον βέβαιο ότι πραγματοποιούνται με μη πολιτιστικά κριτήρια. Τούτο βεβαίως δεν σημαίνει ότι έστω και υπό αυτές τις προϋποθέσεις δεν μας δίνεται η ευκαιρία να στοχαστούμε σήμερα –χωρίς να εγκαταλείπουμε τις παραπάνω σκέψεις– πάνω στο ποιος ακριβώς υπήρξε ο ρόλος του Γκρέκο στο περιβάλλον της τριπλής παράδοσης που τον εξέθρεψε: Κρήτη, Ιταλία, Ισπανία. Όχι μόνο τότε αλλά και τώρα. Η διεκδίκηση ενός Έλληνα, ενός Ιταλού, ενός Ισπανού Γκρέκο αποτελεί κοινό τόπο στην «τριεθνή» –αν και άνισης σημασίας– σχετική βιβλιογραφία. Με αυτό το ζήτημα καταπιάνεται το κείμενο του καθηγητή Fernando Marías που δημοσιεύεται για πρώτη φορά στο ανά χείρας τεύχος. Ο Fernando Marías εξετάζει κριτικά την ισπανόφωνη κυρίως ιστοριογραφία και, μέσα από νέα τεκμήρια, αποκαθιστά την εικόνα του Γκρέκο στον 21^ο αιώνα.

Στο παρόν τεύχος, το περιοδικό διευρύνει επίσης τον ορίζοντά του προς μια περιοχή που ανέκαθεν διατηρούσε με την ιστορία των εικαστικών τεχνών μια περίπλοκη σχέση: την ιστορία της αρχιτεκτονικής. Είμαστε από εκείνους που πιστεύουν πως η ιστορία της αρχιτεκτονικής αποτελεί πεδίο της ιστορίας της τέχνης. Κατανοώ βεβαίως ότι εδώ ανοίγει πιθανώς μια μεγάλη συζήτηση κυρίως ως προς το ποιος είναι ο πλέον κατάλληλος να ασκήσει αυτή την επιστήμη: ο ιστορικός ή ο αρχιτέκτονας; Ή, για να το θέσω διαφορετικά, είναι ή όχι απαραίτητο ο ιστορικός να είναι και αρχιτέκτονας; Ο καθηγητής Σωκράτης Γεωργιάδης, συγγραφέας του περί αρχιτεκτονικής κειμένου που δημοσιεύεται εδώ, κατέχει και τις δυο ιδιότητες· αφηγείται λοιπόν τη συναρπαστική ιστορία των CIAM (Congrès Ιnternationaux d’Architecture Moderne), κατά την πρώτη περίοδο της λειτουργίας τους, μια ιστορία sui generis που περιλαμβάνει, εκτός των άλλων, το περίφημο ταξίδι Μασσαλία-Αθήνα (1933) πάνω στο πλοίο Πατρίς ΙΙ, όταν «η πρωτοπορία της αρχιτεκτονικής βρέθηκε αναγκασμένη να διαπραγματευτεί τα ζητήματα της σύγχρονης πόλης μέσα στη θάλασσα». H Ελεονώρα Βρατσκίδου συνεχίζει, με το δεύτερο και τελευταίο μέρος του κειμένου της (το πρώτο μέρος δημοσιεύθηκε στο πρώτο τεύχος του περιοδικού), την αφήγηση της γέννησης της ιστορίας της τέχνης στην Ελλάδα μέσα από την εξέταση του έργου του Στυλιανού Κωνσταντινίδη, διδάσκοντος στο Σχολείο των Τεχνών, τη σημερινή ΑΣΚΤ, από το 1879 έως το 1896. Κατόπιν, η Αφροδίτη Κούρια παρέχει μια σειρά από σημαντικές πληροφορίες που αφορούν έναν τομέα που στην ουσία παραμένει ανεξερεύνητος στη χώρα μας: τις ιδιωτικές συλλογές έργων τέχνης. Εδώ, πεδίο της παραδειγματικής ανάλυσης είναι ορισμένες συλλογές του πρώτου μισού του 20ού αιώνα.

Στο ανά χείρας τεύχος περιλαμβάνονται επίσης τεκμήρια που αφορούν τη σχέση του Λύσανδρου Καυταντζόγλου με την Accademia di San Luca της Ρώμης –δημοσιεύεται μια ελάχιστα γνωστή προσωπογραφία του αρχιτέκτονα από τον Νικηφόρο Λύτρα–, εντοπίζεται ένα από τα πρώτα δημοσιευμένα σχέδια του Γιάννη Τσαρούχη, μεταφράζεται ο πρώτος δημοσιευμένος Βίος του Μιχαήλ Αγγέλου τον οποίο συνέταξε στα λατινικά ο ιταλός ουμανιστής Paolo Giovio και δημοσιεύεται η μετάφραση μιας επιστολής που ο ζωγράφος Francesco del Cossa απεύθυνε το 1470 στον Δούκα Borso d’Este.

To βιβλίο του Παναγιώτη Ιωάννου για τον ελληνικής καταγωγής ζωγράφο Belisario Corenzio, η ελληνική έκδοση της μελέτης του David Batchelor υπό τον τίτλο Χρωμοφοβία και η δημοσιευμένη εκδοχή της διατριβής του Γιάννη Κονταράτου για τη θεωρία και τη ζωγραφική του William Blake, παρουσιάζονται στη συνέχεια. Το πεδίο της ιστορικής τεχνοκριτικής σε αυτό το τεύχος καλύπτεται με έξι κείμενα που αφορούν τις εκθέσεις A Thousand Doors (στη Γεννάδειο), Crisis? What Crisis και No Respect (στη Στέγη Γραμμάτων και Τεχνών αλλά και σε δημόσιους χώρους), Εν απουσία θέματος. Φωτογραφίες του Michael Somoroff & του August Sander (στο Μουσείο Μπενάκη της Πειραιώς), O Δ. Θεοτοκόπουλος μεταξύ Βενετίας και Ρώμης (στο Ιστορικό Μουσείο Κρήτης), Masculin/Masculin (στο παρισινό Orsay) και Veronese (στην Εθνική Πινακοθήκη του Λονδίνου). Παρουσιάζονται επίσης τα συνέδρια El Greco. The Cretan Years και Η ιστοριογραφία της αρχιτεκτονικής στην Ελλάδα στον 20^ό και 21^ο αιώνα, που πραγματοποιήθηκαν στο Ηράκλειο και την Αθήνα αντιστοίχως, καθώς και η επιστημονική συνάντηση με τίτλο Ιστορία της τέχνης: η συγκρότηση του επιστημονικού πεδίου στην Ευρώπη και οι εξελίξεις στην Ελλάδα (18^ος-19^ος αιώνας), που πραγματοποιήθηκε στο Ρέθυμνο. Τέλος, πρέπει να τονισθεί η σημασία μιας πρωτότυπης καταγραφής που περιλαμβάνεται στο παρόν τεύχος: δημοσιεύεται εδώ ο κατάλογος των διδακτορικών διατριβών περί νεότερης τέχνης που υποστηρίχτηκαν σε ελληνικά ΑΕΙ μεταξύ των ετών 1973 και 2013· χαρτογραφείται έτσι για πρώτη φορά αυτό το ειδικό πεδίο όπως προκύπτει από την ακαδημαϊκή έρευνα τα τελευταία 40 χρόνια.

Νίκος Δασκαλοθανάσης

Κοινοποιήστε:

[*ΠΕΡΙΕΧΟΜΕΝΑ #3]

ΠΕΡΙΕΧΟΜΕΝΑ #3

Περιοδικό

Ιστορία της Τέχνης

CORPUS

Σωκράτης Γεωργιάδης, καθηγητής, Staatliche Akademie der Bildenden Künste, Στουτγάρδη
«Η μοντέρνα αρχιτεκτονική ως κοινωνική πρακτική – CIAM 1-4»

Ελεονώρα Βρατσκίδου, μεταδιδακτορική ερευνήτρια, Τechnische Universität Berlin 
«Αρχαιολογία και ιστορία της τέχνης στην Ελλάδα τον 19^ο αιώνα: η διδασκαλία του Γρηγόριου Παπαδόπουλου και του Στυλιανού Κωνσταντινίδη στο Σχολείο των Τεχνών» (II)

Αφροδίτη Κούρια, διδάκτωρ, ΕΚΠΑ
«Συλλέκτες και νεοελληνική τέχνη στο πρώτο μισό του 20ού αιώνα»

ΞΕΝΙΑ
[Εδώ φιλοξενούνται κείμενα ιστορικών τέχνης που δραστηριοποιούνται εκτός Ελλάδας και έχουν κατά κανόνα γραφτεί σε ξένη γλώσσα. Τα κείμενα αυτά είτε είναι γραμμένα ειδικά για το περιοδικό είτε έχουν δημοσιευθεί την τελευταία πενταετία και αποτελούν ευγενική παραχώρηση του συγγραφέα τους. Τα κείμενα επιλέγονται και μεταφράζονται με ευθύνη της Σύνταξης.]

Fernando Marías, καθηγητής, Universidad Autónoma de Madrid – Real Academia de la Historia
«Ανασκευάζοντας έναν μύθο σε Κρήτη και Τολέδο: έγγραφα και γραπτά του Γκρέκο»

Μετάφραση από τα ισπανικά: Άννα Αδρασκέλα, μεταπτυχιακή φοιτήτρια ιστορίας της τέχνης, Πανεπιστήμιο Κρήτης

ΠΗΓΕΣ / ΤΕΚΜΗΡΙΑ
[Σε αυτό το τμήμα του περιοδικού δημοσιεύονται γραπτά τεκμήρια, εκδομένα ή ανέκδοτα, που υπέχουν θέση πρωτότυπης πηγής για την ιστορία της τέχνης. Εδώ θα περιλαμβάνεται λοιπόν ενδεικτικά «από τη μια, ένα παλαιότερο σώμα κειμένων περί τέχνης όπως τεχνικές οδηγίες για καλλιτέχνες, εγχειρίδια και οδηγούς για ειδήμονες, βιογραφίες καλλιτεχνών και κείμενα θεωρίας της τέχνης πριν από τη συγκρότηση μιας επιστημονικής ιστορίας της τέχνης [Kunstwissenschaft] και, από την άλλη, νεότερα περί τέχνης γραπτά, στο μέτρο που δεν διεκδικούν επιστημονικο-ακαδημαϊκό καθεστώς» [1] .
Τα δημοσιευμένα τεκμήρια –όταν είναι ξενόγλωσσα– παρουσιάζονται σε ελληνική απόδοση ενώ τα αδημοσίευτα μεταγράφονται ή/και μεταφράζονται. Η δημοσίευση ή/και η μετάφραση των τεκμηρίων πραγματοποιείται με την ευθύνη της Σύνταξης, συνοδεύεται από σύντομη εισαγωγή και, όταν κρίνεται απαραίτητο, από πραγματολογικές παρατηρήσεις.
Ο στόχος της δημοσίευσης των πηγών και των τεκμηρίων είναι διττός: από τη μια συλλέγεται ένα σώμα κειμένων χρήσιμων για την έρευνα ή τη διδασκαλία της ιστορίας της τέχνης και από την άλλη δίνεται ένα έναυσμα για την ενεργοποίηση του ενδιαφέροντος γύρω από ζητήματα που τις περισσότερες φορές, τουλάχιστον στη χώρα μας, δεν έχουν επαρκώς συζητηθεί.]

1. E. H. Gombrich, “Kunstliteratur” στο Atlantisbuch der Kunst: eine Enzyklopädie der bildendenKünste, Ζυρίχη, Atlantis Verlag, 1952, σσ. 665-679, αγγλ. μτφρ. Max Marmor, “The literature of art”, Art Documentation, 11, (1), Άνοιξη 1992, σσ. 3-8, το παράθεμα σ.3.

Ο Λύσανδρος Καυταντζόγλου και η Accademia di San Luca της Ρώμης
Επίμετρο: Γεράσιμος Πιτζαμάνος, Λεωνίδας Δρόσης.
Επιμέλεια-μετάφραση: Παναγιώτης Ιωάννου

Μία άγνωστη συνεργασία του Γιάννη Τσαρούχη με το περιοδικό Ερυθρός Σταυρός της Νεότητος (1927)
Κώστας Γ. Τσικνάκης, ειδικός λειτουργικός επιστήμονας, Ινστιτούτο Ιστορικών Ερευνών του Εθνικού Ιδρύματος Ερευνών

Paolo Giovio Βίος του Μιχαήλ Αγγέλου
Μετάφραση από τα λατινικά: Κωνσταντίνος Λερούνης, μεταπτυχιακός φοιτητής ιστορίας του πολιτισμού της Αναγέννησης, Warburg Institute, University of London

Επιστολή του ζωγράφου Francesco del Cossa στον Δούκα Borso d’Este (1470)
Μετάφραση από τα ιταλικά: Βασιλική Δανιήλ, μεταπτυχιακό δίπλωμα ιστορίας της τέχνης, Πανεπιστήμιο Κρήτης

ΒΙΒΛΙΑ

Νίκος Δασκαλοθανάσης
Παναγιώτης Κ. Ιωάννου, Belisario Corenzio. Η ζωή και το έργο του

Μίλτος Φραγκόπουλος, διδάσκων, Κολλέγιο Βακαλό / University of Derby
David Batchelor, Χρωμοφοβία

Κωνσταντίνος Στεφανής, διδάκτωρ ιστορίας της τέχνης, The London Consortium
Γιάννης Κονταράτος Η θεωρία του William Blake για την τέχνη και η σημασία του εικαστικού του έργου για την κατανόησή της

ΕΚΘΕΣΕΙΣ

Αλεξάνδρα Κοροξενίδη, ΒΑ ιστορίας της τέχνης, Columbia University
A THOUSAND DOORS
Γεννάδειος Βιβλιοθήκη, Αμερικανική Αρχαιολογική Σχολή
4 Μαΐου – 30 Ιουνίου 2014

Ορέστης Πάγκαλος, υποψήφιος διδάκτωρ, ΑΠΘ
I. CRISIS? WHAT CRISIS?
31 Ιανουαρίου – 12 Ιουλίου 2014
II. NO RESPECT
Στέγη Γραμμάτων και Τεχνών, 11 Απριλίου – 13 Ιουλίου 2014

Κώστας Ιωαννίδης, επίκουρος καθηγητής, ΑΣΚΤ
Εν απουσία θέματος. Φωτογραφίες του Michael Somoroff και του August Sander
Μουσείο Μπενάκη (Κτίριο οδού Πειραιώς)
13 Φεβρουαρίου – 6 Μαρτίου 2014

Τιτίνα Κορνέζου
O Δ. Θεοτοκόπουλος μεταξύ Βενετίας και Ρώμης
Ηράκλειο, Ιστορικό Μουσείο Κρήτης
21 Ιουνίου – 25 Oκτωβρίου 2014

Κάτια Παπανδρεοπούλου, διδάκτωρ, Université Paris I Panthéon-Sorbonne
Masculin/Masculin. L’homme nu dans l’art de 1800 à nos jours
Musée d’Orsay, Παρίσι
24 Σεπτεμβρίου 2013 – 12 Ιανουαρίου 2014

Εύα Παπούλια, υποψήφια διδάκτωρ, The Courtauld Institute of Art
Veronese: Magnificence in Renaissance Venice
Τhe National Gallery, Λονδίνο
19 Μαρτίου – 15 Ιουνίου 2014

ΣΥΝΕΔΡΙΑ

Τιτίνα Κορνέζου
EL GRECO. THE CRETAN YEARS
Ηράκλειο, 21 – 23 Ιουνίου 2014

Μαριάννα Χαριτωνίδου, υποψήφια διδάκτωρ, ΕΜΠ
Η ΙΣΤΟΡΙΟΓΡΑΦΙΑ ΤΗΣ ΑΡΧΙΤΕΚΤΟΝΙΚΗΣ ΣΤΗΝ ΕΛΛΑΔΑ ΣΤΟΝ 20ό ΚΑΙ 21ο ΑΙΩΝΑ: ΑΡΧΙΤΕΚΤΟΝΙΚΗ ΚΑΙ ΤΕΧΝΕΣ ΜΕΤΑΞΥ «ΕΛΛΗΝΙΚΟΤΗΤΑΣ» ΚΑΙ ΠΑΓΚΟΣΜΙΟΠΟΙΗΣΗΣ
Αθήνα, 22 – 24 Μαΐου 2014

Άννυ Μάλαμα
ΙΣΤΟΡΙΑ ΤΗΣ ΤΕΧΝΗΣ: Η ΣΥΓΚΡΟΤΗΣΗ ΤΟΥ ΕΠΙΣΤΗΜΟΝΙΚΟΥ ΠΕΔΙΟΥ ΣΤΗΝ ΕΥΡΩΠΗ ΚΑΙ ΟΙ ΕΞΕΛΙΞΕΙΣ ΣΤΗΝ ΕΛΛΑΔΑ (18ος-19ος ΑΙΩΝΑΣ)
Ρέθυμνο, 3 – 4 Οκτωβρίου 2014

ARCHIVUM

Γιάννης Γαλανόπουλος, υποψήφιος διδάκτωρ, ΑΣΚΤ
Ειρήνη Ματαλλιωτάκη, μεταπτυχιακή φοιτήτρια ιστορίας της τέχνης, Πανεπιστήμιο Κρήτης
Κατάλογος διδακτορικών διατριβών περί νεότερης τέχνης στα ελληνικά ΑΕΙ: 1973-2013

© κειμένων: εκδόσεις futura / οι συγγραφείς

Με εξαίρεση τη χρήση αποσπασμάτων υπό την προϋπόθεση της ρητής αναφοράς της πηγής, δεν επιτρέπεται η αναδημοσίευση/αναπαραγωγή οποιουδήποτε τμήματος του περιοδικού χωρίς τη γραπτή άδεια του εκδότη.

[*Corpus; abstracts #3]

ΠΕΡΙΛΗΨΕΙΣ #3

Περιοδικό

Ιστορία της Τέχνης

Corpus

Σωκράτης Γεωργιάδης

Mοντέρνα αρχιτεκτονική ως κοινωνική πρακτική – CIAM I-IV

Η διατύπωση των αρχών της φονξιοναλιστικής αρχιτεκτονικής και πολεοδομίας ήταν το αντικείμενο των τεσσάρων πρώτων συνεδρίων (1928-1933) των Congrès Internationaux d’Architecture Moderne (CIAM). «Το συνειδητό πάγωμα του αισθητικού στοιχείου» και ο προσανατολισμός της αρχιτεκτονικής στη βάση των αιτημάτων στο χώρο των ευρύτερων λαϊκών στρωμάτων και τάξεων αποσπούσε τους αρχιτεκτονικούς προβληματισμούς από την περιοχή του λόγου περί Καλών Τεχνών και τους μετατόπιζε στην περιοχή της κοινωνιολογίας. Το δίλημμα μεταξύ τεχνοκρατικών – ρεφορμιστικών στρατηγικών αφ’ ενός και μιας συστημικού τύπου κριτικής στον τρόπο παραγωγής του δομημένου χώρου εν μέσω ενός στο έπαρκο φορτισμένου ιδεολογικοπολιτικού περιβάλλοντος αφ’ ετέρου αποτέλεσαν τον πυρήνα των συζητήσεων, αντιπαραθέσεων, προγραμμάτων και διακηρύξεων των συνεδρίων.

Ο Σωκράτης Γεωργιάδης είναι Καθηγητής Ιστορίας της Αρχιτεκτονικής στο Τμήμα Αρχιτεκτόνων της Κρατικής Ακαδημίας Καλών Τεχνών της Στουτγάρδης. Τα ερευνητικά του ενδιαφέροντα εστιάζονται στην ιστορία και τη θεωρία της αρχιτεκτονικής του 19ου και του 20ού αιώνα καθώς και στην ιστορία της ελληνικής αρχιτεκτονικής των αρχαϊκών χρόνων. Έχει δημοσιεύσει μονογραφίες για το έργο του Ελβετού ιστορικού τέχνης Sigfried Giedion και για το θεωρητικό έργο του γερμανού αρχιτέκτονα Gottfried Semper. Αυτή την περίοδο ασχολείται με την έκδοση από το αρχείο του Institut für Geschichte und Theorie der Architektur/Eidgenössische Technnische Hochschule Zürich ενός ημιτελούς έργου του Sigfried Giedion για την ιστορία του πολιτισμού του 19ου αιώνα. [sokratis.georgiadis@abk.stuttgart.de]

Ελεονώρα Βρατσκίδου

Αρχαιολογία και ιστορία της τέχνης στην Ελλάδα τον 19^ο αιώνα: η διδασκαλία του Γρηγόριου Παπαδόπουλου και του Στυλιανού Κωνσταντινίδη στο Σχολείο των Τεχνών (II)*

Η διμερής αυτή μελέτη διερευνά τις θεσμικές απαρχές της ιστορίας της τέχνης στην Ελλάδα του 19^ου αιώνα, εξετάζοντας τη διδασκαλία του Σχολείου των Τεχνών. Το δεύτερό της μέρος επικεντρώνεται στην περίπτωση του φιλόλογου Στυλιανού Κωνσταντινίδη (1838-1899), καθηγητή της ιστορίας της τέχνης και της αισθητικής την περίοδο 1879-1896. Oι επιλογές του Κωνσταντινίδη ανανεώνουν ριζικά τον ιστορικό και θεωρητικό λόγο που παράγεται εντός του κυρίαρχου καλλιτεχνικού θεσμού της χώρας. Η διδασκαλία του εγκαταλείπει την αρχαιολογική προσέγγιση που είχε εδραιωθεί από τον προκάτοχό του Γρηγόριο Παπαδόπουλο (βλ. το πρώτο μέρος της μελέτης στο Ιστορία της τέχνης, 1, Χειμώνας 2013, σσ. 10-45) και εισάγει το μοντέλο της παγκόσμιας ιστορίας της τέχνης, πριμοδοτώντας τη φορμαλιστική ανάλυση και την κωδικοποίηση των ιδιαίτερων εκφραστικών δυνατοτήτων της αρχιτεκτονικής, γλυπτικής και ζωγραφικής μορφής. Ο Κωνσταντινίδης προσανατολίζεται επίσης προς μια «επιστημονική» αισθητική που αξιοποιεί τις πρόσφατες ανακαλύψεις της φυσιολογίας και της πειραματικής ψυχολογίας για την μελέτη της αισθητικής εμπειρίας. Στόχος είναι να τεθούν στη διάθεση των μαθητευόμενων καλλιτεχνών οι «θετικοί» νόμοι της ανθρώπινης όρασης και αντίληψης, η χρήση των οποίων μπορεί να μεγιστοποιήσει την συγκινησιακή επίδραση του έργου στο θεατή. Τα διδακτικά εγχειρίδια του καθηγητή αντλούν κυρίως από το έργο των σύγχρονών του Γάλλων θεωρητικών Charles Blanc (1813-1882) και Eugène Véron (1825-1889) και προωθούν ιδέες και αξίες, όπως η υποκειμενικότητα και η καλλιτεχνική πρωτοτυπία, που θέτουν σε αμφισβήτηση τις κανονιστικές αρχές του κλασικισμού.

Η Ελεονώρα Βρατσκίδου είναι διδάκτωρ της École des Hautes Études en Sciences Sociales (E.H.E.S.S.), Παρίσι. Ως υπότροφος του Ιδρύματος Alexander von Humboldt (2014-2016), εκπονεί μεταδιδακτορική έρευνα στο Τechnische Universität του Bερολίνου, με θέμα τη διδασκαλία της ιστορίας της τέχνης στις ακαδημίες καλών τεχνών κατά τον 19ο αιώνα. [evratskidou@gmail.com]

* Για τo πρώτο μέρος του κειμένου της Ελεονώρας Βρατσκίδου με τίτλο «Αρχαιολογία και ιστορία της τέχνης στην Ελλάδα το 19^ο αιώνα: η διδασκαλία του Γρηγόριου Παπαδόπουλου και του Στυλιανού Κωνσταντινίδη στο Σχολείο των Τεχνών (I)» βλ. Ιστορία της τέχνης, 1, Χειμώνας 2013, σσ. 10-45.

Αφροδίτη Κούρια

Συλλέκτες και νεοελληνική τέχνη στο πρώτο μισό του 20ού αιώνα:

πρόσωπα, συμπεριφορές και πλαίσιο υποδοχής

Ιστορικές, κοινωνικές, οικονομικές και πολιτιστικές συνθήκες στην Ελλάδα δεν ευνόησαν των ανάδυση συλλεκτών υψηλού προφίλ με ισχυρή παρουσία στην καλλιτεχνική ζωή. Ωστόσο, στο πρώτο μισό του 20ού αιώνα συλλέκτες υποστήριζαν τη νεοελληνική τέχνη και ορισμένους καλλιτέχνες, και ο συλλεκτισμός σε κάποιες περιπτώσεις ξεπέρασε τον ιδιωτικό χώρο και συνδέθηκε με το δημόσιο και πολιτιστικούς φορείς. Η πολυεπίπεδη πραγμάτευση αυτού του ελάχιστα μελετημένου θέματος, η θεώρηση συλλεκτών και συλλογών σε ποικίλα συμφραζόμενα, στοχεύει να αναδείξει τις πολλαπλές πτυχές του θέματος με τις ερευνητικές προκλήσεις που προσφέρουν στους ιστορικούς της νεοελληνικής τέχνης σε ό,τι αφορά την τεκμηρίωση, το ρόλο των τεχνοκριτών, την υποδοχή και πρόσληψη καλλιτεχνών, έργων και θεμάτων σε μια καθοριστική εποχή για τη διαμόρφωση του πρώιμου ελληνικού μοντερνισμού.

Η Αφροδίτη Κούρια είναι διδάκτωρ ιστορίας της τέχνης (ΕΚΠΑ). Τα τρέχοντα ερευνητικά της ενδιαφέροντα εστιάζονται στους συλλέκτες και τις συλλογές νεοελληνικής τέχνης και επίσης στην εικονογραφία του αστικού χώρου στη νεοελληνική ζωγραφική του πρώτου μισού του 20^ου αιώνα. [akouria@otenet.gr]

The Göttingen Institute for Advanced Study [*early career fellowships]

Lichtenberg-Kolleg – The Göttingen Institute for Advanced Study

Early Career Fellowships, 2015–17
Applications due by 2 March 2015

ΑΚΥΡΩΣΗ ΣΕΜΙΝΑΡΙΟΥ ΓΚΡΕΚΟ

*ΑΚΥΡΩΣΗ ΣΕΜΙΝΑΡΙΟΥ ΓΚΡΕΚΟ [*ΕΤΑΙΡΕΙΑ ΕΛΛΗΝΩΝ ΙΣΤΟΡΙΚΩΝ ΤΕΧΝΗΣ]

Εταιρεία Ελλήνων Ιστορικών Τέχνης (Ε.Ε.Ι.Τ.)

Το ΔΣ της ΕΕΙΤ ανακοινώνει την ακύρωση του Σεμιναρίου του ομότιμου καθηγητή του Πανεπιστημίου Κρήτης Νίκου Χατζηνικολάου με τίτλο «Ο μοντερνισμός του Γκρέκο» που επρόκειτο να πραγματοποιηθεί στο Αμφιθέατρο του Μουσείου Μπενάκη (Κτήριο οδού Πειραιώς) το Σάββατο 6 Δεκεμβρίου 2014.

Το ΔΣ της ΕΕΙΤ επισημαίνει ότι το καθεστώς «έκτακτης ανάγκης» που έχει επιβληθεί με διάφορες αφορμές, μέσω αστυνομικών αποφάσεων, το τρέχον τριήμερο στην Αθήνα αποτελεί μια αρνητική εξέλιξη η οποία δυσχεραίνει εκ των πραγμάτων την ομαλή διεξαγωγή του Σεμιναρίου. Το ΔΣ της ΕΕΙΤ επιθυμεί επίσης να τοποθετηθεί στο ζήτημα που αφορά την άρνηση της πολιτείας να επιτρέψει στον νεαρό κρατούμενο απεργό πείνας Νίκο Ρωμανό να ασκήσει το δικαίωμα παρακολούθησης των μαθημάτων στη σχολή που έχει εισαχθεί, δικαίωμα το οποίο του παρέχει ο νόμος. Το ΔΣ κρίνει ότι η περιστολή αυτού του δικαιώματος και μάλιστα με τόσο βάναυσο τρόπο δεν μπορεί και δεν πρέπει να αφήσει αδιάφορη την ΕΕΙΤ η…

Δείτε την αρχική δημοσίευση 102 επιπλέον λέξεις