Ιστορία της τέχνης: Ευρετήριο περιεχομένων τευχών 1-9 #index [pdf]
Περιεχόμενα τευχών 1-9 #index
Υποβολή σχολίου
Category Archives: ΤΕΥΧΟΣ #5
*ευχαριστούμε #futurapublications #5 #summer2016
Σας ευχαριστούμε για τη θερμή σας ανταπόκριση στο κάλεσμά μας.
Ευχές για καλό καλοκαίρι
εκδόσεις futura, 25/7/2016
*πρόσκληση στην παρουσίαση του τχ #5, καλοκαίρι 2016
«Τρία χρόνια, πέντε τεύχη, ένας (μικρός) απολογισμός»
Το περιοδικό Ιστορία της τέχνης σας προσκαλεί στην παρουσίαση του νέου τεύχους (#5, Καλοκαίρι 2016) που μόλις κυκλοφόρησε.
Δευτέρα, 18 Ιουλίου 2016, ώρα: 20:00
στον κήπο του Συλλόγου Ελλήνων Αρχαιολόγων (Ερμού 134, 105 53, Θησείο).
Θα μιλήσουν:
Νίκος Δασκαλοθανάσης, διευθυντής Σύνταξης
Μιχάλης Παπαρούνης, εκδόσεις futura
Θα ακολουθήσει συναυλία με μουσική για δύο φλάουτα.
Παίζουν:
Δημήτρης Δασκαλοθανάσης
Ηλιάνα Μιχοπούλου
Είσοδος ελεύθερη
[*Editorial #5]
EDITORIAL #5
Περιοδικό
Ιστορία της Τέχνης
Η χρονιά που διανύουμε, αλλά και η επόμενη, φαίνεται πως είναι σημαντικές για όσους παρακολουθούν τα καλλιτεχνικά τεκταινόμενα σε αυτή την εσχατιά της Βαλκανικής. Η Ελλάδα, και, ας το πούμε ευθέως, η Αθήνα, μοιάζει να «κατακτά» μια νέα θέση στον διεθνή καλλιτεχνικό χάρτη. Να μερικά γεγονότα που το δείχνουν: η Μαρίνα Αμπράμοβιτς φιλοξενήθηκε στο Μπενάκη της Πειραιώς (μια συνεργασία του Ιδρύματός της, ΜΑΙ, και του γνωστού μας ΝΕΟΝ) και ο Άι Γουέι-Γουέι, παρουσιάζει τη δουλειά του στο Μουσείο Κυκλαδικής τέχνης. Η documenta 14 (2017) έχει αρχίσει επίσης να κάνει αισθητή την παρουσία της στην πρωτεύουσα μέσω της παραγωγής ενός περιοδικού (South as a state of mind)[1] και, επιπλέον, μέσω της συνεργασίας του θεσμού με την ΑΣΚΤ[2]. Τι μπορεί να σημαίνει αυτό το αιφνίδιο ενδιαφέρον του «κόσμου της σύγχρονης τέχνης» για μια χώρα που βρίσκεται τον τελευταίο καιρό στο μάτι του κυκλώνα της αποκαλούμενης οικονομικής κρίσης;
Το ενδιαφέρον αυτό δεν είναι καινούριο. Επικεντρώνοντας την προσοχή τους σε εστίες κρίσης, τα θεσμικά συστήματα της σύγχρονης τέχνης προσεγγίζουν τη χειμαζόμενη περιφέρεια, μετατρέποντάς την, αιφνιδίως, σε κέντρο. Το Λάγος αποτελούσε, για παράδειγμα, μια τέτοια εστία για την Documenta 11, το 2002. Η τέχνη μοιάζει να τίθεται στην υπηρεσία της ελπίδας, όπως, περίπου, δήλωσε ο Άι Γουέι-Γουέι (προς τον οποίο στράφηκαν τα φώτα της δημοσιότητας) κρατώντας για λίγο μέσα στο ψιλόβροχο της Ειδομένης την πλαστική τέντα που κάλυψε το λευκό πιάνο επί του οποίου εξάσκησε τις (στοιχειώδεις) μουσικές της ικανότητες μια νεαρή κοπέλα από τη Συρία (πριν βυθιστεί και πάλι, σε αντίθεση με τον καλλιτέχνη, στο έρεβος της προηγούμενης ανωνυμίας της). Από την άλλη, η Μαρίνα Αμπράμοβιτς προσέφερε στους κατοίκους της Αθήνας που συνέρρευσαν στο Μουσείο Μπενάκη, μια πιο προσωπική λύση με αντίστοιχη πρόθεση, προς όσους επιθυμούσαν να μυηθούν στην μέθοδό της. Ταυτοχρόνως, μέσω μιας παραλλαγής του καλλιτεχνικού είδους που η Claire Bishop έχει αποκαλέσει «περφόρμανς κατ’ εξουσιοδότηση» (delegated performance), επιλεγμένοι επαγγελματίες καλλιτέχνες, κυρίως χορογράφοι, μουσικοί ή αρχιτέκτονες και δευτερευόντως εικαστικοί, αναμετρήθηκαν με τα όρια της ανθρώπινης εμπειρίας (του χρόνου, της επαναληπτικότητας, της φυσικής και ψυχολογικής αντοχής). Και η documenta 14 διατράνωσε την επιθυμία της να διδαχθεί από την Αθήνα της κρίσης[3] όπως στη δεκαετία του 1970 μπορούσε κανείς να διδαχθεί από το Λας Βέγκας, τη «μη-πόλη» των πάρκινγκ, των μπαρ και των καζίνο[4].
Είναι αλήθεια πως η τριπλή κριτική ματιά που συνέχει ό,τι περιγράφεται εδώ, ‒ο Άι Γουέι Γουέι διαχειρίζεται ένα συλλογικό ζήτημα, το προσφυγικό, η Αμπράμοβιτς ένα ατομικό, τη ριζική αλλαγή του εαυτού μας, η documenta επαναπροσδιορίζει τον άξονα των ηγεμονικών σχέσεων οι οποίες καθορίζουν και τη συλλογική και την ατομική μας ύπαρξη‒, όλα αυτά ανάγονται στα πράγματι ριζοσπαστικά αιτήματα των καλλιτεχνικών ομάδων του τέλους της δεκαετίας του ’60. Η χρεωκοπημένη «μοντερνιστική» θεωρία του Greenberg στις ΗΠΑ και η θεσμοποιημένη πλέον ευρωπαϊκή πρωτοπορία δεν ήταν εκ των πραγμάτων σε θέση να συγχρονιστούν με το ιστορικό περιβάλλον του όψιμου μεταπολέμου. Στο χώρο των εικαστικών τεχνών, αυτή η κριτική συνδέθηκε με μια σημαίνουσα μετατόπιση: την αποστασιοποίηση από την οπτική μορφοποίηση του κόσμου, έτσι όπως την ενσάρκωνε κυρίως η ζωγραφική, προς όφελος «πολυαισθητηριακών» τρόπων πρόσληψης της πραγματικότητας. Η ανάδυση νέων καλλιτεχνικών μορφών, όπως, ας πούμε, η «εγκατάσταση» ή η ανάκτησή, με νέα ορμή, παλαιότερων, όπως η περφόρμανς, συμπυκνώνει παραδειγματικά αυτή τη μετατόπιση. Όσοι σήμερα ασκούν την τέχνη τους στη δυστοπία της ελληνικής πραγματικότητας εντάσσονται αναμφίβολα σε τούτη την παράδοση: η Αμπράμοβιτς (γεν. 1946) ως ιστορική πρωταγωνίστρια, ο Άι Γουέι Γουέι (γεν. 1957) ως επιφανής επίγονος, οι επιμελητές της documenta (ιδρύθηκε το 1955) ως κληρονόμοι των νέων επιμελητικών αντιλήψεων που εισήγαγαν άνθρωποι όπως ο Harald Szeemann.
Ωστόσο ούτε το σημερινό ιστορικό περιβάλλον είναι ίδιο, μισόν σχεδόν αιώνα μετά τον Μάη του ’68. Τότε, διακυβεύονταν πιθανώς ακόμη το αποτέλεσμα της σύγκρουσης μεταξύ των φορέων μιας ριζικής αλλαγής, από τη μια, και όσων αντιλαμβάνονταν την επαπειλούμενη ρήξη με όρους αναζωογονητικού εκσυγχρονισμού, από την άλλη. Σήμερα τα πράγματα μοιάζουν σαφή: στο πεδίο της τέχνης οι νέες μορφές έκφρασης όχι μόνο δεν διέρρηξαν τη σχέση τους με το μονοδιάστατο καθεστώς της οπτικότητας ‒που εκλαμβάνονταν ως καθεστώς παθητικής κυριαρχίας‒ αλλά, αντιθέτως, το επανέφεραν αναζωογονημένο ως θέαμα. Αυτή η θεαματική μορφή δεν περιορίζεται απλώς στην αέναη διάχυση των αναπαραστάσεων ενός καλλιτεχνικού γεγονότος μέσω των ΜΜΕ. Φυσικά ισχύει και αυτό. Για παράδειγμα, η παρέμβαση του Άι Γουέι Γουέι στην Ειδομένη έγινε αντιληπτή διαμεσολαβημένα καθώς αναμεταδόθηκε από ένα παγκόσμιο δίκτυο εικόνων: ελάχιστοι βίωσαν το γεγονός (οι παρόντες πρόσφυγες ας πούμε, όχι πάνω από 10 ή 20) και χιλιάδες το προσέλαβαν ως οπτική αναπαράσταση.
Η θεαματική λειτουργία της τέχνης αποκτά πλέον πολύ πιο σύνθετο χαρακτήρα. Οι επισκέπτες της έκθεσης της Αμπράμοβιτς σαφώς και βίωσαν την ίδια την εμπειρία της επίσκεψης και όχι την οπτική της αναπαράσταση, μια και εδώ τα ΜΜΕ δεν αναμετάδωσαν το εκθεσιακό γεγονός, όπως στην περίπτωση του Άι Γουέι Γουέι, αλλά, απλώς, το γνωστοποίησαν ευρέως. Φυσικά, για πολλούς επισκέπτες, η εικόνα της Αμπράμοβιτς είχε προηγηθεί της ίδιας. Όμως στο Μουσείο Μπενάκη, την αναπαραστατική λειτουργία, δηλαδή την πρόσληψη ενός γεγονότος μέσω μιας διαμεσολαβημένης παρουσίασης, δεν την ανέλαβαν οι εικόνες αλλά ο ίδιος ο θεσμός: τα φυλλάδια που διανέμονταν επί τόπου, οι ακριβείς οδηγίες επίσκεψης, η τήρηση της σειράς προτεραιότητας και των ωραρίων, η συμπλήρωση προσχεδιασμένων ερωτηματολογίων, η πληθώρα των εθελοντών και των εργαζομένων, πρόθυμων πάντοτε να κατευθύνουν και να εξηγήσουν. Η συλλογιστική των μεγάλων εκθέσεων πλέον, αναπαράγει όλο και με μεγαλύτερη πιστότητα τις συνθήκες της πειθαρχημένης εργασίας όπου τα πάντα λειτουργούν ελεγχόμενα. Μα και η ίδια η λογική της συγκεκριμένης έκθεσης εμπεριείχε σαφώς μια αναπαραστατική ‒δηλαδή μια θεαματική‒ παράμετρο ειδικά στην περίπτωση των λεγόμενων re–performances, στην επανάληψη δηλαδή, με άλλους πρωταγωνιστές, ιστορικών επιτελέσεων της Αμπράμοβιτς, εντός του Μουσείου Μπενάκη. Η διάλυση της διαφοράς μεταξύ της καλλιτεχνικής πράξης και της αναπαράστασής της, αποτέλεσε έναν από τους θεμελιώδεις στόχους της περφόρμανς, τουλάχιστον στην εκδοχή που θεμελίωσε η ίδια η Αμπράμοβιτς. Στη re–performance το ιστορικό γεγονός της αρχικής παράστασης μετατρέπεται σε απλό καλλιτεχνικό αντικείμενο προς θέαση, κάτι σαν ζωγραφικός πίνακας με ζωντανούς πρωταγωνιστές. Και ο επισκέπτης περιπίπτει έτσι ευθέως στην κατάσταση από την οποία η περφόρμανς θέλησε, κάποτε, να τον «απελευθερώσει»: στην κατάσταση του ‒παραδοσιακού‒ παθητικού θεατή.
Ο Άι Γουέι Γουέι, η Αμπράμοβιτς, η documenta δημιουργούν στην Αθήνα αναπαραστάσεις του προσφυγικού δράματος, των ορίων της ανθρώπινης ύπαρξης, της νότιας πνευματικής συνθήκης. Κι όλα αυτά, μέσα από περίπλοκα δίκτυα όπου η τέχνη κυκλοφορεί ως γεγονός και ως κατάσταση. Οι εκθέσεις μοιάζουν όλο και περισσότερο με συζητήσεις και με συνέδρια, τα έργα τα αναζητά κανείς σε παράδοξους χώρους. Ο άυλος λόγος της τέχνης, οξύς και ακραίος, καταλαμβάνει όλες τις όψεις την καθημερινότητας, από τις πλέον επίσημες (ακαδημίες, μουσεία, πανεπιστήμια) έως τις πιο δυσλειτουργικές (εγκαταλελειμμένα κτήρια, φτωχογειτονιές, καταυλισμούς) ακυρώνοντας «δημοκρατικά» οποιαδήποτε διάκριση. Στην πράξη ωστόσο, μήπως εντέλει είναι ο κυρίαρχος θεσμικός λόγος που εισβάλει παντού αδιακρίτως μετατρέποντας την τέχνη σε ό,τι ο Benjamin Buchloh έχει αποκαλέσει «αισθητική της διαχείρισης»; Σε αυτό το πεδίο οι εικόνες πλέουν ελεύθερα και συνυπάρχουν εξίσου αρμονικά, μετατρέποντας τη δυστοπία της κρίσης σε ευτοπία της ελπίδας. Εδώ όμως ο ιστορικός χρόνος δεν διαρκεί πολύ: όσο ένα δελτίο ειδήσεων ή, στην καλύτερη περίπτωση, όσο μια περιοδική έκθεση[5].
Νίκος Δασκαλοθανάσης
[1] Το περιοδικό ‒το οποίο λειτουργεί προσωρινά ως το περιοδικό της documenta 14‒ εκδίδεται από το 2012 στην Αθήνα από την Dyo Deka ekdotiki, με διευθύντρια Σύνταξης τη Μαρίνα Φωκίδη.
[2] Βλ. ενδεικτικά, http://www.dasta.asfa.gr/frontend/new.php?aid=1333&cid=82 (πρόσβαση: 17/4/2016).
[3] Learning From Athens είναι πράγματι ο προγραμματικός τίτλος της documenta 14.
[4] Ο συνειρμός με τον προγραμματικό επίσης τίτλο του βιβλίου των Robert Venturi ‒ Denise Scott Brown ‒ Steven Izenour, Learning from Las Vegas, Κέιμπριτζ (ΜΑ), The MIT Press, 1977 (1972) είναι και αναπόφευκτος και, προφανώς, ηθελημένος.
[5] Θα ήθελα εδώ να επισημάνω μια αβλεψία του #4: το κείμενο που αφορά τον Walter Benjamin (Otto Karl Werkmeister, «Όχι άλλο Benjamin! Η νέα έκδοση του δοκιμίου του Walter Benjamin: ‘Το έργο τέχνης την εποχή της δυνατότητας της τεχνικής του αναπαραγωγής’», Ιστορία της τέχνης, 4, Καλοκαίρι 2005, σσ. 109-117), μετέφρασε από τα αγγλικά η Τιτίνα Κορνέζου.
ΠΕΡΙΕΧΟΜΕΝΑ #5
ΠΕΡΙΕΧΟΜΕΝΑ #5
Περιοδικό
Ιστορία της Τέχνης
CORPUS
Νίνα Παπάζογλου, διδάκτωρ, Goldsmiths, University of London
«Σύγχρονη τέχνη και παρακμή: το Cremaster Cycle του Matthew Barney»
Χριστίνα Δημακοπούλου, υποψήφια διδάκτωρ, ΑΣΚΤ
«Το παράδοξο του προοδευτικού συντηρητισμού: ο γλύπτης Γιάννης Παππάς στην διεύθυνση της ΑΣΚΤ»
Γιάννης Χατζηνικολάου, μεταδιδακτορικός επιστημονικός συνεργάτης, Humboldt Universität zu Berlin
«Θέα μέσα από κατεστραμμένες στέγες: η συντηρητική αισθητική του Δημητρίου Αναστασάτου»
Νικόλαος Γραίκος, διδάκτωρ, ΑΠΘ
«Κατασκευάζοντας τη νεοελληνική εκκλησιαστική τέχνη: το θεώρημα της «βελτιωμένης βυζαντινής ζωγραφικής»»
ΞΕΝΙΑ
[Εδώ φιλοξενούνται κείμενα ιστορικών τέχνης που δραστηριοποιούνται εκτός Ελλάδας και έχουν κατά κανόνα γραφτεί σε ξένη γλώσσα. Τα κείμενα αυτά είτε είναι γραμμένα ειδικά για το περιοδικό είτε έχουν δημοσιευθεί προηγουμένως αλλού και αποτελούν ευγενική παραχώρηση του συγγραφέα τους. Τα κείμενα επιλέγονται και μεταφράζονται με ευθύνη της Σύνταξης.]
Horst Bredekamp, καθηγητής ιστορίας της τέχνης, Institut für Kunst- und Bildgeschichte (IKB), Humboldt Universität zu Berlin
«Η ιστορία της τέχνης ως Bildwissenschaft. Μια παραμελημένη παράδοση;»
Mετάφραση από τα αγγλικά: Ίλια Μοττάκη, μεταπτυχιακή φοιτήτρια, Πανεπιστήμιο Κρήτης
DIVERTIMENTI
Enrico Maria Dal Pozzolo, καθηγητής ιστορίας της τέχνης, Università di Verona
«Μια πλαστή Δανάη του El Greco»
Μετάφραση από τα ιταλικά: Παναγιώτης Ιωάννου
OPINIO
Νίκος Χατζηνικολάου, ομότιμος καθηγητής, Πανεπιστήμιο Κρήτης
«Έλληνες κριτικοί και ιστορικοί της τέχνης στο Παρίσι 1945-1975: μια προσωπική μαρτυρία»
ΠΗΓΕΣ / ΤΕΚΜΗΡΙΑ [Σε αυτό το τμήμα του περιοδικού δημοσιεύονται γραπτά τεκμήρια, εκδομένα ή ανέκδοτα, που υπέχουν θέση πρωτότυπης πηγής για την ιστορία της τέχνης. Εδώ θα περιλαμβάνεται λοιπόν ενδεικτικά «από τη μια, ένα παλαιότερο σώμα κειμένων περί τέχνης όπως τεχνικές οδηγίες για καλλιτέχνες, εγχειρίδια και οδηγούς για ειδήμονες, βιογραφίες καλλιτεχνών και κείμενα θεωρίας της τέχνης πριν από τη συγκρότηση μιας επιστημονικής ιστορίας της τέχνης [Kunstwissenschaft] και, από την άλλη, νεότερα περί τέχνης γραπτά, στο μέτρο που δεν διεκδικούν επιστημονικο-ακαδημαϊκό καθεστώς» [1] . Τα δημοσιευμένα τεκμήρια –όταν είναι ξενόγλωσσα– παρουσιάζονται σε ελληνική απόδοση ενώ τα αδημοσίευτα μεταγράφονται ή/και μεταφράζονται. Η δημοσίευση ή/και η μετάφραση των τεκμηρίων πραγματοποιείται με την ευθύνη της Σύνταξης, συνοδεύεται από σύντομη εισαγωγή και, όταν κρίνεται απαραίτητο, από πραγματολογικές παρατηρήσεις. Ο στόχος της δημοσίευσης των πηγών και των τεκμηρίων είναι διττός: από τη μια συλλέγεται ένα σώμα κειμένων χρήσιμων για την έρευνα ή τη διδασκαλία της ιστορίας της τέχνης και από την άλλη δίνεται ένα έναυσμα για την ενεργοποίηση του ενδιαφέροντος γύρω από ζητήματα που τις περισσότερες φορές, τουλάχιστον στη χώρα μας, δεν έχουν επαρκώς συζητηθεί.]
- E. H. Gombrich, “Kunstliteratur” στο Atlantisbuch der Kunst: eine Enzyklopädie der bildendenKünste, Ζυρίχη, Atlantis Verlag, 1952, σσ. 665-679, αγγλ. μτφρ. Max Marmor, “The literature of art”, Art Documentation, 11, (1), Άνοιξη 1992, σσ. 3-8, το παράθεμα σ.3.
Giorgio Vasari Οι Βίοι του Giorgio Vasari. Τα προοίμια στις τρεις εποχές (1550, 1568)
Μετάφραση από τα ιταλικά και επιμέλεια: Παναγιώτης Ιωάννου
Paragone ή η άμιλλα μεταξύ των τεχνών .Οι επιστολές του Bronzino και του Μιχαήλ Αγγέλου στον Benedetto Varchi (1549)
Μετάφραση από τα ιταλικά:
Ιάνθη Ασημακοπούλου, μεταδιδακτορική ερευνήτρια, ΕΚΠΑ
Ντίνος Πυτιχούτης, πτυχίο Lettere Lingue Arti. Italianistica e culture comparate, Università degli Studi di Bari Aldo Moro
Carlo Cesare Malvasia Η κηδεία του Agostino Carracci στην πατρίδα του την Μπολόνια διοργανωμένη από τους Incaminati Academici del Disegno γραμμένη για τον Εκλαμπρότατο και Σεβασμιώτατο Καρδινάλιο Farneze
Μετάφραση από τα ιταλικά και επιμέλεια: Παναγιώτης Λαγός, μεταπτυχιακό δίπλωμα Ιστορίας της τέχνης, Πανεπιστήμιο Κρήτης
Marcel Duchamp Η υπόθεση Richard Mutt (1917)
Μετάφραση από τα αγγλικά: Νίκος Δασκαλοθανάσης
ΒΙΒΛΙΑ
Τιτίνα Κορνέζου, επίκουρη καθηγήτρια, Πανεπιστήμιο Κρήτης
Ναυσικά Λιτσαρδοπούλου, Η ζωγραφική παραγωγή των Κάτω Χωρών κατά τον 17ο αιώνα
Παναγιώτης Μπίκας, μέλος Εργαστηριακού Διδακτικού Προσωπικού, ΑΠΘ
Martin Kemp, Συνέχεια, αλλαγή και πρόοδος. Το παράδειγμα των τεχνών
Νίκος Γ. Μοσχονάς, ομότιμος Διευθυντής Ερευνών, ΙΙΕ / ΕΙΕ
Gherardo Ortalli, La pittura infamante. Secoli XIII–XVI
Άννυ Μάλαμα
Claude Mollard, Η πέμπτη εξουσία. Το γαλλικό παράδειγμα: η πολιτισμική πολιτική από τον Malraux στον Lang
ΕΚΘΕΣΕΙΣ
Σπύρος Μοσχονάς, διδάκτωρ, ΕΚΠΑ
Α. ΤΑΣΣΟΣ 1914-1985
Μουσείο Μπενάκη, Κτήριο οδού Πειραιώς
30 Νοεμβρίου 2015 – 31 Ιανουαρίου 2016
Ειρήνη Οράτη, επιμελήτρια, Συλλογή Έργων Τέχνης της Alpha Bank
Φώτης Κόντογλου. Από τον «Λόγο» στην «Έκφρασι». Μέ ζωγραφιές καί μέ πλουμίδια ἀπ’ τό χέρι τοῦ συγγραφέα
Μουσείο Μπενάκη, Κτήριο Πινακοθήκης Νίκου Χατζηκυριάκου-Γκίκα
8 Δεκεμβρίου 2015 ‒ 20 Φεβρουαρίου 2016 (παρατάθηκε έως τις 5 Μαρτίου 2016)
Φωτίου Κόντογλου Κυδωνιέως, φαντασία και χειρ
Βυζαντινό και Χριστιανικό Μουσείο
23 Δεκεμβρίου 2015 – 8 Μαΐου 2016
Αρετή Λεοπούλου, επιμελήτρια Κέντρου Σύγχρονης Τέχνης Θεσσαλονίκης (Κρατικό Μουσείο Σύγχρονης Τέχνης – Συλλογή Κωστάκη)
ΠΑΡΑΞΕΝΕΣ ΠΟΛΕΙΣ: ΑΘΗΝΑ
Διπλάρειος Σχολή
20 Απριλίου – 28 Ιουνίου 2015
ΣΥΝΕΔΡΙΑ
Αρετή Αδαμοπούλου, αναπληρώτρια καθηγήτρια, Πανεπιστήμιο Ιωαννίνων
Ε′ ΣΥΝΕΔΡΙΟ ΙΣΤΟΡΙΑΣ ΤΗΣ ΤΕΧΝΗΣ: ΖΗΤΗΜΑΤΑ ΙΣΤΟΡΙΑΣ, ΜΕΘΟΔΟΛΟΓΙΑΣ, ΙΣΤΟΡΙΟΓΡΑΦΙΑΣ
Αθήνα, 15 – 17 Ιανουαρίου 2016
Πόπη Σφακιανάκη, υποψήφια διδάκτωρ, Πανεπιστήμιο Κρήτης
FESTIVAL DE L’ HISTOIRE DE L’ ART
Φονταινεμπλώ, Γαλλία, 29 ‒ 31 Μαΐου 2015
© κειμένων: εκδόσεις futura / οι συγγραφείς Με εξαίρεση τη χρήση αποσπασμάτων υπό την προϋπόθεση της ρητής αναφοράς της πηγής, δεν επιτρέπεται η αναδημοσίευση/αναπαραγωγή οποιουδήποτε τμήματος του περιοδικού χωρίς τη γραπτή άδεια του εκδότη.
[*Corpus; abstracts #5]
ΠΕΡΙΛΗΨΕΙΣ #5
Περιοδικό
Ιστορία της Τέχνης
Corpus
Νίνα Παπάζογλου
Σύγχρονη τέχνη και παρακμή: το Cremaster Cycle του Mathew Barney
Το άρθρο αναφέρεται στο έργο CREMASTER cycle (1994-2002) του Αμερικανού καλλιτέχνη Matthew Barney (γ. 1967), ένα μεταμοντέρνο δημιουργικό εγχείρημα που προτείνει την οπερατική δομή και τον επικό στόμφο ως μεθοδολογία για την σύγχρονη τέχνη. Το έργο εξετάζεται σε σχέση με τις κοινωνικές, οικονομικές και πολιτισμικές συνθήκες που οδήγησαν στην εξαιρετικά δαπανηρή υπερπαραγωγή του, στην σαγηνευτική και αινιγματική του αισθητική αλλά και στην μεγάλη συστημική του επιτυχία. Επίσης εξετάζονται τα χαρακτηριστικά αυτά που μας οδηγούν σε έναν ιστορικό συσχετισμό του έργου με το καλλιτεχνικό ρεύμα της Παρακμής, στην Ευρώπη , από τα τέλη του 19ου αιώνα.
H Νίνα Παπάζογλου είναι διδάκτωρ του Goldsmiths (University of London). Η διδακτορική της διατριβή με τίτλο Matthew Barney’s Cremaster Cycle and the Ordeal of Value περιγράφει και αναλύει ένα παράδειγμα συστημικής διαμόρφωσης πολιτισμικής, οικονομικής και ιστορικής αξίας στο χώρο της σύγχρονης τέχνης κατά την δεκαετία του 1990. [nina.pz@gmail.com]
Χριστίνα Δημακοπούλου
Το παράδοξο του προοδευτικού συντηρητισμού: ο γλύπτης Γιάννης Παππάς στην διεύθυνση της ΑΣΚΤ
Το 1959 ο Γιάννης Παππάς θα εκλεγεί για πρώτη φορά διευθυντής της ΑΣΚΤ αναλαμβάνοντας να ολοκληρώσει ένα έργο εμπλουτισμού των καλλιτεχνικών σπουδών διά της συγκρότησης μιας σειράς εργαστηρίων εφαρμοσμένων τεχνών που η αιφνίδια τερματισμένη θητεία του Κεφαλληνού είχε αφήσει ημιτελές. Πολύ σύντομα αυτή η κληρονομημένη ευθύνη την οποία ο Παππάς ανέλαβε το 1959 σχεδόν καταναγκαστικά θα εξελιχθεί μέσω των διαδοχικών επανεκλογών του Παππά στην διεύθυνση της Σχολής σ’ ένα φιλόδοξο μεταρρυθμιστικό πρόγραμμα δεκαετούς διάρκειας με βασικούς στόχους την διεύρυνση του θεσμικού της ρόλου και την περεταίρω προβολή της τόσο σε εθνικό όσο και σε διεθνές επίπεδο. Το παρόν άρθρο, αξιοποιώντας το υλικό του ιστορικού αρχείου της ΑΣΚΤ, επιχειρεί μια πρώτη απόπειρα διερεύνησης των κεντρικών επιδιώξεων της διεύθυνσης Παππά όπως αυτές προκύπτουν από την πολυδιάστατη δράση που ανέπτυξε η Σχολή ως θεσμός μέσα στην δεκαετία 1959-1969.
Η Χριστίνα Δημακοπούλου είναι υποψήφια διδάκτωρ στην Ανωτάτη Σχολή Καλών Τεχνών. Τα ερευνητικά της ενδιαφέροντα εστιάζονται στην ιστορία της καλλιτεχνικής εκπαίδευσης και στην σχέση της με την νεοελληνική τέχνη του 20ού αιώνα. [chrisdimak@gmail.com]
Γιάννης Χατζηνικολάου
Θέα μέσα από κατεστραμμένες στέγες: η συντηρητική αισθητική του Δημητρίου Αναστασάτου
Στο άρθρο επισημαίνεται για πρώτη φορά η περίπτωση του άγνωστου μέχρι σήμερα καλλιτέχνη Δημήτρη Αναστασάτου, ο οποίος φτάνει το 1943 από την Ρουμανία στην εθνοσοσιαλιστική Γερμανία ως μουσικός, κάτοχος υποτροφίας. Το υλικό που τον αφορά αντλείται από το προσωπικό του αρχείο που βρέθηκε σε μια υπαίθρια αγορά του Βερολίνου το 2010. Ο Αναστασάτος έγινε στη συνέχεια μαθητής του Γερμανού γλύπτη Georg Kolbe στο Βερολίνο. Μετά τον πόλεμο ο Αναστασάτος φαίνεται ότι υποστηρίχθηκε από τους συντηρητικούς πολιτικούς κύκλους του Δυτικού Βερολίνου και ανέλαβε μεγάλο αριθμό αναθέσεων για δημόσια γλυπτά. Ωστόσο η καλλιτεχνική του σταδιοδρομία δεν υπήρξε σημαντική. Πλην του ονόματός του και ενός βιογραφικού σημειώματος που ο ίδιος συνέταξε στα 89 του χρόνια ελπίζοντας να λάβει υψηλότερη σύνταξη, κανένα από τα ευρισκόμενα στο αρχείο του έγγραφα δεν σχετίζεται με την ελληνική του καταγωγή. Στο πλαίσιο αυτού του βιογραφικύ σημειώματος πάντως βρίσκει κανείς λίγες αναφορές που σχετίζονται με τη στάση του απέναντι στη δικτατορία των συνταγματαρχών στην Ελλάδα καθώς και με τις ιδεολογικές του θέσεις.
O Γιάννης Χατζηνικολάου είναι μεταδιδακτορικός επιστημονικός συνεργάτης στο πρόγραμμα “Symbolic Articulation. Image and Language between Schema and Action” στο Τμήμα Ιστορίας της Τέχνης του Humboldt Universität Berlin. Η διατριβή του (Denkende Körper – Formende Hände. “Handeling“ in Kunst und Kunsttheorie der Rembrandtisten), που υποστήριξε στο Freie Universität του Βερολίνου το 2014, κυκλοφόρησε μόλις από τον εκδοτικό οίκο Walter de Gruyter. [hadjinig@cms.hu-berlin.de]
Νικόλαος Γραίκος
Κατασκευάζοντας τη νεοελληνική εκκλησιαστική τέχνη: το θεώρημα της «βελτιωμένης βυζαντινής ζωγραφικής»
Η λεγόμενη «βελτιωμένη βυζαντινή ζωγραφική» αποτέλεσε το συνεκτικότερο «αναπαραστατικό θεώρημα» μετά την ανεξαρτησία του ελληνικού έθνους το 1830 που διαμορφώθηκε από λόγιους και καλλιτέχνες της εποχής στοχεύοντας στη «διόρθωση» των βυζαντινών προτύπων με βάση τα ακαδημαϊκά ευρωπαϊκά παραδείγματα. Ωστόσο το εγχείρημα της «βελτιωμένης βυζαντινής ζωγραφικής» για την κατασκευή της νεοελληνικής εκκλησιαστικής τέχνης δεν τελεσφόρησε τόσο καλλιτεχνικά όσο και θεωρητικά. Στο άρθρο μας επιχειρούμε να αναλύσουμε τις αιτίες αυτής της αποτυχίας προτείνοντας μια νέα ανάγνωση των βασικών αρχών του «θεωρήματος» και των πιθανών συμβολών του στη γένεση του λόγου περί τέχνης στην Ελλάδα και στον εκσυγχρονισμό της εκκλησιαστικής ζωγραφικής.
Ο Νικόλαος Γραίκος είναι διδάκτωρ του Αριστοτελείου Πανεπιστημίου Θεσσαλονίκης. Η πρόσφατη μονογραφία που εξέδωσε (από κοινού με τον Γ. Φουστέρη) με τίτλο Εὐλαβείας καὶ ὡραιότητος χάριν. Εκκλησιαστική Τέχνη της Κύμης (Αθήνα, Μορφωτικός και Εκπολιτιστικός Σύλλογος Κύμης, 2013) τιμήθηκε με το Βραβείο Ακαδημίας Αθηνών (2014). [graikos@otenet.gr]
ΤΕΥΧΟΣ #5 ΚΑΛΟΚΑΙΡΙ 2016
Κυκλοφόρησε το πέμπτο τεύχος του περιοδικού Ιστορία της τέχνης (καλοκαίρι 2016). Πρόκειται για το μοναδικό στη χώρα μας περιοδικό ακαδημαϊκού και ερευνητικού προσανατολισμού με εξειδίκευση στην ιστορία και τη θεωρία της τέχνης από την Αναγέννηση έως τις μέρες μας. Το περιοδικό, ένα πεδίο ανεξάρτητου επιστημονικού διαλόγου, απευθύνεται ταυτοχρόνως και στο συνεχώς αυξανόμενο κοινό των φιλότεχνων, στους φοιτητές, στους καλλιτέχνες, στους συλλέκτες, στους επαγγελματίες του χώρου (επιμελητές μουσείων, χώρων τέχνης, πολιτιστικών φορέων και ιδρυμάτων) και γενικότερα σε όλους εκείνους που επιθυμούν να προσεγγίσουν τα καλλιτεχνικά φαινόμενα με έναν έγκυρο και ουσιαστικό τρόπο αλλά και να ενημερωθούν κριτικά για τις νέες εκδόσεις, τις επιστημονικές και καλλιτεχνικές εκδηλώσεις, τις εκθέσεις και τα συνέδρια που πραγματοποιούνται εντός και εκτός Ελλάδας.
Στο τεύχος #5 (Ιούνιος 2016) περιλαμβάνονται, μεταξύ άλλων, ένα κείμενο για τον διεθνούς φήμης αμερικανό καλλιτέχνη Matthew Barney και το πολύκροτο έργο του Cremaster Cycle, μια αποτίμηση του ρόλου του γλύπτη Γιάννη Παππά ως διευθυντή της ΑΣΚΤ, η δημοσίευση ενός αρχείου που αναδεικνύει το έργο του άγνωστου έως σήμερα καλλιτέχνη ελληνικής καταγωγής Δημητρίου Αναστασάτου, μια εκτενής αναφορά στο θεώρημα της «βελτιωμένης βυζαντινής ζωγραφικής», μια κριτική παρουσίαση της θεωρίας περί ιστορίας της τέχνης ως Bildwissenschaft γραμμένη από τον κορυφαίο γερμανό ιστορικό τέχνης Horst Bredekamp, η παράδοξη ιστορία μιας πλαστής Δανάης του El Greco, μια προσωπική μαρτυρία για τους έλληνες ιστορικούς της τέχνης στο Παρίσι του ’60, τα τρία περίφημα Προοίμια των Βίων του Giorgio Vasari, ένα κείμενο του 17ου αιώνα για την κηδεία του ιταλού ζωγράφου Agostino Carracci στην Μπολόνια, οι επιστολές του Bronzino και του Μιχαήλ Αγγέλου προς τον Benedetto Varchi όπου διατυπώνονται οι απόψεις τους για τη σχέση ζωγραφικής και γλυπτικής (paragone), η πρώτη θεωρητική υποστήριξη της Κρήνης του Marcel Duchamp, του σημαντικότερου ίσως εικονοκλαστικού έργου του 20ού αιώνα, και, φυσικά, βιβλιοκριτική και κριτική παρουσίαση σημαντικών εκθέσεων και επιστημονικών συνεδρίων.
ΙΣΤΟΡΙΑ ΤΗΣ ΤΕΧΝΗΣ 