[*Editorial #6]

EDITORIAL #6

Περιοδικό

Ιστορία της Τέχνης

 

Εάν κάποιος επιχειρούσε να εντοπίσει από τη σκοπιά της ιστορίας της τέχνης τι σημαντικό συνέβη στην Ελλάδα τους τελευταίους μήνες, σίγουρα θα προσέκρουε στη documenta 14. H διεθνής έκθεση η οποία επαναλαμβάνεται κάθε πέντε χρόνια στο Κάσσελ αποφάσισε για την παρούσα διοργάνωση να «μάθει από την Αθήνα» (αν και οι υπεύθυνοι του θεσμού, Έλληνες και μη, έδωσαν την αναμενόμενη απάντηση: τελικώς δεν έμαθαν τίποτε), οργανώνοντας πρώτα μια σειρά δράσεων (κυρίως ομιλίες) και, τελικώς, εκθέτοντας έργα στην ελληνική πρωτεύουσα σε 40 επιλεγμένους χώρους.

Μια τέτοια παραδοχή εγείρει αμέσως ορισμένες αντιρρήσεις. Ό,τι συνδέεται (σημαντικό ή μη) από «ελληνική» άποψη, με την documenta 14, αφορά την πρωτεύουσα της Ελλάδας, όχι απαραιτήτως ολόκληρη τη χώρα. Ωστόσο, εδώ κομίζει κανείς γλαύκα εις Αθήνας (για να επιταθεί το λογοπαίγνιο με οπτικούς όρους: μια γλαυξ είναι το έμβλημα της documenta 14). Ίσως δεν έχει υπογραμμισθεί ιδιαίτερα αλλά η ιστορία της τέχνης είναι, εν πολλοίς, μια ιστορία όσων ‒περί τέχνης‒ συμβαίνουν μόνο στις μεγάλες πόλεις (συχνότατα στις πρωτεύουσες) -στη Φλωρεντία της Αναγέννησης, στη Ρώμη του μπαρόκ, στο Παρίσι του 19^ου αιώνα, στη Νέα Υόρκη του μεταπολέμου. Αυτή την πραγματικότητα επιχείρησε εν μέρει να ανατρέψει το 1955 η επιλογή του Κάσελ, μιας πόλης 200.000 κατοίκων, ως έδρας της documenta. Από μιαν άλλη άποψη ωστόσο, αυτή η εποικοδομητική επιλογή μπορεί να ιδωθεί και ως μια παράδοξη αλληλουχία καταστροφών.

Εάν στο Μόναχο υλοποιήθηκε από τους εθνικοσοσιαλιστές η καταστροφή της πρωτοπορίας μέσω της πρώτης έκθεσης εκφυλισμένης τέχνης το 1937, ο βίαια ανεσταλμένος καλλιτεχνικός πειραματισμός επρόκειτο να αναγεννηθεί στο κατεστραμμένο από τους βομβαρδισμούς των συμμάχων επαρχιακό Κάσελ: δεν υπάρχει αμφιβολία ότι η ίδρυση της documenta, που σύντομα επρόκειτο να αναδειχθεί σε παγκόσμιο βαρόμετρο των εξελίξεων της πλέον προηγμένης τέχνης της εποχής μας, εδράζεται στην παραδοχή μιας ενοχής και επιδιώκει μιαν ανάνηψη (ίσως τίποτε πιο φυσικό για μια χώρα προτεσταντών όπως η Γερμανία).

Έδρα της documenta αποτέλεσε το ανηλεώς βομβαρδισμένο Fridericianum. Το κτήριο οικοδομήθηκε ως ένα από τα πρώτα δημόσια μουσεία στην Ευρώπη από τον χωροδεσπότη (Landgraf) της Έσσης Φρειδερίκο Β′ (10 χρόνια πριν από τη γαλλική επανάσταση) με τα χρήματα που αποκόμισε από την πώληση περίπου 19.000 εσιανών (Hessians) μισθοφόρων στον βασιλέα της Αγγλίας. Οι μισθοφόροι ‒οι περισσότεροι άνεργοι και άκληροι, αρκετοί στρατολογημένοι διά της βίας‒ σφαγιάστηκαν στο όνομα της μεγάλης Βρετανίας στα εδάφη του Νέου Κόσμου καθώς χρησιμοποιήθηκαν, ατελέσφορα, για την καταστολή του αμερικανικού πολέμου της ανεξαρτησίας. Να ενταχθεί άραγε σε αυτή τη συλλογιστική του ολέθρου, η επιλογή της ημικατεστραμμένης από τη λεγόμενη «κρίση» Αθήνας, ως κεντρικού σημείου αναφοράς (για κάποιους βεβαίως μήνες) στον παγκόσμιο χάρτη της σύγχρονης τέχνης; Όποια απάντηση κι εάν δώσει κανείς σε αυτό το ερώτημα, υπάρχει κάτι που δεν πρέπει να ξεχνάμε. Πέρα από το συμβολικό ενδιαφέρον του, το δίπολο ενοχή / ανάνηψη ‒ καταστροφή / ανοικοδόμηση, εδράζεται πάντοτε σε πραγματικές ιστορικές περιστάσεις.

Στη δεκαετία του 1950 η κατεστραμμένη Γερμανία όφειλε, για να επιβιώσει, να υποστηρίξει με κάθε τρόπο την ανοικοδόμησή της ως φιλελεύθερο ευρωπαϊκό κράτος˙ σε αυτή την προοπτική εντάσσεται αναμφίβολα η ίδρυση της documenta. Στη δεκαετία μας, είναι άραγε από το ενοχικό καθεστώς του οικονομικού δημίου που επιχειρεί να ανανήψει η Γερμανία μέσω της αποδοχής της Ελλάδας ως ισότιμου, έστω πολιτιστικού, εταίρου στο περιβάλλον της εμφανώς πλέον κατεστραμμένης ευρωπαϊκής ιδέας (μιας και από τον καιρό του πάπα Πίου Β′ και του Pierfrancesco Giambullari, η ενωμένη Ευρώπη υπήρξε μόνο ως ιδέα, ποτέ ως πραγματικότητα); Η παρουσία για τα εγκαίνια στην Αθήνα του ανώτατου πολιτειακού εκπροσώπου της Γερμανίας μοιάζει να το υποδεικνύει.

Εάν αυτό είναι το ζητούμενο, δεν είναι βέβαιο ότι ο στόχος θα επιτευχθεί μέσω της documenta. Σίγουρο πάντως είναι ότι ούτε η Ἑλλάδα πρόκειται έτσι να ανακάμψει οικονομικά. Οι αμοιβές των νεαρών «επιτηρητών» (invigilators) μέσω εταιρείας ενοικίασης εργαζομένων για μερικούς μήνες ‒στο πλαίσιο μιας διοργάνωσης η οποία ενεργοποίησε μια άνευ προηγουμένου αντικαπιταλιστική ρητορική[1], υπό την αιγίδα του Δήμου Αθηναίων‒ και το συνάλλαγμα των κοσμοπολιτών οπαδών του πολιτιστικού τουρισμού δεν μπορούν βεβαίως ούτε να αυξήσουν την απασχόληση ούτε να αντιμετωπίσουν το δυσβάσταχτο ελληνικό χρέος, παρά τον ενθουσιασμό όσων, εντός και εκτός Ελλάδας, ασχολούνται επαγγελματικά με τη νέα «βιομηχανία της δημιουργικότητας», άξιο κληρονόμο της πολιτιστικής βιομηχανίας. Και φυσικά, ουδέποτε τέθηκε τέτοιος στόχος. Μήπως όμως η ελληνική, έστω, τέχνη θα προβληθεί μέσω, ας πούμε, της παρουσίας της συλλογής του ΕΜΣΤ στον κεντρικό εκθεσιακό χώρο του Κάσελ, το Fridericianum, από το καλοκαίρι 2017; O χρόνος θα το δείξει.

Όμως πέρα από όλα αυτά ‒ή μάλλον, μαζί με όλα αυτά‒ η documenta είναι μια έκθεση τέχνης. Η παρουσία της στην Αθήνα είναι μια πρώτης τάξεως ευκαιρία για να δει κανείς επί τόπου (στο ΕΜΣΤ, στην ΑΣΚΤ, στο Μπενάκη της Πειραιώς, στο Ωδείο Αθηνών και αλλού) τι τάσεις υποστηρίζει σήμερα η documenta και πώς χαρτογραφεί την τέχνη αιχμής της εποχής μας˙ να κατανοήσει δηλαδή πώς συνδέονται σήμερα ‒ιστορικά‒ ο ανθρωπολογικός εξωτισμός με αναβιώσεις του σοσιαλιστικού ρεαλισμού, οι επαναπροσεγγίσεις του ανθρώπινου σώματος με ορισμένες στοιχειώδεις εκδοχές της ζωγραφικής, η αφήγηση προσωπικών ιστοριών με τα διάσπαρτα υπολείμματα μιας τρέχουσας, καθημερινής δραστηριότητας -για να αναφερθούμε σε ορισμένες μόνο έννοιες που μοιάζει να βρίσκονται στον πυρήνα των εκθέσεων της documenta 14 στην Αθήνα. Μετά τα εγκαίνια της έκθεσης και του Κάσελ, το ζήτημα θα αντιμετωπισθεί εκτενέστερα μέσα από τις σελίδες του επόμενου τεύχους του περιοδικού.

Μα είναι άραγε δυνατόν τόσο πρόσφατες τάσεις να απασχολούν ένα περιοδικό ιστορίας της τέχνης; Είναι ένα ακόμη ερώτημα που μπορεί να εγερθεί πάραυτα, ειδικά στην Ελλάδα όπου, για πολλούς, η σύγχρονη τέχνη αποτελεί αντικείμενο της ‒δυστυχώς σήμερα σχεδόν ανύπαρκτης‒ τεχνοκριτικής, όχι της ιστορίας. Για να απαντηθεί αυτό το ερώτημα θα μπορούσαμε ίσως ‒καταληκτικά‒ να αναφερθούμε στην πρόσφατη, σχεδόν ταυτόχρονη, απώλεια τριών καλλιτεχνών που τυχαίνει να γεννήθηκαν στην Ελλάδα: του Δημήτρη Μυταρά (1934-2017), του Γιάννη Βαλαβανιδη (1939-2017) και του Γιάννη Κουνέλλη (1936-2017). Είναι αναμφίβολο ότι μόνο το έργο του τελευταίου έχει μελετηθεί συστηματικά στο πλαίσιο της ιστορίας της τέχνης. Και τούτο επειδή ο Γιάννης Κουνέλλης δραστηριοποιήθηκε κυρίως εκτός Ελλάδας σε ένα περιβάλλον όπου, εκτός των άλλων, η ιστορική αποτίμηση του σύγχρονου θεωρείται απολύτως θεμιτή. Δεν οφείλουμε άραγε να πράττουμε το ίδιο απέναντι σε όσους δημιουργούν σε μεγαλύτερη εγγύτητα με εμάς, όχι μόνο στον οικείο μας χρόνο αλλά και στον οικείο μας χώρο; Να αντιμετωπίζουμε, στο πεδίο της τέχνης, και το παρόν ως ιστορία: να τι έχουμε εντέλει να μάθουμε εμείς, εδώ, από την documenta.

 

Νίκος Δασκαλοθανάσης

[1] Για τις συνθήκες πρόσληψης και αμοιβής των εργαζομένων στη διοργάνωση της Αθήνας βλ. την καταγγελία της «Πρωτοβουλίας εργαζομένων στην documenta 14» στη διεύθυνση http://tvxs.gr/news/ellada/kataggelia-ergazomenon-sti-documenta-14-learning-athens-onoma-kai-pragma?utm_source=FacebookE&utm_campaign=userBaseE&utm_medium=225848 (πρόσβαση: 21/4/2017). Για την απάντηση των υπεύθυνων της documenta 14 ‒που, κατά τη γνώμη μου, όχι μόνο δεν αντικρούει αλλά επί της ουσίας επιβεβαιώνει τις καταγγελίες των εργαζομένων‒ βλ. http://www.hitandrun.gr/ti-apanta-documenta-stis-katangelies-ergazomenon-gia-aparadektes-ergasiakes-sinthikes/ (πρόσβαση: 30/4/2017). Για την ανταπάντηση των εργαζομένων βλ. http://krisseis.blogspot.gr/2017/05/documenta-14.html (πρόσβαση: 14/5/2017).

 

 

#6

Το τεύχος #6 στη βιτρίνα του βιβλιοπωλείου The Book Loft [Πατριάρχου Ιωακείμ 44, Κολωνάκι, Αθήνα, τηλ. 210 7210447]

ΠΟΥ ΜΑΣ ΒΡΙΣΚΕΤΕ | ΙΣΤΟΡΙΑ ΤΗΣ ΤΕΧΝΗΣ

*Κήπος Συλλόγου Ελλήνων Αρχαιολόγων, Πέμπτη 22 Ιουνίου 2017 // τεύχος #6

Ευχαριστούμε όλους -ιδιαιτέρως τον Παναγιώτη Τουρνικιώτη, καθηγητή ΕΜΠ και την Ελεονώρα Βρατσκίδου, μεταδιδακτορική ερευνήτρια Technische Universität Berlin- για την παρουσία και τη συμμετοχή στην εκδήλωση-συζήτηση με θέμα Λαϊκή και λόγια τέχνη: πεδίο διαλόγου για την ιστορία της τέχνης; το βράδυ της Πέμπτης 22 Ιουνίου στον κήπο του Συλλόγου Ελλήνων Αρχαιολόγων.

To νέο τεύχος του περιοδικού βρίσκεται στα σημεία πώλησης από τις 20 Ιουνίου 2017.

Transforming Future Museums – Regional Hubs #BritishCouncil #StavrosNiarchosFoundation

Ένα καινοτόμο πρόγραμμα επιμόρφωσης για τα Μουσεία και τους Οργανισμούς Πολιτιστικής Κληρονομιάς – Περιφερειακά Κέντρα

 

Το British Council, σε συνεργασία με πολιτιστικούς οργανισμούς από την Ελλάδα και την Βρετανία, διοργανώνει το διετές πρόγραμμα Transforming Future Museums, ένα πρόγραμμα επιμόρφωσης, πανελλαδικής εμβέλειας, για τους επαγγελματίες οι οποίοι εργάζονται στον τομέα των μουσείων και της πολιτιστικής κληρονομιάς μέσα από μια σειρά δράσεων με επίκεντρο τα εντατικά, πενθήμερα μαθήματα της Διεθνούς Ακαδημίας Μουσείων (International Museum Academy) στην Αθήνα και τη Θεσσαλονίκη.

Η πρώτη Ακαδημία ολοκληρώθηκε τον Οκτώβριο και Νοέμβριο του 2016 και περιελάμβανε μία σειρά εντατικών, σεμιναρίων σε τέσσερις θεματικούς τομείς: Διοίκηση και Διαχείριση Έργου (Project Management), Επιμέλεια και Σχεδιασμός Εκθέσεων (Developing Exhibitions), Χρηματοδότηση και Ανάπτυξη Οικονομικών Πόρων (Fundraising and Income Generation) και Ανάπτυξη Νέου Κοινού (Audience Development).

Στόχος του προγράμματος είναι η ανάπτυξη και η βελτίωση των απαραίτητων δεξιοτήτων του ανθρώπινου δυναμικού των μουσείων προκειμένου να ανταποκριθούν στις προκλήσεις και τις ευκαιρίες του αύριο, να συμβάλουν στη «μεταμόρφωση» των οργανισμών τους σε δυναμικά κύτταρα βιώσιμης πολιτιστικής, κοινωνικής, οικονομικής και περιβαλλοντικής ανάπτυξης και να αποκτήσουν μία πιο εξωστρεφή προσέγγιση τόσο με το κοινό, όσο και ως προς τις μεταξύ τους συνεργασίες.

Στο πλαίσιο του προγράμματος, έλληνες επαγγελματίες (Local Trainers) του χώρου ανέλαβαν να υλοποιήσουν μια σειρά σεμιναρίων στους προαναφερόμενους θεματικούς τομείς σε τοπικά μουσεία και πολιτιστικούς χώρους  σε ολόκληρη την Ελλάδα (Regional Hubs).

Σε ποιους απευθύνεται το πρόγραμμα:

Το πρόγραμμα απευθύνεται σε νέους – αλλά και πιο έμπειρους – επαγγελματίες που εργάζονται πάνω σε διάφορες ειδικότητες (ενδεικτικά αρχαιολόγοι, επιμελητές, μουσειολόγοι, ιστορικοί τέχνης, κτλ.) στον χώρο των μουσείων και της πολιτιστικής κληρονομιάς στην Ελλάδα και επιθυμούν να:

•           αναπτύξουν τις δεξιότητές τους και να διευρύνουν τις γνώσεις τους

•           αποκτήσουν καινούρια τεχνογνωσία και να έρθουν σε επαφή με νέες μεθοδολογίες πάνω στο αντικείμενο εξειδίκευσής τους

•           αναπτύξουν ουσιαστικούς διαλόγους επικοινωνίας και να ανταλλάξουν καλές πρακτικές με τους συνεργάτες τους

•           ενημερωθούν για τις νέες διεθνείς τάσεις στον κλάδο των μουσείων και της πολιτιστικής κληρονομιάς

•           έρθουν σε επαφή με πρωτότυπες πρακτικές εργασίες ώστε να δημιουργήσουν θετικές αλλαγές τόσο σε τοπικό, όσο και εθνικό επίπεδο

•           δοκιμάσουν δημιουργικές λύσεις οι οποίες θα εξασφαλίσουν την ανάπτυξη και την βιωσιμότητα των μουσείων και των πολιτιστικών φορέων στην Ελλάδα

•           πειραματιστούν, δημιουργήσουν νέες ευκαιρίες και αποκτήσουν επιχειρηματικό πνεύμα.

 

Το πρόγραμμα πραγματοποιείται με δωρεά του  Ιδρύματος Σταύρος Νιάρχος.

Βασικές πληροφορίες των πρώτων Regional Hubs:

Λέσβος, 30 Ιουνίου – 2 Ιουλίου

Τοποθεσία: Πανεπιστήμιο Αιγαίου  σε συνεργασία με το Μουσείο Φυσικής Ιστορίας Απολιθωμένου Δάσους.  

Διαθέσιμες θέσεις: 15 ανά μάθημα

Μαθήματα: Χρηματοδότηση και Ανάπτυξη Οικονομικών Πόρων και Ανάπτυξη Νέου Κοινού

Καταληκτική ημερομηνία υποβολής αιτήσεων: 23 Iουνίου 2017, 17.00

 

Αλεξανδρούπολη, 14 Ιουλίου – 16 Ιουλίου

Τοποθεσία: Εθνολογικό Μουσείο Θράκης

Διαθέσιμες θέσεις: 15 ανά μάθημα

Μαθήματα: Χρηματοδότηση και Ανάπτυξη Οικονομικών Πόρων και Ανάπτυξη Νέου Κοινού

Καταληκτική ημερομηνία υποβολής αιτήσεων: 8 Ιουλίου 2017, 17.00

Διάρκεια:

Τα εργαστήρια έχουν διάρκεια τρεις ημέρες:

Παρασκευή: 18.00–21.00

Σάββατο & Κυριακή: 10.00–17.00 (στο πλαίσιο των μαθημάτων θα πραγματοποιηθεί επίσκεψη σε τοπικό μουσείο).

Γλώσσα:

Τα εργαστήρια θα διεξαχθούν στην ελληνική γλώσσα

Αιτήσεις:

Καλωσορίζουμε δηλώσεις συμμετοχής από επαγγελματίες του περιφερειακού και τοπικού χώρου. Μπορείτε να δηλώσετε αίτηση συμμετοχής με την αποστολή βιογραφικού σημειώματος και μια επιστολή ενδιαφέροντος (300 words maximum) έως τις ημερομηνίες στην υπεύθυνη του προγράμματος Ντίνα Ντζιώρα. Παρακαλείσθε να αναφέρετε στην επιστολή σας την τοποθεσία και το μάθημα που επιθυμείτε να παρακολουθήσετε και να εξηγήσετε πώς το συγκεκριμένο πρόγραμμα θα επηρεάσει τον ρόλο σας.

Κόστος εγγραφής: €25 ανά εργαστήριο

Πώς μπορώ να καταβάλω το κόστος εγγραφής:

Μόλις λάβετε επιβεβαίωση της συμμετοχής σας, μπορείτε να προχωρήσετε στην πληρωμή της εγγραφής με έναν από τους παρακάτω τρόπους:

Mε μετρητά ή με πιστωτική/χρεωστική κάρτα στα γραφεία μας στην Αθήνα (Πλατεία Κολωνακίου 17, 106 73 Αθήνα), Δευτέρα έως Παρασκευή, 09.00–14.30.

Mε κατάθεση σε οποιοδήποτε υποκατάστημα της Alpha Bank μέσω συναλλαγής ΕΠΕΣ ή με μεταφορά χρημάτων μέσω e-banking, στο λογαριασμό του British Council:

Citibank – Αριθμός λογαριασμού: 0/444215/003

IBAN: GR 5108400010000000444215003

Αναγράφετε το όνομά σας με την ένδειξη «IMA Regional Hub» στο πεδίο «Αιτιολογία» του καταθετήριου αποκόμματος (π.χ. Ελένη Παπανικολάου, IMA) και στείλετε την απόδειξη ηλεκτρονικά στη διεύθυνση Dina.Ntziora@britishcouncil.gr.

Γενικοί όροι:

• Διατηρούμε το δικαίωμα να κάνουμε αλλαγές στο περιεχόμενο του προγράμματος.
• Δεν μπορούμε να εγγυηθούμε τη θέση σας στο πρόγραμμα μέχρι να γίνει η αποπληρωμή του ποσού της εγγραφής, το οποίο θα πρέπει να καταβληθεί τουλάχιστον δύο ημέρες πριν την έναρξη του εργαστηρίου.
• Δεν είναι δυνατή η επιστροφή του ποσού της εγγραφής μετά το ξεκίνημα του εργαστηρίου.
• Ο αριθμός των συμμετεχόντων σε κάθε μάθημα δεν θα υπερβαίνει τους 15.
• Οι συμμετέχοντες θα πρέπει να παρακολουθήσουν όλες τις ημέρες των μαθημάτων.

Πληροφορίες:

Για περαιτέρω πληροφορίες, επικοινωνήστε με την Ντίνα Ντζιώρα:

Email  Dina.Ntziora@britishcouncil.gr  – Τηλέφωνο      210 369 2358

Περισσότερες πληροφορίες για το πρόγραμμα μπορείτε να βρείτε στην ιστοσελίδα:

https://www.britishcouncil.gr/en/programmes/arts/cultural-skills/transforming-future-museums

Σε συνεργασία με:

Πανεπιστήμιο Αιγαίου

Μουσείο Φυσικής Ιστορίας Απολιθωμένου Δάσους

Εθνολογικό Μουσείο Θράκης

Με την υποστήριξη του ICOM και με την αιγίδα του Υπουργείου Πολιτισμού.

 

*Watch our International Museum Academy video here:  https://www.youtube.com/watch?v=HA2IahXKKbo

Κοινοποιήστε:

ΤΕΥΧΟΣ #6 ΚΑΛΟΚΑΙΡΙ 2017

Το περιοδικό Ιστορία της τέχνης -το μοναδικό στη χώρα μας περιοδικό ακαδημαϊκού και ερευνητικού προσανατολισμού με εξειδίκευση στην ιστορία και τη θεωρία της τέχνης από την Αναγέννηση έως τις μέρες μας- φτάνει στο έκτο τεύχος του (Καλοκαίρι 2017). Πεδίο ανεξάρτητου επιστημονικού διαλόγου, απευθύνεται ταυτοχρόνως και στο συνεχώς αυξανόμενο κοινό των φιλότεχνων, στους φοιτητές, στους καλλιτέχνες, στους συλλέκτες, στους επαγγελματίες του χώρου (επιμελητές μουσείων, χώρων τέχνης, πολιτιστικών φορέων και ιδρυμάτων) και γενικότερα σε όλους εκείνους που επιθυμούν να προσεγγίσουν τα καλλιτεχνικά φαινόμενα με έναν έγκυρο και ουσιαστικό τρόπο αλλά και να ενημερωθούν κριτικά για τις νέες εκδόσεις, τις επιστημονικές και καλλιτεχνικές εκδηλώσεις, τις εκθέσεις και τα συνέδρια που πραγματοποιούνται εντός και εκτός Ελλάδας.

Στο τεύχος #6, όπου δίνεται έμφαση στην ιστορία της νεοελληνικής τέχνης αλλά και στη σχέση λαϊκής και μοντέρνας καλλιτεχνικής έκφρασης, περιλαμβάνονται, μεταξύ άλλων, ένα άρθρο για τις αυτοπροσωπογραφίες της Θάλειας Φλωρά Καραβία, μιας από τις πιο σημαντικές Ελληνίδες ζωγράφους, οι «Αφορισμοί» του Έλληνα «εξπρεσιονιστή» Γιώργου Μπουζιάνη, το καταστατικό της Ελληνικής Καλλιτεχνικής Εταιρείας εν Ρώμη (1865), ένα κείμενο για το περίφημο σπίτι του χτίστη Ροδάκη στην Αίγινα, σημείο αναφοράς για πολλούς αρχιτέκτονες, Έλληνες και μη, ως προεικόνιση των αιτημάτων της μοντέρνας αρχιτεκτονικής καθώς και μια εκτενής έρευνα σχετικά με την υποδοχή του έργου του Θεόφιλου στην Ευρώπη (και τους μύθους που τη συνοδεύουν). Σε αυτό το πλαίσιο εξετάζεται και η πορεία του γερμανικού κινήματος εφαρμοσμένων τεχνών στις αρχές του 20^ού αιώνα που συνδέεται με ό,τι θα μπορούσε να αποκληθεί «κρίση της διανοητικής εργασίας». Στο παρόν τεύχος επίσης, μεταφράζεται για πρώτη φορά ένα από τα πλέον αντιπροσωπευτικά κείμενα του κορυφαίου των εικονολόγων Erwin Panofsky, με τίτλο «H προσωπογραφία των Arnolfini» του Jan van Eyck, που αφορά έναν από τους πλέον πολυσυζητημένους ‒και μυστηριώδεις‒ πίνακες της δυτικής παράδοσης, συνεχίζεται η δημοσίευση του δεύτερου και τρίτου από τα περίφημα Προοίμια των Βίων του Giorgio Vasari, ενώ μεταφράζεται, για πρώτη επίσης φορά, η ανάλυση από τον κοινωνικό στοχαστή Pierre-Joseph Proudhon του έργου Οι λατόμοι του Courbet, παράλληλα με την απόφαση του Στρατοδικείου των Βερσαλλιών για την καταδίκη του ζωγράφου εξαιτίας της δράσης του στην παρισινή Κομμούνα του 1871. Φυσικά, η κριτική παρουσίαση σημαντικών εκθέσεων και η βιβλιοκριτική αποτελούν, σε ιδιαίτερη έκταση αυτή τη φορά, ένα από τα πλέον σημαντικά τμήματα του περιοδικού.

[Το τεύχος #6 θα βρίσκεται στα σημεία πώλησης από τις 20 Ιουνίου 2017.]

ΠΕΡΙΕΧΟΜΕΝΑ #6

ΠΕΡΙΕΧΟΜΕΝΑ #6

Περιοδικό

Ιστορία της Τέχνης

 

CORPUS

Παναγιώτης Τουρνικιώτης, καθηγητής θεωρίας της αρχιτεκτονικής, ΕΜΠ

«Τόπος-άτοπος: από τον Ροδάκη έως το Team 10. Η αρχιτεκτονική εκλογίκευση του πρωτόγονου ως μοντέρνου και ως κριτική του μοντέρνου»

Νίκος Πεγιούδης, διδάκτωρ ιστορίας της τέχνης, University College London

«Η κρίση της διανοητικής εργασίας και το γερμανικό κίνημα εφαρμοσμένων τεχνών στις αρχές του 20^ού αιώνα»

Eλεονώρα Βρατσκίδου, μεταδιδακτορική ερευνήτρια ιστορίας της τέχνης, Alexander von Humboldt Stiftung ‒ Technische Universität Berlin

«O Θεόφιλος στην Ευρώπη: ιστορία δυο εκθέσεων και μιας παρ’ ολίγον»

Δέσποινα Τσούργιαννη, διδάκτωρ ιστορίας της τέχνης, ΕΚΠΑ

«Η φιλαρέσκεια απεπνίγη διά να εξαρθή η τέχνη: οι αυτοπροσωπογραφίες της Θάλειας Φλωρά Καραβία»

 

TRANSLATIO

Erwin Panofsky

«H προσωπογραφία των Arnolfini του Jan van Eyck»

Μετάφραση: Μαρίνα Παππά, Master 2 Histoire de l’ Art, Université de Paris 1 Panthéon Sorbonne

 

ΠΗΓΕΣ / ΤΕΚΜΗΡΙΑ [Σε αυτό το τμήμα του περιοδικού δημοσιεύονται γραπτά τεκμήρια, εκδομένα ή ανέκδοτα, που υπέχουν θέση πρωτότυπης πηγής για την ιστορία της τέχνης. Εδώ θα περιλαμβάνεται λοιπόν ενδεικτικά «από τη μια, ένα παλαιότερο σώμα κειμένων περί τέχνης όπως τεχνικές οδηγίες για καλλιτέχνες, εγχειρίδια και οδηγούς για ειδήμονες, βιογραφίες καλλιτεχνών και κείμενα θεωρίας της τέχνης πριν από τη συγκρότηση μιας επιστημονικής ιστορίας της τέχνης [Kunstwissenschaft] και, από την άλλη, νεότερα περί τέχνης γραπτά, στο μέτρο που δεν διεκδικούν επιστημονικο-ακαδημαϊκό καθεστώς» [1] . Τα δημοσιευμένα τεκμήρια –όταν είναι ξενόγλωσσα– παρουσιάζονται σε ελληνική απόδοση ενώ τα αδημοσίευτα μεταγράφονται ή/και μεταφράζονται. Η δημοσίευση ή/και η μετάφραση των τεκμηρίων πραγματοποιείται με την ευθύνη της Σύνταξης, συνοδεύεται από σύντομη εισαγωγή και, όταν κρίνεται απαραίτητο, από πραγματολογικές παρατηρήσεις. Ο στόχος της δημοσίευσης των πηγών και των τεκμηρίων είναι διττός: από τη μια συλλέγεται ένα σώμα κειμένων χρήσιμων για την έρευνα ή τη διδασκαλία της ιστορίας της τέχνης και από την άλλη δίνεται ένα έναυσμα για την ενεργοποίηση του ενδιαφέροντος γύρω από ζητήματα που τις περισσότερες φορές, τουλάχιστον στη χώρα μας, δεν έχουν επαρκώς συζητηθεί.]

1. E. H. Gombrich, “Kunstliteratur” στο Atlantisbuch der Kunst: eine Enzyklopädie der bildendenKünste, Ζυρίχη, Atlantis Verlag, 1952, σσ. 665-679, αγγλ. μτφρ. Max Marmor, “The literature of art”, Art Documentation, 11, (1), Άνοιξη 1992, σσ. 3-8, το παράθεμα σ. 3.

 

Giorgio Vasari Οι Βίοι του Giorgio Vasari. Τα προοίμια στις τρεις εποχές. Προοίμια στη Δεύτερη και την Τρίτη εποχή (1550, 1568)

Επιμέλεια ‒ μετάφραση: Παναγιώτης Κ. Ιωάννου, επίκουρος καθηγητής ιστορίας της τέχνης, Πανεπιστήμιο Κρήτης

Pierre–Joseph Proudhon Οι λατόμοι του Courbet (1865)

H απόφαση του Στρατοδικείου των Βερσαλλιών για την καταδίκη του Courbet (1871)

Μετάφραση: Μαρία Δεληγιάννη, μεταπτυχιακό δίπλωμα στη βασική και εφαρμοσμένη γνωσιακή επιστήμη, ΕΚΠΑ

Το καταστατικό της Ελληνικής Καλλιτεχνικής Εταιρείας εν Ρώμη (1865)

Επιμέλεια ‒ μετάφραση: Παναγιώτης Κ. Ιωάννου, επίκουρος καθηγητής ιστορίας της τέχνης, Πανεπιστήμιο Κρήτης

Οι «Αφορισμοί» του Γιώργου Μπουζιάνη

Επιμέλεια ‒ μετάφραση: Μαριλένα Ζ. Κασιμάτη, επιμελήτρια ΕΠΜΑΣ

 

ΒΙΒΛΙΑ

Άρης Σαραφιανός, επίκουρος καθηγητής ιστορίας της τέχνης, Πανεπιστήμιο Ιωαννίνων

Εβίτα Αντωναροπούλου, πτυχίο ιστορίας και αρχαιολογίας, Πανεπιστήμιο Ιωαννίνων

Edmund Burke, Περί του υψηλού και του ωραίου

Χαρά Κολοκυθά, διδάκτωρ ιστορίας της τέχνης, Northumbria University

Κριστιάν Ζερβός, Τα έργα του Γκρέκο στην Ισπανία

Γιώργος Ξηροπαΐδης, καθηγητής ιστορίας των φιλοσοφικών και αισθητικών ιδεών, ΑΣΚΤ

Σάββας Κονταράτος, Ουτοπία και πολεοδομία 

Λία Γυιόκα, αναπληρώτρια καθηγήτρια ιστορίας και θεωρίας της τέχνης, ΑΠΘ

Νίκος Δασκαλοθανάσης, Ιστορία της τέχνης: Η γέννηση μιας νέας επιστήμης. Από τον 19ο στον 20ό αιώνα

Θανάσης Διδασκάλου, MA ιστορίας της τέχνης, University of York

Βορτιστικό Μανιφέστο

Ελπίδα Ρίκου, διδάσκουσα ανθρωπολογίας της τέχνης, ΑΣΚΤ

Sandra Delacourt ‒ Katia Schneller ‒Vanessa Theodoropoulou (επιμ.), Le Chercheur et ses doubles

 

ΕΚΘΕΣΕΙΣ

Παναγιώτης Ιωάννου επίκουρος καθηγητής ιστορίας της τέχνης, Πανεπιστήμιο Κρήτης

EL GRECO IN ITALIA: METAMORFOSI DI UN GENIO

Casa dei Carraresi, Centro convegni ed esposizioni della Fondazione Cassamarca, Τρεβίζο / 24 Οκτωβρίου 2015 – 1η Μαΐου 2016

 

Γιώργος Τζιρτζιλάκης, αναπληρωτής καθηγητής, Τμήμα Αρχιτεκτόνων Μηχανικών, Πανεπιστήμιο Θεσσαλίας

ΓΙΩΡΓΟΣ ΛΑΠΠΑΣ: HAPPY BIRTHDAY

Μουσείο Μπενάκη (Κεντρικό Κτήριο) / 23 Οκτωβρίου – 20 Νοεμβρίου 2016

 

Παυλίνα Κύρκου, πτυχίο θεωρίας και ιστορίας της τέχνης, ΑΣΚΤ

ΒΛΑΣΗΣ ΚΑΝΙΑΡΗΣ: ΠΡΟΣ ΤΗΝΟ ΙΙΙ

Ίδρυμα Τηνιακού Πολιτισμού, Χώρα Τήνου / 25 Ιουνίου- 31 Οκτωβρίου 2016

 

Κωστής Σταφυλάκης, διδάσκων εικαστικών τεχνών, Πανεπιστήμιο Πατρών

AI WEIWEI AT CYCLADIC

Μουσείο Κυκλαδικής Τέχνης / 20 Μαΐου – 30 Οκτωβρίου 2016

 

Μαριάννα Καράλη, υποψήφια διδάκτωρ ιστορίας της τέχνης, Πανεπιστήμιο Κρήτης

ΠΟΛΕΜΟΣ ΚΑΙ ΕΙΡΗΝΗ
ΣΤΑ ΒΑΛΚΑΝΙΑ – WAR & PEACE IN THE BALKANS. 5 ΦΩΤΟΓΡΑΦΟΙ – 5 ΒΛΕΜΜΑΤΑ / 12 ΙΣΤΟΡΙΚΟΙ – 8 ΧΩΡΕΣ

Κέντρο Αρχιτεκτονικής της Μεσογείου, Μεγάλο Αρσενάλι, Χανιά / 7 Μαρτίου – 19 Απριλίου 2016

 

Φαίη Ζήκα, επίκουρη καθηγήτρια φιλοσοφίας και θεωρίας της τέχνης, ΑΣΚΤ

FLORA GRAECA

Γεννάδειος Βιβλιοθήκη / 8 Μαρτίου – 30 Ιουνίου 2016

 

 

© κειμένων: εκδόσεις futura / οι συγγραφείς Με εξαίρεση τη χρήση αποσπασμάτων υπό την προϋπόθεση της ρητής αναφοράς της πηγής, δεν επιτρέπεται η αναδημοσίευση/αναπαραγωγή οποιουδήποτε τμήματος του περιοδικού χωρίς τη γραπτή άδεια του εκδότη.      

#Klíros* by Nikos Nikolopoulos and Artemis Zervou #VictoriaSquareProject #documenta14

Klíros *

* sb’s land property || ticket bearing a name or a number, with which sb participates in a lottery or selection.
Klíros is a video/audio/sculptural installation, conceived and created specifically for Rick Lowe’s Victoria Square Project by filmmaker Nikos Nikolopoulos and art historian Artemis Zervou.
The work evolves in the field of interaction between prospective or active Victoria Square residents and Victoria Square estate owners, and investigates ownership as the dominant negotiation constant, along with the ideological factors that prioritize the criteria of selection or exclusion and shape the policies of transaction.
Victoria Square people’s first-person narratives inform the work, incorporated as here-and-now primary data sources.

Artists: Nikos Nikolopoulos – Artemis Zervou
Producer: Victoria Square Project
Executive Producer: Rick Lowe
Production Coordinator: Elli Christaki

Sound Composition: Dimitris Miyaki
Architectural Supervision: Haris Skapoulas
DCP Engineering: Angelos Mantzios

Special thanks to: Kalliopi Minioudaki

Acknowledgments: Bunja, Nicholas Dalianis, Manolis Glinos, Anna Glinou, Beatrice Ikharo, Maria Katsanaki, Dina Koumpouli, Dimitris Kourtakis, Annie Malama, Theodora Malamou, Milka Mufushwa, Hanna Oliynych, Nelli Papachela, Maria Papadimitriou, Antonis Rompos, Katerina Rotsou, Ersi Seirli, Anna Tahinci, Efi Zervou

http://www.documenta14.de/en/calendar/23003/kliros-

[*Corpus; abstracts #6]

ΠΕΡΙΛΗΨΕΙΣ #6

Περιοδικό

Ιστορία της Τέχνης

Corpus

Παναγιώτης Τουρνικιώτης

Τόπος-άτοπος: Από τον Ροδάκη ως το Team 10. Η αρχιτεκτονική εκλογίκευση του πρωτόγονου ως μοντέρνου και ως κριτική του μοντέρνου

Ο Γιώργος Κανδύλης, ο Aldo van Eyck και οι Smithsons ξεκίνησαν από διαφορετικούς τόπους, με διαφορετική παιδεία και συναντήθηκαν σε μια ‘οικογένεια’ εκλεκτικής συγγένειας, το Team 10, στην οποία επιχείρησαν την κριτική του μοντέρνου, που προσπάθησαν να στηρίξουν στην αρχιτεκτονική εκλογίκευση του πρωτόγονου και του πρωτογενούς. Οι τόποι στους οποίους αναφέρονται, το σπίτι του Ροδάκη στην Αίγινα, τα χωριά των Dogons στην Αφρική και οι εργατικές γειτονιές του Λονδίνου, είναι στην ουσία τους τόποι-άτοποι, μια ιδανική ετεροτοπία, αν όχι μια ουτοπία, που υπήρξε πραγματικά και ίσως να υπάρχει ακόμα, έστω δυνητικά. Η προβολή της ουτοπίας αυτής στη σύγχρονη εποχή ήταν μια προσπάθεια υπέρβασης της μοντέρνας πόλης από κοινωνική, πολιτική και αρχιτεκτονική οπτική γωνία. Οι Smithsons, ο Κανδύλης και ο Aldo van Eyck δεν είδαν όμως την αρχιτεκτονική ως μέσο για να λύνεις προβλήματα, αλλά ως φορέα νοήματος και άρα ως γλώσσα. Η μεγαλύτερη συνεισφορά τους ήταν η προσπάθεια να προσδιορίσουν από την αρχή το χτισμένο νόημα της αρχιτεκτονικής για να το χτίσουν. Και με αυτή την έννοια, προσπάθησαν να χτίσουν θεωρίες της αρχιτεκτονικής.

 

Ο Παναγιώτης Τουρνικιώτης διδάσκει θεωρία της αρχιτεκτονικής στο Εθνικό Μετσόβιο Πολυτεχνείο. Έχει δημοσιεύσει κριτικά δοκίμια και βιβλία για την αρχιτεκτονική και για την πόλη, με έμφαση στους νεώτερους χρόνους και τη μοντέρνα εποχή. Ο Le Corbusier και η μητροπολιτική Αθήνα είναι δύο μεγάλα και ανοιχτά κεφάλαια της πιο πρόσφατης δραστηριότητάς του. [ptournikiotis@arch.ntua.gr]

 

Νίκος Πεγιούδης

Η κρίση της διανοητικής εργασίας και το γερμανικό κίνημα εφαρμοσμένων τεχνών στις αρχές του 20^ού αιώνα

Το άρθρο προτείνει μια ριζική επαναπροσέγγιση του γερμανικού κινήματος εφαρμοσμένων τεχνών των αρχών του 20^ού αιώνα. Επιχειρώντας να καταργήσει τον διαχωρισμό ανάμεσα στις ελεύθερες και τις εφαρμοσμένες τέχνες, το κίνημα αυτό συνεισέφερε σημαντικά στην αναγνώριση της καλλιτεχνικής αξίας αντικειμένων καθημερινής χρήσης, αμφισβητώντας την αυτονομία της τέχνης και αποτελώντας κατ’ αυτόν τον τρόπο προπομπό των καλλιτεχνικών πρωτοποριών του Μεσοπολέμου. Παραδόξως, ενώ τα επιτεύγματα του κινήματος έχουν εξεταστεί λεπτομερώς στην ιστοριογραφία της τέχνης σε ένα πλαίσιο ηρωικών πολλές φορές πορτραίτων των πρωταγωνιστών του, τα αίτια αυτής της πρωτοφανούς κλίμακας παρέμβασης στον χώρο των εφαρμοσμένων τεχνών παραμένουν αδιερεύνητα. Μετατοπίζοντας το κέντρο βάρους προς αυτήν την κατεύθυνση, επιχειρείται η ακριβέστερη ένταξη του κινήματος στο ευρύτερο ιστορικό και κοινωνικό του πλαίσιο, λαμβάνοντας υπόψη τον τρόπο με τον οποίο καίρια – αν και παραγνωρισμένα στην έρευνα – ζητήματα όπως η κρίση της διανοητικής και καλλιτεχνικής εργασίας, επαγγελματικά και συντεχνιακά συμφέροντα καθόρισαν τις παρεμβάσεις και διαμόρφωσαν την ταυτότητα του εν λόγω κινήματος.

 

Ο Νίκος Πεγιούδης είναι διδάκτωρ του University College London. Ο τίτλος της διατριβής του είναι Artists and Radicalism in Germany, 1890-1933: Reform, Politics and the Paradoxes of the Avant-Garde. Το ερευνητικά του ενδιαφέροντα επικεντρώνονται σε ζητήματα κοινωνικής ιστορίας της τέχνης στην κεντρική και δυτική Ευρώπη του 19ου και 20ού αιώνα όπως η καλλιτεχνική εργασία και η εκπαίδευση καθώς και η σχέση της μεταρρύθμισης των εφαρμοσμένων τεχνών με τα κινήματα της πρωτοπορίας του μεσοπολέμου. Αυτή την περίοδο προετοιμάζει την έκδοση της διδακτορικής του διατριβής. [nikos.peior@gmail.com]

 

Eλεονώρα Βρατσκίδου

O Θεόφιλος στην Ευρώπη: ιστορία δυο εκθέσεων και μιας παρ’ ολίγον

Στηριζόμενη σε πρωτότυπη αρχειακή έρευνα, η παρούσα μελέτη φέρνει στο φως άγνωστες πτυχές της εκθεσιακής ιστορίας του ζωγράφου Θεόφιλου Χατζημιχαήλ (π. 1870-1934) εκτός Ελλάδας. Με άξονα την ιστορία της πρόσληψης της επονομαζόμενης «ναΐφ» δημιουργίας στην Ευρώπη, διερευνώνται οι πρώτες ατελέσφορες απόπειρες παρουσίασης του Θεόφιλου στο Παρίσι κατά το δεύτερο μισό της δεκαετίας του 1930, και, στη συνέχεια, οι μεγάλες ατομικές εκθέσεις που πραγματοποιήθηκαν στην Κunsthalle της Βέρνης, το 1960 και στο Musée des Arts Décoratifs στο Παρίσι, το 1961, με πρωτοβουλία του εκδότη τέχνης και κύριου συλλέκτη του ζωγράφου Στρατή Ελευθεριάδη-Tériade.

 

Η Ελεονώρα Βρατσκίδου είναι διδάκτωρ ιστορίας της τέχνης (École des Hautes Études en Sciences Sociales, Παρίσι). Ως υπότροφος του Iδρύματος Alexander von Humboldt Stiftung, εκπονεί μεταδιδακτορική έρευνα στο Technische Universität του Βερολίνου με θέμα τη διδασκαλία της ιστορίας της τέχνης στις ακαδημίες καλών τεχνών και τον ρόλο της καλλιτεχνικής πράξης στη διαμόρφωση της ιστορίας της τέχνης ως επιστήμης κατά τον 19ο αιώνα [evratskidou@gmail.com].

 

Δέσποινα Τσούργιαννη

«Η φιλαρέσκεια απεπνίγη διά να εξαρθή η τέχνη»: οι αυτοπροσωπογραφίες της Θάλειας Φλωρά Καραβία

Τα τελευταία χρόνια είναι αισθητή, κυρίως στον χώρο της ιστοριογραφίας και λιγότερο σε αυτόν της Ιστορίας της Τέχνης, η στροφή προς τη διερεύνηση του γυναικείου αυτοβιογραφικού Λόγου, είτε πρόκειται για γραπτά τεκμήρια (αυτοβιογραφίες, αλληλογραφία) είτε για εικαστικά (αυτοπροσωπογραφίες). Αξιοποιώντας την εξαιρετικά γόνιμη οπτική του φύλου, η παρούσα εισήγηση επιχειρεί να αναδείξει και να ερμηνεύσει τις πολυάριθμες αυτοπροσωπογραφίες μιας από τις σημαντικότερες και πιο παραγωγικές γυναίκες ζωγράφους, της Θάλειας Φλωρά Καραβία. Παράλληλα, στοιχεία που αρύονται από το αδημοσίευτο προσωπικό αρχείο της ζωγράφου (Αυτοβιογραφία και Επιστολές) συμπληρώνουν αρμονικά το φόντο δημιουργίας των έργων και μας επιτρέπουν να παρακολουθήσουμε το μωσαϊκό ρόλων και ταυτοτήτων που συνθέτει τη γυναικεία καλλιτεχνική υποκειμενικότητα.

 

Η Δέσποινα Τσούργιαννη είναι διδάκτωρ ιστορίας της τέχνης του ΕΚΠΑ. Η διδακτορική της διατριβή με θέμα τη ζωγράφο Θάλεια Φλωρά Καραβία εκδόθηκε σε βιβλίο το 2005. Τα ερευνητικά ενδιαφέροντα και οι δημοσιεύσεις της επικεντρώνονται κυρίως στη νεότερη ελληνική τέχνη με έμφαση στην καλλιτεχνική δημιουργία και δράση των γυναικών στο τέλος του 19ου και στις αρχές του 20ού αιώνα.[despts@gmail.com]

Νάντια

Αθήνα, 8 Ιουνίου 2017 Με βαθειά οδύνη πληροφορηθήκαμε τον θάνατο της αγαπητής φίλης, συναδέλφου και μέλους της ΕΕΙΤ, Νάντιας Φωτεινής Βλάχου. Η Νάντια ήταν μια νέα και δυναμική συνάδελφος με ασίγαστη δίψα για γνώση, μεγάλο εύρος ενδιαφερόντων και βαθιά αγάπη και αφοσίωση για την ιστορία της τέχνης. Aποφοίτησε από το Τμήμα Ιστορίας και Αρχαιολογίας του […]

via Απώλεια Νάντιας Φωτεινής Βλάχου — Εταιρεία Ελλήνων Ιστορικών Τέχνης (Ε.Ε.Ι.Τ.)