*just published! 🤓💥
EDITORIAL #10
Περιοδικό
Ιστορία της Τέχνης
Στις 26 Ιανουαρίου 1973, το καθεστώς της Δικτατορίας δίνει στη δημοσιότητα τον Καταστατικό Χάρτη για την Ανώτατη Παιδεία, με τον οποίο, εκτός πολλών άλλων περιορισμών, επιχειρεί την κατάργηση του φοιτητικού συνδικαλισμού. Στις 13 Φεβρουαρίου 1973 επικυρώνεται το Νομοθετικό Διάταγμα 1347/1973 που τροποποιούσε το άρθρο 18 του Ν.Δ. 720/1970 με την παρακάτω διατύπωση: «Εις το άρθρο 18 του Ν.Δ. 720/1970 “περί Στρατολογίας”, προστίθεται παράγραφος έχουσα ως εξής:
6. Δύναται ωσαύτως ο Υπουργός Εθνικής Αμύνης να διατάσση την διακοπήν χορηγηθείσης αναβολής κατατάξεως εις σπουδαστάς, ονομαστικώς, κατόπιν προτάσεως του Αρχηγείου του οικείου Κλάδου Ενόπλων Δυνάμεων και εις τας ακολούθους περιπτώσεις:
α. Λόγω οιασδήποτε πειθαρχικής ποινής επιβληθείσης υπό του κατά νόμον αρμοδίου οργάνου, πολυμελούς ή μονομελούς.
β. Λόγω καταδίκης εις οιανδήποτε ποινήν διά τινα των εν άρθροις 167, 169 έως και 176, 181 έως και 192 και 194 έως και 197 του Ποινικού Κώδικα πράξεων.
γ. Λόγω οιασδήποτε υπαιτίου αποχής εκ των παραδόσεων, εξετάσεων ή ασκήσεων των Εκπαιδευτικών Ιδρυμάτων ή προτροπής εις τοιαύτην αποχήν, ανεξαρτήτως της πειθαρχικής διώξεως επί ταύταις».
Στις 14 Φεβρουαρίου πραγματοποιείται στο Πολυτεχνείο, όπου στεγάζεται και η ΑΣΚΤ, συγκέντρωση διαμαρτυρίας με αίτημα της κατάργηση του Νομοθετικού Διατάγματος 1347/1973. Η αστυνομία παραβιάζει το άσυλο, εισβάλλει στο Πολυτεχνείο, διαλύει βίαια φοιτητική συγκέντρωση και συλλαμβάνει 11 φοιτητές που τους παραπέμπει σε δίκη (οι 3 αθωώνονται και οι υπόλοιποι 8 καταδικάζονται µε αναστολή από το Αυτόφωρο Τριμελές Πληµµελειοδικείο). Ογδόντα οκτώ συµµετέχοντες, λαµβάνουν στις 15 και στις 16 Φεβρουαρίου φύλλο πορείας για να παρουσιαστούν στον Στρατό επειδή «προέτρεπον συναδέλφους των εις αποχώρησιν εκ των μαθημάτων, παρακωλύοντες την προσέλευσιν τούτων εις τους χώρους της διδασκαλίας». O Σύλλογος των καθηγητών της Ανωτάτης Σχολής καλών Τεχνώνσυνεδριάζει στις 21 Φεβρουαρίου‒την ημέρα της κατάληψης της Νομικής‒ και επικυρώνει το Πρακτικό συνεδρίασης των αμέσως προηγουμένων ημερών ως ακολούθως:
Συνεδρίασις του Συλλόγου των Καθηγητών της 21ης Φεβρουαρίου 1973
Παρόντες: Ν. Νικολάου, Π. Πρεβελάκης, Ι. Μόραλης, Ι. Παππάς, Π. Μυλωνάς, Κ. Γραμματόπουλος, Γ. Μαυροϊδης και Δ. Καλαμάρας.
Παρίσταται ο Κυβερνητικός Επίτροπος και ο Γεν. Γραμματεύς της Σχολής.
Ημερήσια δ/ξις: Συζήτησις και λήψις αποφάσεων επί των προσφάτων φοιτητικών γεγονότων.
Η συνεδρίασις άρχεται την 11ην π.μ.
Αναγιγνώσκονται και επικυρούνται τα πρακτικά της προηγούμενης συνεδριάσεως.
Οι καθηγηταί της Ανωτάτης Σχολής Καλών Τεχνών δεν δύνανται να παραμείνουν απαθείς ενώπιον των τελευταίων φοιτητικών γεγονότων τα οποία συνταράσσουν την ελληνικήν κοινήν γνώμην. Θεωρούν καθήκον των να προβούν εις ωρισμένας διαπιστώσεις και να διακηρύξουν τα βασικάς αρχάς από τας οποίας εμφορούνται κατά την άσκησιν του διδακτικού έργου των.
Οι σπουδασταί της ΑΣΚΤ απέσχον αρχικώς των μαθημάτων επί τρεις ημέρας προς εκδήλωσιν της ανησυχίας των δια την ερήμην αυτών σύνταξιν του Καταστατικού Χάρτου των Ανωτάτων Εκπαιδευτικών Ιδρυμάτων και δι’ άλλα φοιτητικά ζητήματα. Ακολούθως, την 15ην Φεβρουαρίου, εις νομοτύπως συγκληθείσαν συνέλευσιν, απεφάσισαν νέαν αποχήν διαρκείας μιας εβδομάδος εις εκδήλωσιν διαμαρτυρίας δια τα γνωστά λυπηρά επεισόδια του Ε. Μ. Πολυτεχνείου, εις τα οποία είχον παραστή ακούσιοι μάρτυρες. Κατά την συνέλευσιν τούτην προέβαλον ωσαύτως ωρισμένα αιτήματα, τα οποία εγνωστοποίησαν εγγράφως εις την διοίκησιν της Σχολής. Κατά το χρονικόν διάστημα της αποχής των μαθημάτων, οι σπουδασταί της ΑΣΚΤ απέφυγαν επιμελώς να προβούν εις οιανδήποτε πρόκλησιν ή πράξιν βίας. Παρά ταύτα, κατά την εισβολήν των οργάνων της αστυνομίας εις τον χώρον του Ε. Μ. Πολυτεχνείου, ευάριθμοι σπουδασταί της Σχολής μας, κατεχούσης ως γνωστόν την βόρειαν πτέρυγα του κτιρίου, εκακοποιήθησαν υπό των αστυνομικών, οι οποίοι προωθήθησαν μέχρι των υπογείων χώρων της Σχολής. Εις σπουδαστής συνελήφθη και κρατείται.
Ενώπιον των γεγονότων τούτων, οι καθηγηταί της ΑΣΚΤ θεωρούν επιβεβλημένον να εκφράσουν την άκραν συγκίνησιν και αγωνίαν των, να διακηρύξουν τας αρχάς από τας οποίας εμπνέονται και να προσπαθήσουν όπως αποκαταστήσουν την διαταραχθείσαν ευρυθμίαν εις τας σπουδάς. Ως κανόνας της συμπεριφοράς των εθεώρησαν ανέκαθεν και θεωρούν την πατρικήν αγάπην προς τους σπουδαστάς, διδασκαλίαν εμπνεομένη από τας πατροπαραδότους αξίας της ελευθερίας και της δικαιοσύνης, σώφρονα διοίκησιν και ειλικρινή διάλογον με τους σπουδαστάς.
Οι καθηγηταί της ΑΣΚΤ πιστεύουν ακλονήτως ότι οι σπουδασταί των αναζητούν και αυτοί την τροφήν της ψυχής των εις την παιδείαν, την φιλοπατρίαν, την ελευθερίαν, την δικαιοσύνην και τας λοιπάς αξίας τας οποίας μας εκληροδότησαν ο αρχαίος, ο χριστιανικός και ο νεώτερος λαϊκός πολιτισμός μας. Οι πόθοι των είναι ευγενείς, καθώς ιδιάζει εις την νεότητα, και αν ενίοτε παρουσιάζουν συμπτώματα υπερβολής, τούτο συμβαίνει επειδή το ιδεώδες τείνει προς το απόλυτον. Έργον της παιδείας είναι να συνδιαλάσση τα αντίθετα και ν’ αποτρέπη την θεοποίησιν ωρισμένων αξιών εις ετέρων. Άλλως η ελευθερία εκτρέπεται εις αναρχίαν και η τάξις εις καταναγκασμόν.
Ενώπιον των προσφάτων κρισίμων γεγονότων, οι καθηγηταί της ΑΣΚΤ είναι υποχρεωμένοι εξ αισθήματος ευθύνης να λάβουν σαφήν θέσιν. Κατόπιν ελευθέρας συζητήσεως, συνοψιζομένης ως ανωτέρω, καταλήγουν εις την εξής ομόφωνον απόφασιν, την οποίαν αδιαιρέτως και αλληλεγγύως υποστηρίζουν:
Οι καθηγηταί της ΑΣΚΤ εισηγούνται τα μέτρα ταύτα εν τη πεποιθήσει ότι ούτω θ’ αποκατασταθή η εμπιστοσύνη των σπουδαστών προς τους εποπτεύοντας την παίδευσίν των και θα αποσοβηθή η αλλοτρίωσις η οποία τους απειλεί εν μέσω της γενικής συγχύσεως περί των πνευματικών και ηθικών αξιών. Η Πολιτεία έχει παν συμφέρον όπως εξασφαλίση την σύμπραξιν του επιστημονικού και τεχνικού δυναμικού της αύριον ίνα αναπτυχθή και ευδοκιμήση η χώρα.
Εν ενί λόγω, η παιδεία του έθνους πρέπει να εξακολουθήση να βασίζεται επί αμοιβαίας αγάπης και κατανοήσεως διδασκόντων και διδασκομένων. Τούτο θα εξασφαλισθή διά πατρικής μερίμνης προς τα πνευματικά τέκνα μας και δια της καλλιεργίας των αληθών αξιών του πολιτισμού.
Οι καθηγηταί της ΑΣΚΤ, παρακαλούν τους εκπροσωπούντας νομίμως το Ίδρυμα όπως διαβιβάσουν το παρόν εις το προϊστάμενον ημών Υπουργείον Εθνικής Παιδείας και ακολούθως το ανακοινώσουν εις τους σπουδαστάς.
Αναγινώσκονται και επικυρούνται τα πρακτικά αυθημερόν.
Η συνεδρίασις λύεται την 1.20 μ.μ.
Ο Γεν. Γραμματεύς
Ο Κυβερνητικός Επίτροπος
Οι Καθηγηταί
Ο Διευθυντής
*Το Πρακτικό της συνεδρίασης του συλλόγου διδασκόντων που συντάχθηκε χειρόγραφα σε πολυτονικό, βρίσκεται στα αρχεία της Ανωτάτης Σχολής Καλών Τεχνών (Α1/Σ4/Υ2/Φ13 Πρακτικά Συλλόγου Καθηγητών 28/5/70-29/8/74). Ευχαριστώ τους αναπληρωτές καθηγητές της ΑΣΚΤ Κώστα Ιωαννίδη (ΘΙΣΤΕ) και Γιάννη Κονταράτο (ΤΕΤ) που μου το προμήθευσαν και την Χριστίνα Δημακοπούλου (διδάσκουσα, ΑΣΚΤ) η οποία το μετέγραψε.
Νίκος Δασκαλοθανάσης
ΠΕΡΙΕΧΟΜΕΝΑ #10
Περιοδικό
Ιστορία της Τέχνης
CORPUS
Ευγένιος Δ. Ματθιόπουλος, καθηγητής ιστορίας της τέχνης, Πανεπιστήμιο Κρήτης
«Φώτης Κόντογλου και Σπύρος Παπαλουκάς: το χρονικό και το πικρό τέλος μιας φιλίας»
Βιργινία Μαυρίκα, διδάκτωρ ιστορίας της τέχνης, Εθνικό και Καποδιστριακό Πανεπιστήμιο Αθηνών
«Μεταξύ ρεαλισμού και προπαγάνδας: η στρατιωτική ζωγραφική του Georges Bertin Scott για τους βαλκανικούς πολέμους»
Μιχάλης Χατζηδάκης, μεταδιδακτορικός επιστημονικός συνεργάτης, Institut für Bild- und Kunstgeschichte, Humboldt Universität zu Berlin
«“De ludo scaccorum”. Ερμηνευτικές αναγνώσεις της απεικόνισης του σκακιστικού παιχνιδιού στη δυτικοευρωπαϊκή τέχνη (IΙ)»
MEDITATIO PHILOSOPHICA
Αριστείδης Μπαλτάς, ομότιμος καθηγητής φιλοσοφίας των επιστημών, ΕΜΠ
«Giambattista Vico La scienza nuova: ένα μείζον βιβλίο στα καθ’ ημάς»
ΠΗΓΕΣ / ΤΕΚΜΗΡΙΑ
[Σε αυτό το τμήμα του περιοδικού δημοσιεύονται γραπτά τεκμήρια, εκδομένα ή ανέκδοτα, που υπέχουν θέση πρωτότυπης πηγής για την ιστορία της τέχνης. Εδώ θα περιλαμβάνεται λοιπόν ενδεικτικά «από τη μια, ένα παλαιότερο σώμα κειμένων περί τέχνης όπως τεχνικές οδηγίες για καλλιτέχνες, εγχειρίδια και οδηγούς για ειδήμονες, βιογραφίες καλλιτεχνών και κείμενα θεωρίας της τέχνης πριν από τη συγκρότηση μιας επιστημονικής ιστορίας της τέχνης [Kunstwissenschaft]και, από την άλλη, νεότερα περί τέχνης γραπτά, στο μέτρο που δεν διεκδικούν επιστημονικο-ακαδημαϊκό καθεστώς»[1].
Τα δημοσιευμένα τεκμήρια –όταν είναι ξενόγλωσσα– παρουσιάζονται σε ελληνική απόδοση ενώ τα αδημοσίευτα μεταγράφονται ή/και μεταφράζονται. Η δημοσίευση ή/και η μετάφραση των τεκμηρίων πραγματοποιείται με την ευθύνη της Σύνταξης, συνοδεύεται από σύντομη εισαγωγή και, όταν κρίνεται απαραίτητο, από πραγματολογικές παρατηρήσεις.
Ο στόχος της δημοσίευσης των πηγών και των τεκμηρίων είναι διττός: από τη μια συλλέγεται ένα σώμα κειμένων χρήσιμων για την έρευνα ή τη διδασκαλία της ιστορίας της τέχνης και από την άλλη δίνεται ένα έναυσμα για την ενεργοποίηση του ενδιαφέροντος γύρω από ζητήματα που τις περισσότερες φορές, τουλάχιστον στη χώρα μας, δεν έχουν επαρκώς συζητηθεί.]
[1]E. H. Gombrich, “Kunstliteratur” στο AtlantisbuchderKunst: eineEnzyklopädiederbildendenKünste, Ζυρίχη, Atlantis Verlag, 1952, σσ. 665-679, αγγλ. μτφρ. Max Marmor, “The literature of art”, Art Documentation, 11, (1), Άνοιξη 1992, σσ. 3-8, το παράθεμα σ.3.
Giorgio Vasari Επιλογικά (1568, 1550)
Μετάφραση, σχόλια: Παναγιώτης Κ. Ιωάννου
Η ιστορία των λογοκριτικών παρεμβάσεων επί της Δευτέρας Παρουσίας του Μιχαήλ Αγγέλου στην Cappella Sistina (1541-1566)
Μετάφραση, σχόλια: Παναγιώτης Κ. Ιωάννου
Peter Paul Rubens De Imitatione Statuarum (1608)
Μετάφραση, σχόλια: Ναυσικά Λιτσαρδοπούλου, επίκουρη καθηγήτρια ιστορίας της τέχνης, ΑΣΚΤ
Σπύρος Βασιλείου POP-ART-L’ HOURLOUPE-σορολόπ! Τρεις προτάσεις για μια νέα ελληνική γλυπτική (1964)
Δανιήλ Απάντηση ενός (εκπατρισμένου) στο άρθρο του οργισμένου γέροντα: ό,τι αφορά τις τρεις προτάσεις για μια ελληνική γλυπτική (1964)
Βλάσης Κανιάρης Τα προβλήματα υπάρχουν παρ’ όλες τις «οργές», γεροντικές ή μη (1964)
Για τη μεταγραφή των άρθρων των Βασιλείου, Δανιήλ, Κανιάρη: Ελένη Ποντίκη, μεταπτυχιακή φοιτήτρια ιστορίας της τέχνης, ΑΣΚΤ
Thomas W. Braden Είμαι ευτυχής που η CIA είναι «ανήθικη» (1967)
Μετάφραση: Άννυ Μάλαμα
Pablo Picasso Πώς έγινα κομμουνιστής (1944)
Μετάφραση: Νίκος Δασκαλοθανάσης
DIVERTIMENTI
Γιάννης Χατζηνικολάου, επιστημονικός συνεργάτης του Warburg Haus και του Ινστιτούτου ιστορίας της τέχνης του Πανεπιστημίου του Αμβούργου
«O Hans Sedlmayr ζωγράφος;»
AD REM
Πολυξένη Γιαννούλη Η ιστορία της τέχνης στο περιοδικό Πανδώρα
ΒΙΒΛΙΑ
Άννα Αδρασκέλα, υποψήφια διδάκτωρ ιστορίας της τέχνης, ΑΣΚΤ
Τιτίνα Κορνέζου Οι κανόνες της τέχνης και η μαγεία της ζωγραφικής. Καλλιτεχνικοί θεσμοί στη Γαλλία 17ος-18ος αιώνας
Ηρώ Μανδηλαρά, διδάκτωρ ιστορίας της τέχνης, ΑΣΚΤ
Νίκος Αξαρλής Τάτλιν: Μνημείο στην ΙΙΙη Διεθνή. Αριστερός Μοντερνισμός και Οχτωβριανή Επανάσταση
Έλενα Χαμαλίδη, επίκουρη καθηγήτρια ιστορίας της τέχνης, Ιόνιο Πανεπιστήμιο
Ειρήνη Γερογιάννη Η περφόρμανς στην Ελλάδα 1968-1986
Αλέξανδρος Δασκαλάκης, διδάκτωρ φιλοσοφίας, Université Paris 1 Panthéon-Sorbonne
Gilles Deleuze Φράνσις Μπέικον. Η λογική της αίσθησης
ARCHIVUM
Διδακτορικές διατριβές περί νεότερης τέχνης στα ελληνικά ΑΕΙ 2014-2020
Καταγραφή: Γιάννης Γαλανόπουλος, υποψήφιος διδάκτωρ ιστορίας της τέχνης, ΑΣΚΤ
ΙΝDEX
Ευρετήριο τευχών 1-9
© κειμένων: εκδόσεις futura / οι συγγραφείς
Με εξαίρεση τη χρήση αποσπασμάτων υπό την προϋπόθεση της ρητής αναφοράς της πηγής, δεν επιτρέπεται η αναδημοσίευση/αναπαραγωγή οποιουδήποτε τμήματος του περιοδικού χωρίς τη γραπτή άδεια του εκδότη.
Περιοδικό
Ιστορία της Τέχνης
Corpus
Ευγένιος Ματθιόπουλος
Φώτης Κόντογλου και Σπύρος Παπαλουκάς: το χρονικό και το πικρό τέλος μιας φιλίας
Στο άρθρο παρουσιάζεται συνοπτικά το χρονικό της φιλίας των δυο καλλιτεχνών από το 1913, που βρέθηκαν συμφοιτητές στη Σχολή Καλών Τεχνών της Αθήνας, μέχρι το 1927, τη χρονιά που συνεργάστηκαν για τη φιλοτέχνηση των σκηνικών της παράσταση του Βασιλικού, του Μάτεση, για την Επαγγελματική Σχολή Θεάτρου, σε σκηνοθεσία Φώτου Πολίτη. Τα σκηνικά, είχε δημιουγήσει εντέλει μόνος του ο Παπαλουκάς, ο οποίος, μετά την παράσταση, δημοσίευσε σχετική επιστολή στον τύπο επιχειρώντας να αποκαταστήσει την αλήθεια.
Ο Κόντογλου, με δική του επιστολή αντέδρασε έντονα και κατηγόρησε τον Παπαλουκά για καιροσκοπισμό. Τον κατηγόρησε επιπλέον, ότι διαμαρτυρήθηκε επειδή είχε ως στόχο τον αποκλεισμό του από το έργο της φιλοτέχνησης των αγιογραφιών της Μητρόπολης της Άμφισσας, ισχυριζόμενος ότι τα σχέδια για τον διαγωνισμό τα είχε φιλοτεχνήσει ο ίδιος, ενώ ο Παπαλουκάς τα είχε μόνο χρωματίσει.
Ο Ευγένιος Ματθιόπουλος είναι καθηγητής Ιστορίας της Τέχνης στο Τμήμα Ιστορίας-Αρχαιολογίας του Πανεπιστημίου Κρήτης και συνεργαζόμενος ερευνητής του Ινστιτούτου Μεσογειακών Σπουδών – Ι.Τ.Ε. Έχει δημοσιεύσει μελέτες και έχει επιμεληθεί συλλογικούς τόμους που αφορούν στην ιστορία της ελληνικής τέχνης, τον τεχνοκριτικό λόγο και ζητήματα ιστοριογραφίας και θεωρίας της ιστορίας της τέχνης: Η έννοια της «γενιάς» στην περιοδολόγηση της Ιστορίας, της Ιστορίας της Λογοτεχνίας και της Ιστορίας της Τέχνης, (ΠΕΚ, 2019). Parthénis. Η ζωή και το έργο του Κωστή Παρθένη (Κ. Αδάμ, 2008). J. Mita. Η ζωή και το έργο του Γιάννη Μηταράκη (Μουσείο Μπενάκη, 2006).Η τέχνη πτεροφυεί εν οδύνη (Ποταμός 2005) κ.ά. Την περίοδο αυτή μελετά τον θεσμό της Πανελλήνιας Καλλιτεχνικής Έκθεσης (1938-1987). [matthiopoulos@uoc.gr]
Βιργινία Μαυρίκα
Μεταξύ ρεαλισμού και προπαγάνδας: η στρατιωτική ζωγραφική του Georges Bertin Scott για τους βαλκανικούς πολέμους
Ο εξειδικευμένος στη στρατιωτική ζωγραφική Γάλλος Georges Bertin Scott (1873-1943), ως ανταποκριτής και εικονογράφος του περιοδικού L’ Illustration, ήταν ο μοναδικός δυτικοευρωπαίος ζωγράφος που απεικόνισε συστηματικά τους βαλκανικούς πολέμους του 1912-13. Κατά τη διάρκεια του α’ βαλκανικού πολέμου ακολούθησε τον βουλγαρικό στρατό και επικεντρώθηκε στις τραγικές πτυχές του πολέμου, ενώ στο β’ βαλκανικό πόλεμο ανέλαβε την απεικόνιση των ελληνικών επιχειρήσεων μετά από πρόσκλησητου βασιλιά Κωνσταντίνου, δίνοντας έμφαση στην προπαγανδιστική προβολή της στρατιωτικής δράσης του Έλληνα βασιλιά. Οι πολυάριθμες φωτογραφίες που λάμβανε στις εκστρατείες φανερώνουν τη χρήση αυτού του μέσου για την εξυπηρέτηση του ρεαλισμού στις συνθέσεις του, οι οποίες λειτουργούν πλέον και ως ιστορικές μαρτυρίες. Από την άλλη πλευρά, η σύγκριση φωτογραφιών και ζωγραφικών έργων αποκαλύπτει ενίοτε την παραποίηση της πραγματικότητας προκειμένου να εξυπηρετηθούν ιδεολογικές σκοπιμότητες. Η δημοτικότητα που έχαιρε το έργο του ζωγράφου μεταξύ των μελών της βασιλικής οικογένειας και της μεγαλοαστικής κοινωνίας στην Ελλάδα πυροδότησε δημόσιες συζητήσεις σχετικά με τη “δικαιωματική” ενασχόληση των Ελλήνων με έργα εθνικών αγώνων και επικρίσεις για την προσκόλληση των ανώτερων κοινωνικών κύκλων της χώρας στην ακαδημαϊκή μορφολογία. Η αντιπαλότητα αυτή αντανακλούσε ανταγωνισμούς για την ανάληψη παραγγελιών για έργα τέχνης και μνημεία μετά τους βαλκανικούς πολέμους αλλά και βαθύτερες διαφορές στην άσκηση πολιτιστικής πολιτικής μεταξύ μοναρχίας και κυβέρνησης των Φιλελευθέρων. Ο Scott παρήγαγε κατά τη διάρκεια των βαλκανικών πολέμων ένα έργο που κινήθηκε με ευελιξία μεταξύ της ειδησεογραφικής καταγραφής, της απομυθοποιημένης παρουσίασης του πολέμου, της ιδεαλιστικής εξεικόνισής του, προσαρμοσμένο σε μεγάλο βαθμό στα αιτήματα των εκάστοτε παραγγελιοδοτών. Επιπλέον, το έργο του εκφράζει και προοικονομεί όψεις της ευρωπαϊκής ιστορίας και τέχνης λίγο πριν την έναρξη του Α’ Παγκοσμίου Πολέμου.
Η Βιργινία Μαυρίκα είναι διδάκτωρ ιστορίας της τέχνης του Εθνικού και Καποδιστριακού Πανεπιστημίου Αθηνών και εργάζεται στο Υπουργείο Πολιτισμού & Αθλητισμού. Έχει εργασθεί ως επιμελήτρια στο Μουσείο της Πόλεως των Αθηνών/Ίδρυμα Βούρου-Ευταξία και ως διδάσκουσα σε ελληνικά πανεπιστήμια. Τα ερευνητικά της ενδιαφέροντα επικεντρώνονται στις τέχνες και την αρχιτεκτονική κυρίως του 19ου και του πρώιμου 20ού αιώνα, τη νεοελληνική θρησκευτική ζωγραφική, την αντανάκλαση εθνικών και πολιτικών ιδεολογιών στην τέχνη, την ύστερη οθωμανική αρχιτεκτονική και την πολιτισμική διαχείριση. [vmavrika@gmail.com]
Μιχάλης Χατζηδάκης
“De ludo scaccorum”. Ερμηνευτικές αναγνώσεις της απεικόνισης του σκακιστικού παιχνιδιού στη δυτικοευρωπαϊκή τέχνη (IΙ)
H παρούσα μελέτη επιχειρεί να προσφέρει μια σειρά ερμηνευτικών αναγνώσεων της παρουσίας του σκακιστικού μοτίβου στη δυτικοευρωπαϊκή τέχνη του Μεσαίωνα της Αναγέννησης και του Μπαρόκ. Οι ιεραρχικές δομές που διέπουν το σκακιστικό παιχνίδι, προσφέρονταν ανέκαθεν για τη συγκρότηση μοντέλων μεταφορικής ερμηνείας, με συμβολικές-αλληγορικές, κοινωνιολογικές, ηθικοπλαστικές, θρησκευτικοπολιτικές αλλά και κοσμολογικές αναφορές. Η διπολικότητα άσπρου-μαύρου και ο δυαδικός αγωνιστικός-πολεμικός χαρακτήρας του παιχνιδιού -με την αποκλειστική αρωγή σε αντίθεση με άλλα τυχερά παιχνίδια- της κριτικής σκέψης, έμελλε να καταστήσουν το σκακιστικό μοτίβο ως ένα πρόσφορο και ιδιαίτερα δημοφιλές θέμα για αναστοχασμό πάνω σε ευρύτερα θεμελιώδη ζητήματα που αφορούν την παροδικότητα της ανθρώπινης ύπαρξης (memento mori) την (αιώνια) ερωτική πάλη αρσενικού-θηλυκού και στο πεδίο της πολιτικής εικονογραφίας την πολεμική επικράτηση σε περιόδους έντονων θρησκευτικοπολιτικών εντάσεων καιτην ιεραρχική δόμηση του κοινωνικού οικοδομήματος στην αναζήτηση ενός ορθότερου και δικαιότερου μοντέλου (απολυταρχικής) διακυβέρνησης.
Ο Μιχάλης Χατζηδάκης (Ph.D, 2012) είναι μεταδιδακτορικός επιστημονικός συνεργάτης στο Institut für Bild- und Kunstgeschichte στο Humboldt Universität zu Berlin. Τα ερευνητικά του ενδιαφέροντα περιστρέφονται γύρω από την τέχνη του Μεσαίωνα, της Ιταλικής Αναγέννησης και του Μπαρόκ, με ιδιαίτερη έμφαση στο πεδίο της πρόσληψης και μεταμόρφωσης της αρχαιότητας κατά την περίοδο της άνθησης των αρχαιογνωστικών σπουδών. Είναι συγγραφέας της μελέτης Ciriaco d’ Ancona und die Wiederentdeckung Griechenlands im 15 Jh. (Petersberg 2017).[michail.chatzidakis@culture.hu-berlin.de]
ΙΣΤΟΡΙΑ ΤΗΣ ΤΕΧΝΗΣ 