ΠΕΡΙΕΧΟΜΕΝΑ #8

ΠΕΡΙΕΧΟΜΕΝΑ #8

Περιοδικό

Ιστορία της Τέχνης

 

CORPUS

Martin Warnke, ομότιμος καθηγητής ιστορίας της τέχνης, Universität Hamburg

«Πολιτική εικονογραφία»

Γιάννης Χατζηνικολάου, διδάκτωρ ιστορίας της τέχνης, Freie Universität Berlin

«Πολιτική εικονογραφία: η άσκηση εξουσίας και το κυνήγι με γεράκια»

Σωτήρης Μπαχτσετζής, επίκουρος καθηγητής ιστορίας της τέχνης, Deree ‒ The American College of Greece

«Ο Piet Mondrian και οι αμερικανοί ζωγράφοι της δεκαετίας του 1960: ο χώρος και ο θεατής»

Ειρήνη Γερογιάννη, διδάσκουσα ιστορίας της τέχνης, Πανεπιστήμιο Ιωαννίνων

«Ιστορικοποιώντας την περφόρμανς: η έκθεση «Περιβάλλον-Δράση. Τάσεις της ελληνικής τέχνης σήμερα» (1981)»

 

ΠΗΓΕΣ / ΤΕΚΜΗΡΙΑ [Σε αυτό το τμήμα του περιοδικού δημοσιεύονται γραπτά τεκμήρια, εκδομένα ή ανέκδοτα, που υπέχουν θέση πρωτότυπης πηγής για την ιστορία της τέχνης. Εδώ θα περιλαμβάνεται λοιπόν ενδεικτικά «από τη μια, ένα παλαιότερο σώμα κειμένων περί τέχνης όπως τεχνικές οδηγίες για καλλιτέχνες, εγχειρίδια και οδηγούς για ειδήμονες, βιογραφίες καλλιτεχνών και κείμενα θεωρίας της τέχνης πριν από τη συγκρότηση μιας επιστημονικής ιστορίας της τέχνης [Kunstwissenschaft] και, από την άλλη, νεότερα περί τέχνης γραπτά, στο μέτρο που δεν διεκδικούν επιστημονικο-ακαδημαϊκό καθεστώς» [1] . Τα δημοσιευμένα τεκμήρια –όταν είναι ξενόγλωσσα– παρουσιάζονται σε ελληνική απόδοση ενώ τα αδημοσίευτα μεταγράφονται ή/και μεταφράζονται. Η δημοσίευση ή/και η μετάφραση των τεκμηρίων πραγματοποιείται με την ευθύνη της Σύνταξης, συνοδεύεται από σύντομη εισαγωγή και, όταν κρίνεται απαραίτητο, από πραγματολογικές παρατηρήσεις. Ο στόχος της δημοσίευσης των πηγών και των τεκμηρίων είναι διττός: από τη μια συλλέγεται ένα σώμα κειμένων χρήσιμων για την έρευνα ή τη διδασκαλία της ιστορίας της τέχνης και από την άλλη δίνεται ένα έναυσμα για την ενεργοποίηση του ενδιαφέροντος γύρω από ζητήματα που τις περισσότερες φορές, τουλάχιστον στη χώρα μας, δεν έχουν επαρκώς συζητηθεί.]

1. E. H. Gombrich, “Kunstliteratur” στο Atlantisbuch der Kunst: eine Enzyklopädie der bildendenKünste, Ζυρίχη, Atlantis Verlag, 1952, σσ. 665-679, αγγλ. μτφρ. Max Marmor, “The literature of art”, Art Documentation, 11, (1), Άνοιξη 1992, σσ. 3-8, το παράθεμα σ. 3.

 

Giorgio Vasari Οι Βίοι του Giorgio Vasari. Εισαγωγή στις τρεις τέχνες του σχεδίου: γλυπτική (1550, 1568)

Η διάλεξη του Rudolf Steiner για τον Νικόλαο Γύζη στο Μόναχο (1910)

Λέων Τρότσκι, Τέχνη και πολιτική (1938)

Allan Kaprow, Η κληρονομία του Jackson Pollock (1958)

Έλληνες σπουδαστές στην Ακαδημία Καλών Τεχνών της Βιέννης (19^ος αιώνας)

 

ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦΙΚΑ

Johann Joachim Winckelmann Ιστορία της αρχαίας τέχνης. Πρώτες εκδόσεις και μεταφράσεις

 

DATA

H συμμετοχή της Ελλάδας στη Μπιενάλε της Βενετίας: 1934 ‒ 2019

 

ΒΙΒΛΙΑ

Τιτίνα Κορνέζου, επίκουρη καθηγήτρια ιστορίας της τέχνης, Πανεπιστήμιο Κρήτης

Kenneth Clark, Το τοπίο στην τέχνη

Παναγιώτης Μπίκας, μέλος Εργαστηριακού Διδακτικού Προσωπικού, ΑΠΘ

Hans Masereel, Η πόλη. Μυθιστόρημα σε 100 ξυλογραφίες

Ηρώ Κατσαρίδου, επιμελήτρια, Μουσείο Βυζαντινού Πολιτισμού

Julian Stallabrass, Ριζοσπαστικές πραγματικότητες: Η φωτογραφία ως πολιτική πρακτική. Μια ανθολογία δοκιμίων

Ευγενία Δρακοπούλου, διευθύντρια ερευνών βυζαντινής και νεώτερης αρχαιολογίας και τέχνης, Ινστιτούτο Ιστορικών Ερευνών Εθνικού Ιδρύματος Ερευνών

Kristina Mitalaitė / Anca Vasiliu (επιμ.), L’ icône dans la pensée et dans l’art

Μαρίνος Σαρηγιάννης, ιστορικός, Ινστιτούτο Μεσογειακών Σπουδών / ΙΤΕ

Leslie P. Pierce, Το σουλτανικό χαρέμι. Γυναίκες και εξουσία στην Οθωμανική Αυτοκρατορία

Κώστας Ιωαννίδης, επίκουρος καθηγητής ιστορίας της τέχνης, ΑΣΚΤ

Φαίη Ζήκα, Απορία σκέψεις και τέχνες κατεργάζεται. Φιλοσοφικές έρευνες στη σύγχρονη τέχνη

Άννα Αδρασκέλα, μεταπτυχιακή φοιτήτρια θεωρίας και ιστορίας της τέχνης, Πανεπιστήμιο Κρήτης

Δημήτρης Αγγελάτος, Λογοτεχνία και ζωγραφική. Προς μια ερμηνεία της διακαλλιτεχνικής (ανα)παράστασης

 

ΕΚΘΕΣΕΙΣ

Γιάννης Γαλανόπουλος, υποψήφιος διδάκτωρ, ΑΣΚΤ

Ιωάννης Μακρυγιάννης. Ζωντανή έκφραση

Γεννάδειος Βιβλιοθήκη
2 Ιουνίου – 29 Σεπτεμβρίου 2018 

 

Αλέξανδρος Διαμάντης, υποψήφιος διδάκτωρ ιστορίας της τέχνης, ΕΚΠΑ

Γιάννης Σπυρόπουλος. Οι ελληνικές εικόνες του Γιάννη Σπυρόπουλου 1950 – 1960: Διάλογος με τον τόπο του

Αρχοντικό Παναγιωτόπουλου, Αίγιο
28 Απριλίου – 31 Μαΐου 2018

 

Αλέξανδρος Τενεκετζής, Συνεργαζόμενο Εκπαιδευτικό Προσωπικό, Ελληνικό Ανοικτό Πανεπιστήμιο

Γιάννης Μόραλης

Μουσείο Μπενάκη
20 Οκτωβρίου 2018 – 10 Φεβρουαρίου 2019

 

Στρατής Πανταζής, διδάκτωρ ιστορίας της τέχνης, The University of Manchester

Ρένα Παρασπύρου: Κλίμακες

Σπίτι της Κύπρου
19 Απριλίου – 18 Μαΐου 2018

 

Θοδωρής Κουτσογιάννης, έφορος της Συλλογής Έργων Τέχνης της Βουλής των Ελλήνων

Ταξίδια στην Ελλάδα (15ος-19ος αι.). Μουσείο Μπενάκη – Συλλογή Ευσταθίου Φινόπουλου
Μουσείο Μπενάκη Ελληνικού Πολιτισμού
7 Μαρτίου 2018 – 6 Μαΐου 2018

 

Κάτια Παπανδρεοπούλου, πανεπιστημιακή υπότροφος, ΑΣΚΤ

Hilma af klint. Paintings for the future

Solomon R. Guggenheim Museum
12 Οκτωβρίου 2018 – 23 Απριλίου 2019

 

Λένα Δημητρακοπούλου, μεταπτυχιακό δίπλωμα ιστορίας της τέχνης, Πανεπιστήμιο Κρήτης

Aftermath. Art in the Wake of Wold War One
Tate Britain, Λονδίνο
5 Ιουνίου – 24 Σεπτεμβρίου 2018

 

 

© κειμένων: εκδόσεις futura / οι συγγραφείς

Με εξαίρεση τη χρήση αποσπασμάτων υπό την προϋπόθεση της ρητής αναφοράς της πηγής, δεν επιτρέπεται η αναδημοσίευση/αναπαραγωγή οποιουδήποτε τμήματος του περιοδικού χωρίς τη γραπτή άδεια του εκδότη.      

 

[*Corpus; abstracts #8]

ΠΕΡΙΛΗΨΕΙΣ #8

Περιοδικό

Ιστορία της Τέχνης

Corpus

 

Γιάννης Χατζηνικολάου

Πολιτική Εικονογραφία: η άσκηση εξουσίας και το κυνήγι με γεράκια

Στο άρθρο αναπτύσσεται μέσω του παραδείγματος της ιερακοσοφίας ή ιερακοτροφίας (κυνήγι με γεράκια) το θέμα της «πολιτικής εικονογραφίας», μέσω εικόνων που αφορούν την εν λόγω τεχνική. Το να γνωρίζει κανείς να χειρίζεται το γεράκι αναλογεί στο να γνωρίζει να ανταπεξέρχεται τις δυσκολίες και να επιλύει τα κρατικά ζητήματα. Το γεράκι παραμένει άγριο και μπορεί να πετάξει μακριά και να φύγει. Έτσι, ο ηγεμόνας πρέπει να μάθει από νωρίς να ανταπεξέρχεται σε απρόσμενες καταστάσεις. Γι’ αυτό τον λόγο χρησιμοποιείτο η ιερακοσοφία για την ανατροφή και εκπαίδευση του πρίγκιπα. Η αλληλεπίδραση μεταξύ φύσης και πολιτισμού αντιστοιχεί στην αλληλεπίδραση μεταξύ γερακιού και γερακάρη, μεταξύ ήμερου και άγριου. Στο συγκεκριμένο άρθρο θα δούμε πώς εικόνες και τεχνικές σχετίζονται μεταξύ τους και αποκαλύπτουν την εικονική δύναμη της ιερακοσοφίας μεταξύ μιας πραγματιστικής και μιας συμβολικής, και μάλιστα πολιτικής, ενασχόλησης.

Ο Γιάννης Χατζηνικολάου είναι διδάκτωρ ιστορίας της τέχνης του Freie Universität Berlin (2014). Από τον Νοέμβριο του 2018 εργάζεται ως επιστημονικός συνεργάτης στο Warburg Haus και στο Ινστιτούτο ιστορίας της τέχνης του Πανεπιστημίου του Αμβούργου στο πλαίσιο του επιστημονικού δικτύου “Bilderfahrzeuge. Aby Warburg and the Future of Iconology“. H αγγλική μετάφραση της διδακτορικής του διατριβής (γερμανική έκδοση: Denkende Körper – Formende Hände. Handeling in Kunst und Kunsttheorie der Rembrandtisten, Βερολίνο / Βοστώνη, De Gruyter, 2016) με τίτλο Thinking Bodies-Shaping Hands. Handeling in Art and Theory of the late Rembrandtists θα κυκλοφορήσει από τον εκδοτικό οίκο Brill στη σειρά “Netherlandish Art and Cultural History” τον Σεπτέμβριο του 2019. [jhadjinicolaou@hotmail.com]

 

Σωτήρης Μπαχτσετζής

Ο Piet Mondrian και οι αμερικανοί ζωγράφοι της δεκαετίας του 1960: ο χώρος και ο θεατής

Το άρθρο διερευνά την έννοια του χώρου ως την κεντρική κατηγορία σηματοδότησης στο ζωγραφικό έργο του Piet Mondrian, αναλύοντας αφενός τη σχέση του ενδο-εικονικού χώρου με τον πραγματικό χώρο θέασης και αφετέρου τους τρόπους με τους οποίους το έργο εστιάζει στην ενεργοποίηση ενσώματης βιωματικής εμπειρίας. Στη συνέχεια το άρθρο εστιάζει σε μια παράλληλη ανάγνωση του έργου του Mondrian και του Barnett Newman με στόχο να δείξει αναλογίες στην εννοιολόγηση του χώρου στο έργο των δύο καλλιτεχνών. Η παράλληλη ανάλυση του έργου των δύο ζωγράφων καθώς επίσης και η ερμηνεία μέρος του θεωρητικού έργου του Clement Greenberg αποδεικνύει λεπτομερέστερα τις συνέπειες που είχε η καινοτόμος θεώρηση του Mondrian  στα έργα της αμερικανικής ζωγραφικής της δεκαετίας του 1960. Επομένως, η διερεύνηση της διαμόρφωσης νέων αντιληπτικών προτύπων (αυτός είναι ο τελικός στόχος τόσο του Mondrian, όσο και του Newman) μας δίνει τη δυνατότητα να κατανοήσουμε και το ευρύτερο ιστορικό πλαίσιο συγκρότησης ενός οπτικά επικαθοριζόμενου υποκειμένου, δηλαδή του δυτικού ανθρώπου στο αποκορύφωμα της εκβιομηχάνισης του μεταπολεμικού 20ού αιώνα. Στο σημείο αυτό η φαινομενολογικά διευρημένη μορφολογική ερμηνεία ενός έργου μας βοηθά να κατανοήσουμε την ευρύτερη κοινωνικοπολιτική του πλαισίωση – μια ερμηνευτική προσέγγιση που διέπει μεθοδολογικά το παρόν άρθρο.

Ο Σωτήρης Μπαχτσετζής είναι διδάκτωρ του Technische Universität Berlin και επίκουρος καθηγητής ιστορίας της μοντέρνας και σύγχρονης τέχνης στο Αμερικανικό Κολλέγιο της Ελλάδας (Deree ‒ The American College of Greece). Ανήκει στο συνεργαζόμενο διδακτικό προσωπικό του Ελληνικού Ανοικτού Πανεπιστημίου και είναι επισκέπτης καθηγητής στην Fachhochschule Nordwestschweiz της Βασιλείας καθώς και στο Διαπανεπιστημιακό Πρόγραμμα Μεταπτυχιακών Σπουδών Μουσειολογίας του ΑΠΘ και του Πανεπιστημίου Δυτικής Μακεδονίας. Αναπτύσσει την έρευνά του ως ιστορικός της τέχνης διατομεακά με έμφαση στις οπτικές σπουδές και τις σπουδές των μέσων (visual and media studies). [sotiriosbahtsetzis@gmail.com]

 

Ειρήνη Γερογιάννη

Ο ρόλος της έκθεσης «Περιβάλλον-Δράση. Τάσεις της ελληνικής τέχνης σήμερα» στην ιστορικοποίηση της περφόρμανς στην Ελλάδα

Μέσω της ανάλυσης της έκθεσης «Περιβάλλον-Δράση. Τάσεις της ελληνικής τέχνης σήμερα» η οποία διοργανώθηκε το 1981 από την Εταιρία Ελλήνων Τεχνοκριτών, το παρόν άρθρο εξετάζει την πρώτη επίσημη απόπειρα θεωρητικής πλαισίωσης αλλά κυρίως ιστορικοποίησης της περφόρμανς στην Ελλάδα. Όπως αποδεικνύεται, στο πλαίσιο της έκθεσης η περφόρμανς αναγνωρίζεται ως ρήξη μεν με την τέχνη του παρελθόντος, στα όρια όμως της ρυθμιστικής γραμματικής του μοντερνισμού, κατά την οποία η μία ρήξη διαδέχεται την άλλη σε μια γραμμική πορεία εξέλιξης και εκσυγχρονισμού. Στο ερμηνευτικό αυτό σχήμα, η περφόρμανς παρουσιάζεται ως πρωτοπορία και όχι ως μέσο που αμφισβήτησε την έννοια της πρωτοπορίας. Η τοποθέτηση αυτή υπογραμμίζει τις θεωρητικές ασυνέχειες που επηρέασαν την ιστορικοποίηση της περφόρμανς στην Ελλάδα, εκτός του πλαισίου μιας θεωρίας του μεταμοντερνισμού.

H Ειρήνη Γερογιάννη είναι διδάκτωρ ιστορίας της τέχνης του τμήματος Αρχιτεκτόνων του Αριστοτελείου Πανεπιστημίου Θεσσαλονίκης. Τα ερευνητικά της ενδιαφέροντα εστιάζονται στις εννοιολογικές και επιτελεστικές πρακτικές της ελληνικής μεταπολεμικής τέχνης και στη σχέση τους με την πολιτική. Διδάσκει στο τμήμα Ιστορίας και Αρχαιολογίας του Πανεπιστημίου Ιωαννίνων. Συνεπιμελήθηκε τον τόμο για το έργο της Μαρίας Καραβέλα (AICA Hellas, 2015), ενώ το βιβλίο της για την ιστορία της περφόρμανς στην Ελλάδα θα εκδοθεί μέσα στο 2019 από τις εκδόσεις futura. [i_gerogianni@hotmail.com]

 

*SITE-SPECIFICS: Πολιτικές του Χώρου και του Τόπου #BenakiMuseum

SITE–SPECIFICS: Πολιτικές του Χώρου και του Τόπου

Σειρά ομιλιών σε επιμέλεια Μαρίας Κονομή

[*στο πλαίσιο της έκθεσης OUT Topias: Περφόρμανς & Υπαίθριος / Δημόσιος Χώρος  (22 Σεπτεμβρίου-20 Νοεμβρίoυ) – Μουσείο Μπενάκη, κτήριο οδού Πειραιώς]

Σάββατο  1/10 19:00 ΕΠΙΤΕΛΩΝΤΑΣ ΤΟΠΟΥΣ: μια συμμετοχική πρακτική: Professor Sally Mackey, Chair of Applied Theatre and Performance; Associate Director (Research and Projects), Τhe Royal Central School of Speech and Drama, University of London

Η Sally Mackey εφαρμόζοντας το σύνολο πρακτικών ‘Performing Place’ θέτει προκλητικά ερωτήματα γύρω από την εμπειρία και την αντίληψη του χώρου και του τόπου. Θέτοντας υπό αμφισβήτηση την έννοια του ’ρευστού’ χώρου, θα χρησιμοποιήσει εμπειρικό υλικό τεκμηρίωσης από τα ερευνητικά της πρότζεκτ, για το πως άνθρωποι και κοινότητες μπορούν να στοχαστούν εκ νέου πάνω στην ‘τοποθεσία’ μέσα από επιτελεστικές πρακτικές.

Σάββατο 29/10 17:30 Dance- Architectures: MAPping Liquid and Fractured Ground: Professor Dorita Hannah (PhD), University of Tasmania: Art Architecture & Design

Από το 2002, η Dorita Hannah συνεργάστηκε με τη χορογράφο Carol Brown σε μια σειρά από χορο-αρχιτεκτονικά συμβάντα τα οποία εξερευνούν τι συμβαίνει όταν ο αργός χρόνος του αρχιτεκτονικά δομημένου περιβάλλοντος αλληλοτέμνεται με τις ποικίλες χρονικότητες ιστορικών, αισθητικών και καθημερινών συμβάντων.”

Παρασκευή 4/11  18:00 ‘EU IMMIGRANTS EU CITIZENS’ – Active Scenographic Bodies: Ανδρέας Σκούρτης, Λέκτορας Σκηνογραφίας, Τhe Royal Central School of Speech and Drama, University of  London (BA, Dipl. Arch, MA)

Σε αυτήν την παρουσίαση των δράσεων στο δημόσιο χώρο του πρότζεκτ ‘EU IMMIGRANTS EU CITIZENS’ ο Ανδρέας Σκούρτης εξετάζει τη χρήση της δημόσιας αρχιτεκτονικής ως ‘σκηνογραφική μεταφορά’, αλλά και τρόπους σωματοποίησης της επίγνωσης γύρω από κοινωνικά-πολιτισμικά ζητήματα μέσω της σκηνογραφίας.

Σάββατο  12/11  18:00 Για την πολιτική του ιδιοτοπικού: χωρικές πολιτικές και χωρικότητες της αντίστασης: Μαρία Κονομή (Phd, MA, BA),  Διδάσκουσα Πανεπιστημίου Πατρών

Χρησιμοποιώντας επιλεγμένα παραδείγματα από σύγχρονα ιδιοτοπικά έργα θα ασχοληθούμε με ορισμένες προκλήσεις της διττής οντολογίας της ιδιοτοπικότητας: πραγματικότητα και επινόηση ως ταυτόχρονες διαδραστικές και σχεσιολογικές ορίζουσες της συνθήκης και της αντίληψης των ιδιοτοπικών έργων.

Κυριακή 13/11  17:00 Τοπία της κρίσης και της ‘οικονομίας διαμοιρασμού’ στη Μεσογειακή πόλη: Λίλα Λεοντίδου,  Kαθηγήτρια Μεσογειακών Σπουδών, Πανεπιστήμιο Πελοποννήσου (Dipl. Arch (EMΠ), M.Sc (LSE), PH.D (Univ. London)

Στην παρουσίαση αυτή θα διαπραγματευτούμε το πώς αλλάζουν οι δυνατότητες για τις παραστατικές τέχνες σε σχέση με τον αστικό χώρο, για τις site-specific performances, με τις νέες χωρικότητες της δεκαετίας του 2010: το ‘δικαίωμα στην πόλη’, την εναλλακτική δράση που διέπεται από τα ‘κοινά’ και τις ‘οικονομίες διαμοιρασμού’ στη Μεσογειακή πόλη.