ΠΕΡΙΛΗΨΕΙΣ #8
Περιοδικό
Ιστορία της Τέχνης
Corpus
Γιάννης Χατζηνικολάου
Πολιτική Εικονογραφία: η άσκηση εξουσίας και το κυνήγι με γεράκια
Στο άρθρο αναπτύσσεται μέσω του παραδείγματος της ιερακοσοφίας ή ιερακοτροφίας (κυνήγι με γεράκια) το θέμα της «πολιτικής εικονογραφίας», μέσω εικόνων που αφορούν την εν λόγω τεχνική. Το να γνωρίζει κανείς να χειρίζεται το γεράκι αναλογεί στο να γνωρίζει να ανταπεξέρχεται τις δυσκολίες και να επιλύει τα κρατικά ζητήματα. Το γεράκι παραμένει άγριο και μπορεί να πετάξει μακριά και να φύγει. Έτσι, ο ηγεμόνας πρέπει να μάθει από νωρίς να ανταπεξέρχεται σε απρόσμενες καταστάσεις. Γι’ αυτό τον λόγο χρησιμοποιείτο η ιερακοσοφία για την ανατροφή και εκπαίδευση του πρίγκιπα. Η αλληλεπίδραση μεταξύ φύσης και πολιτισμού αντιστοιχεί στην αλληλεπίδραση μεταξύ γερακιού και γερακάρη, μεταξύ ήμερου και άγριου. Στο συγκεκριμένο άρθρο θα δούμε πώς εικόνες και τεχνικές σχετίζονται μεταξύ τους και αποκαλύπτουν την εικονική δύναμη της ιερακοσοφίας μεταξύ μιας πραγματιστικής και μιας συμβολικής, και μάλιστα πολιτικής, ενασχόλησης.
Ο Γιάννης Χατζηνικολάου είναι διδάκτωρ ιστορίας της τέχνης του Freie Universität Berlin (2014). Από τον Νοέμβριο του 2018 εργάζεται ως επιστημονικός συνεργάτης στο Warburg Haus και στο Ινστιτούτο ιστορίας της τέχνης του Πανεπιστημίου του Αμβούργου στο πλαίσιο του επιστημονικού δικτύου “Bilderfahrzeuge. Aby Warburg and the Future of Iconology“. H αγγλική μετάφραση της διδακτορικής του διατριβής (γερμανική έκδοση: Denkende Körper – Formende Hände. Handeling in Kunst und Kunsttheorie der Rembrandtisten, Βερολίνο / Βοστώνη, De Gruyter, 2016) με τίτλο Thinking Bodies-Shaping Hands. Handeling in Art and Theory of the late Rembrandtists θα κυκλοφορήσει από τον εκδοτικό οίκο Brill στη σειρά “Netherlandish Art and Cultural History” τον Σεπτέμβριο του 2019. [jhadjinicolaou@hotmail.com]
Σωτήρης Μπαχτσετζής
Ο Piet Mondrian και οι αμερικανοί ζωγράφοι της δεκαετίας του 1960: ο χώρος και ο θεατής
Το άρθρο διερευνά την έννοια του χώρου ως την κεντρική κατηγορία σηματοδότησης στο ζωγραφικό έργο του Piet Mondrian, αναλύοντας αφενός τη σχέση του ενδο-εικονικού χώρου με τον πραγματικό χώρο θέασης και αφετέρου τους τρόπους με τους οποίους το έργο εστιάζει στην ενεργοποίηση ενσώματης βιωματικής εμπειρίας. Στη συνέχεια το άρθρο εστιάζει σε μια παράλληλη ανάγνωση του έργου του Mondrian και του Barnett Newman με στόχο να δείξει αναλογίες στην εννοιολόγηση του χώρου στο έργο των δύο καλλιτεχνών. Η παράλληλη ανάλυση του έργου των δύο ζωγράφων καθώς επίσης και η ερμηνεία μέρος του θεωρητικού έργου του Clement Greenberg αποδεικνύει λεπτομερέστερα τις συνέπειες που είχε η καινοτόμος θεώρηση του Mondrian στα έργα της αμερικανικής ζωγραφικής της δεκαετίας του 1960. Επομένως, η διερεύνηση της διαμόρφωσης νέων αντιληπτικών προτύπων (αυτός είναι ο τελικός στόχος τόσο του Mondrian, όσο και του Newman) μας δίνει τη δυνατότητα να κατανοήσουμε και το ευρύτερο ιστορικό πλαίσιο συγκρότησης ενός οπτικά επικαθοριζόμενου υποκειμένου, δηλαδή του δυτικού ανθρώπου στο αποκορύφωμα της εκβιομηχάνισης του μεταπολεμικού 20ού αιώνα. Στο σημείο αυτό η φαινομενολογικά διευρημένη μορφολογική ερμηνεία ενός έργου μας βοηθά να κατανοήσουμε την ευρύτερη κοινωνικοπολιτική του πλαισίωση – μια ερμηνευτική προσέγγιση που διέπει μεθοδολογικά το παρόν άρθρο.
Ο Σωτήρης Μπαχτσετζής είναι διδάκτωρ του Technische Universität Berlin και επίκουρος καθηγητής ιστορίας της μοντέρνας και σύγχρονης τέχνης στο Αμερικανικό Κολλέγιο της Ελλάδας (Deree ‒ The American College of Greece). Ανήκει στο συνεργαζόμενο διδακτικό προσωπικό του Ελληνικού Ανοικτού Πανεπιστημίου και είναι επισκέπτης καθηγητής στην Fachhochschule Nordwestschweiz της Βασιλείας καθώς και στο Διαπανεπιστημιακό Πρόγραμμα Μεταπτυχιακών Σπουδών Μουσειολογίας του ΑΠΘ και του Πανεπιστημίου Δυτικής Μακεδονίας. Αναπτύσσει την έρευνά του ως ιστορικός της τέχνης διατομεακά με έμφαση στις οπτικές σπουδές και τις σπουδές των μέσων (visual and media studies). [sotiriosbahtsetzis@gmail.com]
Ειρήνη Γερογιάννη
Ο ρόλος της έκθεσης «Περιβάλλον-Δράση. Τάσεις της ελληνικής τέχνης σήμερα» στην ιστορικοποίηση της περφόρμανς στην Ελλάδα
Μέσω της ανάλυσης της έκθεσης «Περιβάλλον-Δράση. Τάσεις της ελληνικής τέχνης σήμερα» η οποία διοργανώθηκε το 1981 από την Εταιρία Ελλήνων Τεχνοκριτών, το παρόν άρθρο εξετάζει την πρώτη επίσημη απόπειρα θεωρητικής πλαισίωσης αλλά κυρίως ιστορικοποίησης της περφόρμανς στην Ελλάδα. Όπως αποδεικνύεται, στο πλαίσιο της έκθεσης η περφόρμανς αναγνωρίζεται ως ρήξη μεν με την τέχνη του παρελθόντος, στα όρια όμως της ρυθμιστικής γραμματικής του μοντερνισμού, κατά την οποία η μία ρήξη διαδέχεται την άλλη σε μια γραμμική πορεία εξέλιξης και εκσυγχρονισμού. Στο ερμηνευτικό αυτό σχήμα, η περφόρμανς παρουσιάζεται ως πρωτοπορία και όχι ως μέσο που αμφισβήτησε την έννοια της πρωτοπορίας. Η τοποθέτηση αυτή υπογραμμίζει τις θεωρητικές ασυνέχειες που επηρέασαν την ιστορικοποίηση της περφόρμανς στην Ελλάδα, εκτός του πλαισίου μιας θεωρίας του μεταμοντερνισμού.
H Ειρήνη Γερογιάννη είναι διδάκτωρ ιστορίας της τέχνης του τμήματος Αρχιτεκτόνων του Αριστοτελείου Πανεπιστημίου Θεσσαλονίκης. Τα ερευνητικά της ενδιαφέροντα εστιάζονται στις εννοιολογικές και επιτελεστικές πρακτικές της ελληνικής μεταπολεμικής τέχνης και στη σχέση τους με την πολιτική. Διδάσκει στο τμήμα Ιστορίας και Αρχαιολογίας του Πανεπιστημίου Ιωαννίνων. Συνεπιμελήθηκε τον τόμο για το έργο της Μαρίας Καραβέλα (AICA Hellas, 2015), ενώ το βιβλίο της για την ιστορία της περφόρμανς στην Ελλάδα θα εκδοθεί μέσα στο 2019 από τις εκδόσεις futura. [i_gerogianni@hotmail.com]
ΙΣΤΟΡΙΑ ΤΗΣ ΤΕΧΝΗΣ 