[*Corpus; abstracts #3]

ΠΕΡΙΛΗΨΕΙΣ #3

Περιοδικό

Ιστορία της Τέχνης

Corpus

Σωκράτης Γεωργιάδης

Mοντέρνα αρχιτεκτονική ως κοινωνική πρακτική – CIAM I-IV

Η διατύπωση των αρχών της φονξιοναλιστικής αρχιτεκτονικής και πολεοδομίας ήταν το αντικείμενο των τεσσάρων πρώτων συνεδρίων (1928-1933) των Congrès Internationaux d’Architecture Moderne (CIAM). «Το συνειδητό πάγωμα του αισθητικού στοιχείου» και ο προσανατολισμός της αρχιτεκτονικής στη βάση των αιτημάτων στο χώρο των ευρύτερων λαϊκών στρωμάτων και τάξεων αποσπούσε τους αρχιτεκτονικούς προβληματισμούς από την περιοχή του λόγου περί Καλών Τεχνών και τους μετατόπιζε στην περιοχή της κοινωνιολογίας. Το δίλημμα μεταξύ τεχνοκρατικών – ρεφορμιστικών στρατηγικών αφ’ ενός και μιας συστημικού τύπου κριτικής στον τρόπο παραγωγής του δομημένου χώρου εν μέσω ενός στο έπαρκο φορτισμένου ιδεολογικοπολιτικού περιβάλλοντος αφ’ ετέρου αποτέλεσαν τον πυρήνα των συζητήσεων, αντιπαραθέσεων, προγραμμάτων και διακηρύξεων των συνεδρίων.

Ο Σωκράτης Γεωργιάδης είναι Καθηγητής Ιστορίας της Αρχιτεκτονικής στο Τμήμα Αρχιτεκτόνων της Κρατικής Ακαδημίας Καλών Τεχνών της Στουτγάρδης. Τα ερευνητικά του ενδιαφέροντα εστιάζονται στην ιστορία και τη θεωρία της αρχιτεκτονικής του 19ου και του 20ού αιώνα καθώς και στην ιστορία της ελληνικής αρχιτεκτονικής των αρχαϊκών χρόνων. Έχει δημοσιεύσει μονογραφίες για το έργο του Ελβετού ιστορικού τέχνης Sigfried Giedion και για το θεωρητικό έργο του γερμανού αρχιτέκτονα Gottfried Semper. Αυτή την περίοδο ασχολείται με την έκδοση από το αρχείο του Institut für Geschichte und Theorie der Architektur/Eidgenössische Technnische Hochschule Zürich ενός ημιτελούς έργου του Sigfried Giedion για την ιστορία του πολιτισμού του 19ου αιώνα. [sokratis.georgiadis@abk.stuttgart.de]

Ελεονώρα Βρατσκίδου

Αρχαιολογία και ιστορία της τέχνης στην Ελλάδα τον 19^ο αιώνα: η διδασκαλία του Γρηγόριου Παπαδόπουλου και του Στυλιανού Κωνσταντινίδη στο Σχολείο των Τεχνών (II)*

Η διμερής αυτή μελέτη διερευνά τις θεσμικές απαρχές της ιστορίας της τέχνης στην Ελλάδα του 19^ου αιώνα, εξετάζοντας τη διδασκαλία του Σχολείου των Τεχνών. Το δεύτερό της μέρος επικεντρώνεται στην περίπτωση του φιλόλογου Στυλιανού Κωνσταντινίδη (1838-1899), καθηγητή της ιστορίας της τέχνης και της αισθητικής την περίοδο 1879-1896. Oι επιλογές του Κωνσταντινίδη ανανεώνουν ριζικά τον ιστορικό και θεωρητικό λόγο που παράγεται εντός του κυρίαρχου καλλιτεχνικού θεσμού της χώρας. Η διδασκαλία του εγκαταλείπει την αρχαιολογική προσέγγιση που είχε εδραιωθεί από τον προκάτοχό του Γρηγόριο Παπαδόπουλο (βλ. το πρώτο μέρος της μελέτης στο Ιστορία της τέχνης, 1, Χειμώνας 2013, σσ. 10-45) και εισάγει το μοντέλο της παγκόσμιας ιστορίας της τέχνης, πριμοδοτώντας τη φορμαλιστική ανάλυση και την κωδικοποίηση των ιδιαίτερων εκφραστικών δυνατοτήτων της αρχιτεκτονικής, γλυπτικής και ζωγραφικής μορφής. Ο Κωνσταντινίδης προσανατολίζεται επίσης προς μια «επιστημονική» αισθητική που αξιοποιεί τις πρόσφατες ανακαλύψεις της φυσιολογίας και της πειραματικής ψυχολογίας για την μελέτη της αισθητικής εμπειρίας. Στόχος είναι να τεθούν στη διάθεση των μαθητευόμενων καλλιτεχνών οι «θετικοί» νόμοι της ανθρώπινης όρασης και αντίληψης, η χρήση των οποίων μπορεί να μεγιστοποιήσει την συγκινησιακή επίδραση του έργου στο θεατή. Τα διδακτικά εγχειρίδια του καθηγητή αντλούν κυρίως από το έργο των σύγχρονών του Γάλλων θεωρητικών Charles Blanc (1813-1882) και Eugène Véron (1825-1889) και προωθούν ιδέες και αξίες, όπως η υποκειμενικότητα και η καλλιτεχνική πρωτοτυπία, που θέτουν σε αμφισβήτηση τις κανονιστικές αρχές του κλασικισμού.

Η Ελεονώρα Βρατσκίδου είναι διδάκτωρ της École des Hautes Études en Sciences Sociales (E.H.E.S.S.), Παρίσι. Ως υπότροφος του Ιδρύματος Alexander von Humboldt (2014-2016), εκπονεί μεταδιδακτορική έρευνα στο Τechnische Universität του Bερολίνου, με θέμα τη διδασκαλία της ιστορίας της τέχνης στις ακαδημίες καλών τεχνών κατά τον 19ο αιώνα. [evratskidou@gmail.com]

* Για τo πρώτο μέρος του κειμένου της Ελεονώρας Βρατσκίδου με τίτλο «Αρχαιολογία και ιστορία της τέχνης στην Ελλάδα το 19^ο αιώνα: η διδασκαλία του Γρηγόριου Παπαδόπουλου και του Στυλιανού Κωνσταντινίδη στο Σχολείο των Τεχνών (I)» βλ. Ιστορία της τέχνης, 1, Χειμώνας 2013, σσ. 10-45.

Αφροδίτη Κούρια

Συλλέκτες και νεοελληνική τέχνη στο πρώτο μισό του 20ού αιώνα:

πρόσωπα, συμπεριφορές και πλαίσιο υποδοχής

Ιστορικές, κοινωνικές, οικονομικές και πολιτιστικές συνθήκες στην Ελλάδα δεν ευνόησαν των ανάδυση συλλεκτών υψηλού προφίλ με ισχυρή παρουσία στην καλλιτεχνική ζωή. Ωστόσο, στο πρώτο μισό του 20ού αιώνα συλλέκτες υποστήριζαν τη νεοελληνική τέχνη και ορισμένους καλλιτέχνες, και ο συλλεκτισμός σε κάποιες περιπτώσεις ξεπέρασε τον ιδιωτικό χώρο και συνδέθηκε με το δημόσιο και πολιτιστικούς φορείς. Η πολυεπίπεδη πραγμάτευση αυτού του ελάχιστα μελετημένου θέματος, η θεώρηση συλλεκτών και συλλογών σε ποικίλα συμφραζόμενα, στοχεύει να αναδείξει τις πολλαπλές πτυχές του θέματος με τις ερευνητικές προκλήσεις που προσφέρουν στους ιστορικούς της νεοελληνικής τέχνης σε ό,τι αφορά την τεκμηρίωση, το ρόλο των τεχνοκριτών, την υποδοχή και πρόσληψη καλλιτεχνών, έργων και θεμάτων σε μια καθοριστική εποχή για τη διαμόρφωση του πρώιμου ελληνικού μοντερνισμού.

Η Αφροδίτη Κούρια είναι διδάκτωρ ιστορίας της τέχνης (ΕΚΠΑ). Τα τρέχοντα ερευνητικά της ενδιαφέροντα εστιάζονται στους συλλέκτες και τις συλλογές νεοελληνικής τέχνης και επίσης στην εικονογραφία του αστικού χώρου στη νεοελληνική ζωγραφική του πρώτου μισού του 20^ου αιώνα. [akouria@otenet.gr]