[*EDITORIAL #12]

EDITORIAL #12

Περιοδικό

Ιστορία της Τέχνης

Tο 1962, στο περιβάλλον των νεοτερισμών και των καλλιτεχνικών ρήξεων που χαρακτηρίζουν τη δυτική ακτή των ΗΠΑ, ιδρύθηκε στο Σαν Φρανσίσκο –γρήγορα μετακόμισε στο Λος Άντζελες– το Artforum, ένα νέο περιοδικό το οποίο φιλοδοξούσε να ανανεώσει τον διάλογο γύρω από την τέχνη. Ο διάλογος αυτός αναπτυσσόταν μέχρι τότε με κεντρικό σημείο αναφοράς τον αφηρημένο εξπρεσιονισμό και την πόλη της Νέας Υόρκης. Οι καινοτομίες του Artforum ήταν αρχικά δύο: το τετράγωνο σχήμα –του σχεδιασμένο από τον Ed Ruscha υπό το ψευδώνυμο Eddie Russia, καλλιτέχνη που δραστηριοποιείτο επίσης στην Καλιφόρνια– και η έμφαση στον θεωρητικό λόγο συχνά μέσω κειμένων τα οποία είχαν γραφτεί από καλλιτέχνες. Η ευρεία υποστήριξη προς τις νέες τάσεις και ο προοδευτικός πολιτικός του προσανατολισμός θα καταστήσουν το Artforum ένα από τα πιο έγκυρα περιοδικά τέχνης στις ΗΠΑ. Το 1971 το περιοδικό θα μεταφέρει την έδρα του στη Νέα Υόρκη.

Το 2017 τη θέση του διευθυντή Σύνταξης ανέλαβε ο David Velasco ο οποίος εργαζόταν στο Artforum από το 2005. Ο Velasco σπούδασε ανθρωπολογία στο Reed College (2000) και κοινωνιολογία στο Πανεπιστήμιο της Νέας Υόρκης (2004). Η πολιτική διάσταση της τέχνης ενδιέφερε ιδιαίτερα τον Velasco ο οποίος επιμελήθηκε το αφιέρωμα με τίτλο «Art’s uprisings: Activism now» που δημοσιεύθηκε στο Artforum τον Μάιο του 2019. Ο Velasco ανέλαβε τη διεύθυνση του περιοδικού όταν ο εκδότης του Knight Landesman κατηγορείτο για σεξουαλική παρενόχληση. Οι αγωγές κατά του Landesman απορρίφθηκαν, ενώ οι κατηγορίες ότι το Artforum είχε ασκήσει αντίποινα σε έναν υπάλληλό του για παρεμφερή περιστατικά διευθετήθηκαν εξωδικαστικά. Ο Velasco έπρεπε να αποκαταστήσει την εμπιστοσύνη του κοινού προς το περιοδικό, κάτι που κατάφερε σε μεγάλο βαθμό. Το περιοδικό ανήκει από τον Δεκέμβριο του 2022 στην Penske Media Corporation, αμερικανική εταιρεία ψηφιακών μέσων, εκδόσεων και υπηρεσιών πληροφόρησης με έδρα το Λος Άντζελες και τη Νέα Υόρκη που εκδίδει περισσότερα από 20 ψηφιακά και έντυπα περιοδικά, μεταξύ των οποίων τα Variety, Rolling Stone, Billboard, Art in America, Artforum, ARTNews και άλλα. Πρόεδρος και διευθύνων σύμβουλος της PMC από την ίδρυσή της είναι ο μεγιστάνας των ΜΜΕ Jay Penske (γενν. 1979). Στην ιστοσελίδα τής εταιρείας αναγράφεται: «Η PMC καλλιεργεί ένα περιβάλλον χωρίς αποκλεισμούς, ποικιλόμορφο και υποστηρίζει την παγκόσμια κοινότητα. Πιστεύουμε ότι η ποικιλομορφία της φυλής, της ταυτότητας φύλου, του σεξουαλικού προσανατολισμού, της σωματικής ή πνευματικής ικανότητας, της εθνικότητας και της διαφορετικής οπτικής ενισχύει την αποστολή μας».

Στις 19 Οκτωβρίου 2023 εν τω μέσω της εισβολής του Ισραήλ στη λωρίδα της Γάζας, δημοσιεύθηκε στον ιστότοπο του Artforum η ανοικτή επιστολή την οποία δημοσιεύουμε εδώ, υπογεγραμμένη από τον Velasco και 8.000 ανθρώπους της τέχνης από όλο τον κόσμο. Μετά την πάροδο λίγων ημερών το Artforum ανακοίνωσε την απόλυση του Velasco. Ως ένδειξη συμπαράστασης στον Velasco παραιτήθηκαν από το Artforum οι συντάκτες Kate Sutton, Zack Hatfield και Chloe Wyma. Αντιθέτως, ορισμένοι καλλιτέχνες όπως οι Peter Doig, Joan Jonas, Tomás Saraceno και Katharina Grosse, απέσυραν την υπογραφή τους από την ανοικτή επιστολή δηλώνοντας ότι παραπλανήθηκαν. Άλλοι καλλιτέχνες, όπως η Nan Goldin και η Nicole Eisenman που υπέγραψαν επίσης την επιστολή, δήλωσαν στους New York Times ότι δεν θα συνεργάζονται πλέον με το Artforum. Ακολουθεί η επιστολή¹:

«Η κοινότητα των τεχνών είναι ποικιλόμορφη και διαπερνά σύνορα, εθνικότητες, συστήματα πίστης και πεποιθήσεων. Εμείς ως καλλιτέχνες, συγγραφείς, επιμελητές, σκηνοθέτες, εκδότες και εργαζόμενοι, που δημιουργούμε τον πυρήνα γύρω από τον οποίο περιστρέφονται ιδρύματα και οργανισμοί, πρέπει να είμαστε σίγουροι ότι αυτοί οι χώροι δεν είναι απλώς ασφαλείς αλλά και ανθρώπινοι.

Υποστηρίζουμε την απελευθέρωση των Παλαιστινίων και ζητάμε τον τερματισμό της δολοφονίας και του τραυματισμού όλων των αμάχων, την άμεση κατάπαυση του πυρός, τη διέλευση ανθρωπιστικής βοήθειας στη Γάζα και τον τερματισμό της συνενοχής των κυβερνήσεών μας σε σοβαρές παραβιάσεις των ανθρωπίνων δικαιωμάτων και σε εγκλήματα πολέμου.

Απαιτούμε να σπάσει αμέσως η θεσμική σιωπή γύρω από τη συνεχιζόμενη ανθρωπιστική κρίση που αντιμετωπίζουν 2,3 εκατομμύρια Παλαιστίνιοι στην κατεχόμενη και πολιορκημένη Λωρίδα της Γάζας. Σύμφωνα με τα λόγια του μόνιμου συντονιστή ανθρωπιστικής βοήθειας του ΟΗΕ για τα κατεχόμενα παλαιστινιακά εδάφη, “αν η διεθνής κοινότητα επιτρέψει να συνεχιστεί αυτό θα πρόκειται για την απώλεια της ανθρωπιάς μας. Αυτό που βλέπουμε τώρα είναι απλά απάνθρωπο”.

Η σιωπή σε αυτή την επείγουσα στιγμή της κρίσης και της κλιμακούμενης γενοκτονίας δεν είναι μια πολιτικά ουδέτερη θέση. Τα τελευταία χρόνια έχουν γίνει σημαντικά βήματα για τη θεσμική υποστήριξη της κοινωνικής δικαιοσύνης και την ανάσχεση της ανισότητας. Τα καλλιτεχνικά σχέδια επωφελούνται από αυτή την πολιτική. Ζητάμε τώρα να συνεχιστούν και να επεκταθούν αυτές οι προσπάθειες αναγνωρίζοντας τα εγκλήματα κατά της ανθρωπότητας που αντιμετωπίζει ο παλαιστινιακός λαός.

Οι συνεχιζόμενοι βομβαρδισμοί της Γάζας, οι δολοφονίες και ο αναγκαστικός εκτοπισμός των κατοίκων της έχουν καταδικαστεί από τη Διεθνή Αμνηστία, τα Ηνωμένα Έθνη, τον Παγκόσμιο Οργανισμό Υγείας και την Action Aid. Αυτοί οι οργανισμοί, μεταξύ άλλων παγκόσμιων φορέων, έχουν επισημάνει ότι η συλλογική τιμωρία των αμάχων της Γάζας –που περιλαμβάνει τη δολοφονία εργαζομένων σε ανθρωπιστικές οργανώσεις, δημοσιογράφων και ιατρών, καθώς και την καταστροφή όλων των υποδομών και των ζωτικών πόρων, τη στέρηση του νερού, των τροφίμων, της ηλεκτρικής ενέργειας και των φαρμάκων– ισοδυναμεί με έγκλημα πολέμου.

Υπάρχουν πολλές ενδείξεις ότι γινόμαστε μάρτυρες της εξέλιξης μιας γενοκτονίας στην οποία απαξιώνεται η ήδη επισφαλής ζωή των Παλαιστινίων, πόσο μάλλον τα ανθρώπινα δικαιώματά τους και η ίδια η έννοια της δικαιοσύνης.

Ατιμώρητο, το Ισραήλ έχει ήδη προβεί σε τρεις από τις πέντε καθοριστικές πράξεις που περιγράφονται στη Σύμβαση των Ηνωμένων Εθνών για τη Γενοκτονία. Όπως γράφει ο Raz Segal, ισραηλινός ιστορικός και μελετητής της γενοκτονίας, “το Ισραήλ έχει πλέον μετατρέψει τον δεκαεξαετή αποκλεισμό της Γάζας, τον μεγαλύτερο στη σύγχρονη ιστορία, σε πραγματική ‘κατάσταση πολιορκίας’ κατά σαφή παραβίαση του διεθνούς δικαίου”. Αυτή η εντολή για την επίτευξη της συστηματικής καταστροφής των Παλαιστινίων και της παλαιστινιακής κοινωνίας στη Γάζα προέρχεται απευθείας από τον Ισραηλινό υπουργό Άμυνας Yoav Gallant, ο οποίος έχει περιγράψει τους στόχους του με όρους όπως “ανθρώπινα ζώα”.

Εμείς, οι υπογράφοντες, απορρίπτουμε τη βία εναντίον όλων των πολιτών, ανεξάρτητα από την ταυτότητά τους και ζητάμε να τερματιστεί η βασική αιτία της βίας: η καταπίεση και η κατοχή. Στεκόμαστε αλληλέγγυοι στον παλαιστινιακό λαό. Ζητάμε από τις οργανώσεις των τεχνών να δείξουν αλληλεγγύη στους εργαζόμενους στον πολιτισμό και καλούμε τις κυβερνήσεις μας να απαιτήσουν άμεση κατάπαυση του πυρός και το άνοιγμα των διαβάσεων της Γάζας, ώστε να επιτραπεί η απρόσκοπτη είσοδος ανθρωπιστικής βοήθειας.

Πιστεύουμε ότι οι καλλιτεχνικοί οργανισμοί και τα ιδρύματα των οποίων αποστολή είναι να προστατεύουν την ελευθερία της έκφρασης, να προωθούν την εκπαίδευση, το κοινοτικό ιδεώδες και τη δημιουργικότητα, θα υπερασπισθούν επίσης την ίδια τη ζωή και το βασικό δικαίωμα στην ύπαρξη. Σας καλούμε να αρνηθείτε την απανθρωπιά, η οποία δεν έχει θέση στη ζωή ή την τέχνη και να απαιτήσετε την κατάπαυση του πυρός.

[προσθήκη (23 Οκτωβρίου)]: Εμείς, η ομάδα που συνέταξε την επιστολή καθώς και αρκετοί από τους υπογράφοντες που επικοινώνησαν μαζί μας τις τελευταίες ημέρες, θα θέλαμε να επαναλάβουμε ότι απορρίπτουμε “τη βία εναντίον όλων των αμάχων, ανεξάρτητα από την ταυτότητά τους” και μοιραζόμαστε τον αποτροπιασμό για τις φρικτές σφαγές 1400 ανθρώπων στο Ισραήλ που διεξήγαγε η Χαμάς στις 7 Οκτωβρίου. Θρηνούμε για όλες τις απώλειες των αμάχων. Ελπίζουμε στην ταχεία απελευθέρωση όλων των ομήρων και συνεχίζουμε να ζητάμε άμεση κατάπαυση του πυρός».

[Ακολουθούν 8.000 υπογραφές.]

Μετά την απόλυσή του, ο Velasco έγραψε σε ηλεκτρονικό μήνυμά του: «Δεν μετανιώνω για τίποτα. Είμαι απογοητευμένος που ένα περιοδικό το οποίο πάντα υποστήριζε την ελευθερία του λόγου και τη φωνή των καλλιτεχνών λύγισε στις εξωτερικές πιέσεις». Αυτό ήταν λοιπόν το τέλος των ψευδαισθήσεων ενός θαρραλέου διευθυντή Σύνταξης.

Νίκος Δασκαλοθανάσης